چه اینکه سیاست در منطقه خاورمیانه بیش از هر جغرافیای دیگری بهشکلی بیواسطه روی قیمت جهانی انرژی اثرگذار است. عبور نفتکشهایی که بخش اعظم نفت جهان را از تنگه هرمز منتقل میکنند از سویی، و تنشهای فزایندهای که در دیماه به اوج خود رسید از سوی دیگر، زمینهساز نوسانات قیمت طلای سیاه شد. با این همه پس از فروکش کردن بحرانهای سیاسی در روزهای اخیر باز دیگر آرامش به بازار نفت بازگشت.
قیمت نفت برنت در پی فروکش کردن تنشهای منطقه خلیج فارس، به کانال ۶۴ دلار بازگشت و کل جهش ۶ دلاری خود را در عرض سه روز از دست داد. با ترور سردار سلیمانی و افزایش احتمال تنشهای منطقه خلیج فارس، قیمت نفت در روز جمعه 13 دی ماه تا آستانه 70 دلار بالا رفت. اما با بسته شدن بازارها، انتظار میرفت قیمت نفت در ابتدای هفته معاملاتی گذشته با اندکی افزایش آغاز به کار کند. از این رو دوشنبه بازارها در محدوده 70 دلار معاملات خود را شروع کردند. اما در بامداد روز چهارشنبه و حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی آمریکا در عراق، مجددا نفت در کانال صعودی قرار گرفت و به رقم 71.17 دلار رسید. در این میان انتشار اخباری در خصوص آسیب ندیدن تاسیسات نفتی عراق و تضمین دبیر کل اوپک مبنی بر تنظیم بازار نفت، قیمت طلای سیاه دست از صعود برداشت و تا پایان روز چهارشنبه بیش از 6 دلار عقب نشست.
به نقل از اقتصاد آنلاین در نهایت روز گذشته هر بشکه نفت برنت با افت 9.5 درصدی نسبت به بیشترین قیمت هفته در محدوده 64 دلار و 98 سنت متوقف شد. شاخص نفت وست تگزاس نیز در روندی مشابه با شاخص برنت با عقب نشینی قابل توجهی نتوانست در کانال 60 دلاری تثبیت شود و در محدوده 59 دلار به کار خود در هفته گذشته پایان داد. در این میان باتوجه به بررسی تحولات اخیر منطقه خاورمیانه و تجزیه و تحلیل الگوی رفتاری قیمت نفت در زمان افزایش تنشهای سیاسی، برخی تحلیلگران معتقدند که نقش ریسکهای ژئوپولتیک بر بازار نفت کم اثر و محدود شده است. چراکه اگر همین ریسکها در سالهای گذشته بر بازار نفت وارد میشد قطعنا جهشهای قیمتی بیشتری را رقم میزد.
اما با تغییرات قابل توجه در لیست تولیدکنندگان بزرگ نفت و به ویژه ورود آمریکا به عرصه صادرات طلای سیاه، شاهد دگرگونی در فاکتورهای تاثیرگذار بر قیمت نفت هستیم. سایه بحران مازاد عرضه نفت همچنان بر سر بازار سنگینی کرده و هر زمان که ریسک سیاسی و یا نظامی، سمت عرضه را تهدید میکند، سریعا فاکتور مازارد تولید و عرضه، قیمتها در این بازار متعادل میکند. همانطور که اشاره شد، ورود آمریکا در میان کشورهای برتر تولید کننده نفت، سبب شده تا این کشور سکان قیمت نفت را به دست گرفته و دیپلماسی توئیتری رئیسجمهور آن ترمز کاهش و یا افزایش شدید قیمتها را بکشد. این در حالی است که کشورهای عضو اوپک شدیدتر از قبل بر مواضع کاهش تولید اصرار دارند و به نوعی شتابان به سمت از دست دادن سهم از بازار خود در کارزار تقاضای نفت جهانی حرکت میکنند.
از سوی دیگر به نظر میرسد تاثیر عوامل ساختاری مانند تغییرات قیمتی ناشی از رفتارهای تولیدکنندگان بزرگ، بیش از حد معمول بر بازار تاثیر گذاشته و سبب پنهان ماندن اثرات عوامل دیگر خواهد شد. اما بنا بر اصول علم اقتصاد، هرگاه فنر و یا فاکتور تاثیرگذاری بیش از حد واقعی تحت فشار باشد، قطعا در بلندمدت رها شدن فنر تاثیر مخربی خواهد داشت. در این خصوص نیز انباشت سایر عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت میتواند به یک انفجار قیمتی در بازارهای جهانی در سال جاری میلادی منجر شود.
گفتنی است هرچند برخی کارشناسان ایرانی معتقد بودند سیر صعودی قیمت نفت ادامهدار خواهد بود، با این همه به نظر میرسد با اعمال برخی سیاستهای دستوری و کنترلی فعلا رشد قیمت نفت مهار شده، اما از آنجایی که تا اطلاع ثانوی دورنمایی روشن از روند تحولات در راستای کاهش قطعی تنشها وجود ندارد، بایستی در انتظار ماند تا قیمت تثبیتشده این کالای استراتژیک در آینده نزدیک چه اعدادی را تجربه خواهد کرد.