هر محصولی در حین تولید و قبل از فروش و بازاریابی و رسیدن به دست مصرف کننده نهایی نیاز به بررسی و کنترل دارد. کارشناس کنترل کیفیت (QA)، مسئول بررسی و کنترل کیفیت محصولات در طول فرآیند تولید و قبل از عرضه و رسیدن محصول نهایی به دست مصرف کننده است. یک کارشناس کنترل کیفیت در صنایع مختلفی از مواد غذایی گرفته تا تولیدات صنعتی فعالیت کرده و کیفیت محصولات تولیدی را براساس استانداردهای داخلی و قوانین و دستورالعمل‌های خارجی کنترل می‌کند. در این مقاله به بررسی وظایف و مسئولیت‌ها و نقش کارشناسان کنترل کیفیت در سازمان می‌پردازیم.
شرح وظایف و مسئولیت‌های کارشناس کنترل کیفیت
متخصص کنترل کیفیت فردی است که بر کیفیت محصولات تولید شده در تعدادی از صنایع مختلف علمی، دارویی و فناوری نظارت می‌کند. این افراد حرفه‌ای را می‌توان تحلیلگران کنترل کیفیت، تحلیلگران آزمایشگاهی، یا تکنسین‌های تضمین کیفیت نیز نامید. مسئولیت‌های کارشناسان کنترل کیفیت به صنایعی که در آن کار می‌کنند بستگی دارد، اما عموماً شامل بررسی محصولات و مواد، بررسی عیوب و پذیرش یا رد آن‌ها بر اساس دستورالعمل‌ها و استانداردها است.
علاوه بر این، کارشناسان کنترل کیفیت مسئول ارزیابی فناوری‌های مربوط به ساخت محصولات هستند تا اطمینان حاصل شود که استانداردهای تعیین شده را دارند. به طور کلی مسئولیت‌ها و وظایف کارشناس کنترل کیفیت به شرح زیر است:
• انجام بازرسی، نظارت و کنترل های کیفی تولید محصول براساس دستورالعمل‌ها و قوانین مشخص شده
• انجام تست‌های مربوط به محصول نهایی
• انجام اقدامات مربوط به کیفیت در خصوص نمونه برداری و بررسی شرایط کیفی محصولات
• نگارش، اصلاح و به روزرسانی پروتکل‌ها و گزارش‌‌های مرتبط با شغل از جمله احراز کیفیت‌ها و Validation ها
• تهیه و بررسی و تفسیر ترندها و نمودارهای مرتبط با گزارشات
• بررسی، تجزیه و تحلیل و ثبت ایرادات مربوط به فرایند تولید و رفع آن‌ها
• کار با ابزارهای اندازه گیری، کنترل و بررسی کیفیت ابزار و تجهیزات و ارسال به آزمایشگاه جهت کالیبراسیون
• آموزش و نظارت بر عملکرد پرسنل تولید براساس استانداردهای کیفی
• و...
مهارت‌های مورد نیاز کارشناس کنترل کیفیت
عملکرد موثر یک کارشناس کنترل کیفیت در سازمان تنها به انجام وظایف تخصصی مربوط نمی‌شود. یک کارشناس کیفیت باید مهارت‌ها و توانمندی‌هایی را در خود داشته و پرورش بدهد تا بتواند عملکرد بهتری در انجام امور مربوطه داشته باشد. یک متخصص کنترل کیفیت نیاز به داشتن مهارت‌های قوی ریاضی، فنی و حل مسئله دارد. از آنجایی که کار در این حرفه نیازمند فعالیت فیزیکی مداوم است، کارشناس کنترل کیفی باید از توان و انرژی فیزیکی بالایی برخوردار باشد. توجه به جزئیات در کنار مهارت‌های تفکر انتقادی ضروری است؛ چرا که هر دو می‌توانند در تشخیص عیوب و یافتن راه‌هایی برای رفع ایرادات موثر باشند. دیگر مهارت‌های مورد نیاز کارشناس کنترل کیفیت شامل این موارد می‌شود:
مهارت‌های ارتباطی
از آنجایی که کارشناسان کنترل کیفیت در طول روز نیاز به برقراری ارتباط مداوم با پرسنل و مدیران سازمان دارند، داشتن روابط عمومی بالا از مهم ترین مهارت‌های مورد نیاز این افراد به شمار می‌آید. داشتن اعتماد به نفس کافی و شخصیت شناسی در کنار تجربه و تخصص می‌تواند در انتقال بهتر دستورالعمل‌ها به دیگر کارکنان موثر باشد.
