به گزارش آسیانیوز، علی زنداکبری: جشن هم معنای واژه (عید) در زبان های ایرانی (جشن) یا (یسن) می باشد که از ریشه کلمه " یاز" ظهور یافته، یاز به معنای نیایش، پرستش بوده و کلمه ایزد از آن نشات می گیرد که از همین ریشه و با معنای ستایش شده و نیایش شده می باشد.
جشن کلمه ای بسیار کهن و واژه ای ایرانی مذهبی است که شامل معناها و سنت های ویژه ایرانی است که در اصل به معنای برپائی مراسم نیایش و سپاس به مناسبت رخدادی فرخنده است که سودی برای اجتماع داشته است. این رخداد می تواند یک پیروزی، یک معجزه آسمانی یا یک رخداد اجتماعی باشد.
در باستان در این هنگامه مردم به منظور پاسداشت لطف الهی گرد هم آمده و با مراسمی ویژه و به شکرانه محبت خداوند، پروردگار را با مراسم ویژه مذهبی تقدیس می نمودند. این نیایش هر ساله به عنوان قدرشناسی از موهبت الهی تکرار شده و همراه با مراسم و سروده ها و حرکتهای موزون مذهبی اجرا می شده.
این مراسم در چند روز و شب برقرار گردیده و قربانیهای زیادی از احشام برای حاضرین در مراسم و مستمندان و بی بضاعتان طبخ می گردیده است.همین جشن ها در دوره های مختلف زندگانی اقوام ایرانی، آغاز سال را اعلام می کردند.
جشن عید نوروز
این جشن از کهن ترین جشنهای ایرانی است که از اقوام ایران باستان یعنی اقوام بومی"نجد" ایران پیش از مهاجرت آریائیان بر پا بود و به اشتباه آنرا به اقوام آریائی ایران و هند منتسب می کنند. (نجد ایران : شامل مساحتی بین دو فرورفتگی، یعنی دریای خزر و خلیج فارس است که منطقه بلند بین این دو فرو رفتگی که حالتی مثلی داشته است و هم اکنون کوههای زاگرس و البرز از باقیمانده آن هستند را نجد ایران گفته و اقوام باستانی که در این منطقه زندگی می کردند را اقوام نجد ایران می نامند) دو جشن نوروز و مهرگان از طریق اقوام سومری (سومریان) به تمدن بین النهرین راه یافته و سبب تشکیل دو جشن "ازدواج مقدس" و "اکتیو" گردید که بعدها به صورت جشنی واحد"نوروز" و "مهرگان" در زمره اعیاد ملی قرار دارند تا اعیاد مذهبی.
از میان جشن های متعددی که در مناسبت های گوناگون برگزار می شد، ۷ جشن جزو جشن های واجب محسوب می شدند و گرامی داشت آن ها اجتناب ناپذیر بود؛ ۶ جشن، جشنهای گاهانبار یا سالگرد آفرینشهای شش گانه بودند با نام های: مید یوزرم گاه – جشن میانه بهار مید یوشم گاه – جشن نیمه تابستان پیتی شهیم گاه – سالگرد آفرینش زمین و فصل گردآوری غله یا سرم گاه – سالگرد آفرینش گیاه مید یاریم گاه – سالگرد آفرینش چارپای مفید همسپد میدم گاه – سالگرد آفرینش انسان
و اما جشن هفتم از اعیاد واجب در ایران باستان، نوروز نام داشت. همانطور که میبینیم عدد هفت از دیر باز خواستگاهی مقدس داشته است. جشنی نورزو یا همان جشن هفتم پس از هزاران سال هنوز به قوت خود باقی است و در ایران امروز هم از اعیاد واجب به حساب می آید. در برگزاری این جشن آداب رسوم خاصی رعایت می شد که برخی از آن ها امروز هم به جا آورده می شوند. البته که دست خوش تغییراتی شده اند اما هنوز اصالت .خود را حفظ کرده اند.
نوروز و فروهر
جشن نوروز نمادی از رستاخیز و حیات دوباره طبیعت از خواب زمستانی است و فروردین به فـَ َر َوهرها تعلق دارد. حضور فروهرها از طلوع آفتاب فروردین و نوروز آغاز شده و تا دهم فروردین و به روایتی تا نوزدهم آن ادامه می یابد از این جهت مراسم آتش افروزی بر بالای بام ها انجام می پذیرفته تا راه خانه ها را به فروهرها نشان دهند.