کار تیمی
داشتن مهارت کار تیمی از ضروریات فعالیت در هر شغلی است. در برخی موقعیت‌های کاری داشتن این مهارت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. یک کارشناس کنترل کیفیت باید بتواند در کنار سایر افراد سازمان و تیم‌های کوچک و بزرگ به خوبی کار کرده و همچنین توانایی مدیریت تیم را نیز داشته باشد تا افراد بتوانند به بهترین نحو وظایف خودشان را به انجام برسانند.
دقت و توجه به جزئیات
در فرآیند تولید محصول، مشکلات کوچک و بزرگ متعددی می‌تواند رخ بدهد. به عنوان یک کارشناس که مسئولیت کنترل کیفی محصولات را برعهده دارد، باید فردی دقیق و ریزبین باشید. داشتن توانایی در توجه به جزئیات به تشخیص سریع نواقص سیستم و رفع به موقع آن‌ها کمک می‌کند.
مدیریت زمان
حجم وظایف و فعالیت‌هایی که یک کارشناس کنترل کیفیت در طول روز بر عهده دارد بالا بوده و انجام آن‌ها در زمان تعیین شده اهمیت زیادی دارد. به این دلیل داشتن مهارت مدیریت زمان برای به نتیجه رساندن و اتمام تمامی این وظایف در زمان مشخص شده اهمیت زیادی دارد.
برنامه‌ریزی و سازماندهی
حجم بالای فعالیت‌های روزانه یک کارشناس کنترل کیفیت و اهمیت انجام تمامی وظایف نیاز به داشتن مهارت مدیریت زمان، برنامه‌ریزی و سازماندهی دارد. بدون یک برنامه‌ریزی درست و سازماندهی امور؛ کارشناس کنترل کیفیت اثربخشی لازم در سازمان را نخواهد داشت.
مهارت‌های کامپیوتری و کار با تکنولوژی
کارشناس کنترل کیفیت باید بتواند دستگاه‌ها را از نظر کیفیت عملکرد و وجود ایرادات بررسی کرده، فناوری‌های به‌روز و مرتبط با صنعت مورد فعالیت را بشناسد و جهت ارائه گزارش‌ها و سازماندهی امور با نرم افزارهای مربوطه به خوبی کار کند. در نتیجه، کارشناس کنترل کیفی جهت کار با دستگاه‌ها، نرم‌افزارهای مورد نیاز و بررسی فناوری‌های جدید، نیاز دارد تا در پذیرش تکنولوژی و کار با آن توانمد بوده و مهارت داشته باشد.
حل مساله
بررسی و حل مشکلات مرتبط با کیفیت محصولات، ارائه راه‌حل و اجرای آن‌ها نیاز به داشتن مهارت حل مساله دارد. یک کارشناس کنترل کیفیت باید توانایی تشخیص مشکلات و ایرادات را داشته و بتواند در سریع‌ترین زمان راه‌حل مناسبی برای برطرف کردن مشکل ارائه بدهد؛ از این جهت، داشتن مهارت حل مساله برای کارشناسان کنترل کیفیت ضروری است.