به اعتقاد گذشتگان فروهر یکی از نیروهای غیر مادی در وجود انسان است و نوعی همزاد آدمیان است که پیش از آفرینش مادی همراه مردمان بوده و در جهان بعد نیز همراه آدمیان است و در ایام فرخنده همچون نوروز به جایگاه دنیوی خود رجوع دارد. در عقاید باستانی تر، ایرانیان تنها قهرمانان را دارای فروهر می دانستند، اما بعدها پرهیزگاران نیز از این موهبت بهره مند می شوند. آنان سالی یکبار برای دیدار بازماندگانشان به خانه های خویش فرود می آیند و ورود آنان برکت را به همراه خواهد داشت، آن زمان که خانه را پاکیزه و درخشنده ببینند، خوشحال شده آن منزل آوردگاهی برای برکت و سرزندگی است ولی چنانچه آن را آشفته درهم و پاکیزه نشده بیابند برکت برای آن نخواسته ، آن را رها می کنند.
که به نوعی سنت پاکی و پاکیزگی و غبار روبی منازل در نوروز نشات گرفته از این باور است.
نوروز کوچک و نوروز بزرگ
عنوان نوروز در فرهنگ ایرانی به دو روز تعلق داشته است. یکی روز اول فروردین، که خورشید به برج حمل می رسد و به آن نوروز کوچک یا (عامه) می گویند و دیگری نوروز بزرگ یا (نوروز خاصه) است که روز خرداد از ششمین روز ماه فروردین است.
"نوروز بزرگ" یا نوروز ملوک یا "خرداد روز" نام ششمین روز فروردین ماه در ایران باستان بوده است. ابوریحان بیرونی می گوید: ششمین روز فروردین، روز خرداد، نوروز بزرگ است و در میان ایرانیان، جشنی با اهمیت بسیار است.
"اردویسور اناهید" الهه آب را در آن دید. اوست که به فرمان اورمزد از آسمان باران، برف نوروز و آب
از آنجا که نوروز در آغاز فصل بارش باران های بهاری قرار دارد می توان ردپای و تگرگ فرو می ریزد. علت اینکه ایرانیان در نوروز غسل می کنند این است این روز به الهه آب تعلق دارد .از این رو، مردم در این روز هنگام سپیده دم از خواب برمی خیزند و با آب قنات و حوض خود را می شویند و گاهی نیز آب جاری بر خود از راه تبرک و دفع آفات می ریزند. و در این روز مردم به یکدیگر آب می پاشند و درباره سبب این کار برخی گفته اند علت آن است که در کشور ایران دیرگاهی باران نبارید و سپس ناگهان سخت ببارید.
و مردم به آن باران تبرک جستند و از آن آب به یکدیگر پاشیدند و این کار همچنان در ایران مرسوم بماند.
سرور گرمای نیمروز و ماه های تابستان است. با یورش دیو زمستان به زمین، رپیثون به
نوروز پیروز
جشن ریپثون" در روز سوم فروردین(اردیبهشت روز) نوروز برگزار می شود. (رپیثون ) زیر زمین فرو می رود تا با گرم نگاهداشتن آب های زیرزمینی، گیاهان و ریشه درختان را از مرگ نجات بخشد. بازگشت سالانه او در بهار نمادی است از پیروزی نهایی خیر برشر، به همین مناسبت جشن و نیایشی ویژه در مراسم نوروزی به ایزد مذکور تعلق داشته است.
نوروز و حضرت سلیمان
در روایات ایرانی آمده است که چون سلیمان بن داوود انگشتر خویش را گم کرد سلطنت از دست او بیرون رفت. اما پس از چهل روز بار دیگر انگشتر خود را بازیافت و پادشاهی و فرماندهی به او بازگشت و مرغان به دور او گرد آمدند، و ایرانیان گفتند: نوروز آمد.
در کتب تاریخی آورده اند که در روز ششم ماه فروردین، روز خرداد، فریدون جهان را و سیاوشان را به لهراسب سپرد، زردشت دین را از اورمزد دریافت نمود و کی گشتاسپ نوروز روز دشاه دین را از زردشت پذیرفت و در این روز پشوتن رواج دین کرد. و نیز روایت شده است که کوروش پس از پیروزی بر بابل، پسر خود کمبوجیه را در جشن نوروز به عنوان
پادشاه بین النهرین معرفی کرد.