میزان حقوق و دستمزد کارشناس کنترل کیفیت در ایران و جهان
میزان درآمد کارشناس کنترل کیفیت در ایران به سطح ارشدیت، حوزه فعالیت (غذایی، دارویی، صنعتی و...) و شهر محل فعالیت بستگی دارد. در جدول زیر حقوق سال ۱۴۰۰ کارشناسان کنترل کیفیت (پیش از افزایش ۵۷ درصدی حقوق و دستمزد در سال ۱۴۰۱) آورده شده است:
سطح ارشدیت/ شهر
تهران
شهرهای بزرگ
شهرهای کوچک
کارشناس
۶/۵ میلیون تومان
۶ میلیون تومان
۶ میلیون تومان
کارشناس ارشد
۹ میلیون تومان
۸ میلیون تومان
۸ میلیون تومان
مدیر
۱۴ میلیون تومان
۱۱/۵ میلیون تومان
۹ میلیون تومان
میانگین درآمد کارشناسان کنترل کیفیت بسته به سطح ارشدیت در کشورهای مختلف به شرح زیر است:
آمریکا: ۲۵ تا ۱۳۳ هزار دلار در سال
انگلیس: ۲۶ تا ۸۰ هزار یورو درسال
کانادا: ۳۵ تا ۸۷ هزار دلار در سال
آلمان: ۲۹ تا ۶۵ هزار یورو در سال
سطح تحصیلات مورد نیاز در استخدام کارشناس کنترل کیفیت
فعالیت در این حوزه نیازمند داشتن حداقل مدرک کارشناسی در رشته‌های مرتبط مثل کنترل کیفیت، مهندسی مکانیک یا مهندسی صنایع است. داشتن مدارک بالاتر در کنار تجربه، در استخدام شدن در رده‌های کارشناس ارشد و مدیریتی موثر است. همچنین، گذراندن دوره‌های کارآموزی در شرکت‌های معتبر می‌تواند علاوه بر افزایش توانمندی و تجربه، شانس استخدام شدن در شرکت‌های بزرگ‌تر و معتبرتر را افزایش بدهد. برای مشاهده فرصت های شغلی کارشناس کنترل کیفیت در صنایع غذایی، داروسازی و غیره می‌توانید صفحه آگهی‌های استخدام کنترل کیفیت در شرکت های داروسازی را مشاهده کنید.
کارشناسان کنترل کیفیت در چه سازمان‌هایی فعالیت می‌کنند؟
تقریبا هر سازمان و کسب و کار کوچک و بزرگی که فعالیت تولیدی انجام می‌دهد، نیازمند استخدام کارشناس کنترل کیفیت است. یک کارشناس کنترل کیفیت می‌تواند در این حوزه‌ها فعالیت کند:
• صنایع غذایی
• صنایع دارویی
• خودروسازی
• آزمایشگاه‌ها
• حوزه فناوری اطلاعات
• صنایع ساختمان
اهمیت جایگاه کارشناس کنترل کیفیت در کسب و کارها
به طور کلی، هر محصولی قبل از رسیدن به دست مصرف کننده نهایی نیاز به بررسی دقیق براساس استانداردها دارد. در برخی صنایع این بررسی اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند. در صنایع داروسازی، مواد غذایی، خودروسازی و هرچیزی که به طور مستقیم با سلامت و ایمنی مصرف کننده در ارتباط است، وجود کارشناس کنترل کیفیت ضروری بوده و از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
جمع بندی
وجود کارشناسان کنترل کیفیت جهت تولید محصولات با استانداردهای مشخص در هر سازمانی اهمیت دارد. یک کارشناس کنترل کیفی با بررسی اجرایی شدن استانداردها و دستورالعمل‌ها هنگام تولید محصولات، باعث می‌شود تا محصول باکیفیتی به دست مصرف کننده نهایی برسد. وجود کارشناسان کنترل کیفی در صنایع مختلفی از غذایی و داروسازی گرفته تا حوزه فناوری اطلاعات یک ضرورت است.