اسلام و نوروز
عید نوروز با تحویل سال و چرخیدن یک دور کامل زمین به دور خورشید شروع می شود و از جمله اعیادی است که جنبه ملی داشته و تاریخ پیدایش آن قبل از اسلام است. این عید با آمدن اسلام و زدودن خرافات مورد موافقت قرار گرفت.
در جلد چهاردهم بحارالانوارآمده که معلی بن خنیس روایت می کند: روز نوروز به خدمت جعفر بن محمد صادق (ع) درآمدم گفت آیا این روز را می شناسی؟ گفتم فدای تو گردم این نوروز روزی است که ایرانیان آن را بزرگ می دارند و به یکدیگر هدیه می دهند. پس حضرت صادق (ع) گفت سوگند به خداوند که این بزرگداشت نوروز به علت امری کهن
است که برایت بازگو می کنم تا آن را دریابی.
پس فرمود ای معلی! روز نوروز روزی است که خداوند از بندگان پیمان گرفت که او را بپرستند و برای او شریک نگیرند و به پیامبران و راهنمایان او بگروند و به پیشوایان دین ایمان بیاورند. همان روزی است که آفتاب در آن طلوع کرد و بادها وزیدن گرفت و زمین در آن شکوفا و درخشان شد. همان روزی است که پیامبر خدا (ص) امیرالمومنین علی (ع)
را بر دوش خود گرفت تا بت های قریش را از کعبه به زیر افکند و خرد کرد، چنان که ابراهیم نیز چنین کرد.
همان روزی است که پیامبر (ص) به یاران خود فرمود تا با علی (ص) به عنوان امیرالمومنین بیعت کنند. همان روزی است که قائم آل محمد (ص) و اولیای امر در آن ظهور کنند. همان روزی است که قائم بر دجال پیروز شود و او را بر دار می کشد و هیچ روز نوروزی نیست که ما در آن منتظر گشایش و فرجی نباشیم، زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست.
نوروز در ایران پس از ورود اسلام
سلسلههای طاهریان، سامانیان و آل بویه، جشن نوروز را با گستردگی برگزار می کردند و سرودن شعر توسط شاعران دربار یکی از مراسم ویژه نوروز در این دوران به حساب می آمد.
جلال الدین ملکشاه سلجوقی در دوران پادشاهی خود دستور داد تا تعدادی از ستاره شناسان ایرانی از جمله خیام گرد هم آیند و گاهشمار ایرانی را بهبود ببخشند. این گروه، اول بهار را روز ورود آفتاب به برج حمل و جشن نوروز دانستند و جایگاه آن را ثابت کردند. این گاهشمار به تقویم جلالی شهرت پیدا کرد و در آن برای ثابت ماندن زمان نوروز تعبیری اندیشیده شد. در این تقویم هر چهار سال یک بار و گاهی هر پنج سال یک بار، روزهای سال را بهجای ۵۶۳ روز، ۵۶۶ روز در نظر گرفتند و از سال ۵۹۳ هجری بر اساس این تقویم، نوروز را جشن گرفتند.
در دوران صفویان نوروز به عنوان یک نماد ملی مطرح شد. شاه عباس صفوی در سال ۷۳۹۷ میلادی، با برگزاری مراسم نوروز در عمارت نقش جهان اصفهان، این شهر را به عنوان پایتخت معرفی کرد. یک یا دو ساعت مانده به آغاز نوروز، منجمان با لباس فاخر به پشت بام کاخ سلطنتی می رفتند و با اسطرلاب مشغول به کار می شدند. به محض دادن علامت توسط این منجمان، سال جدید با شلیک توپ و تفنگ اعلام می شد.
صدای نواختن طبل و شیپور، نای و نقاره در همه جا می پیچید. ایام عید، ۸ روز به طول می انجامید. نخستین روز عید، به مراسم با ِر عام اختصاص داشت. با ِرعام مراسمی است که طی آن شاه و درباریان به گروهی از مردم اجازه می دهند تا با شاه و درباریان دیدار داشته باشند. در روز دوم علما و دانشمندان و مخصوصا اخترشناسان به حضور شاه می رسیدند. روز
سوم به مغان و موبدان، روز چهارم به قضات، روز پنجم به بزرگان و اعیان و اشراف کشور و روز ششم به خویشاوندان و منسوبین شاهنشاه اختصاص داشته است و دو روزآخر نیز زنان و کودکان سلطان، نزد وی می آمدند./