بازارهای مالی، یکی از اساسی‌ترین ارکان دنیای اقتصاد محسوب می‌شوند. در این بازارها دارایی‌های مختلف اعم از ارزهای رایج، کالا، سهام، ارزهای دیجیتال و اوراق قرضه خریدوفروش می‌شوند. کسب‌وکارها، سازمان‌ها و افراد زیادی نیز در آنها به‌عنوان سرمایه‌گذار یا معامله‌گر فعال هستند. علاوه بر این، بازارهای مالی، برای عملکرد روان اقتصاد سرمایه‌داری حیاتی محسوب می‌شوند.
اما در یک بازار مالی چه اتفاقی می‌افتد؟ انواع این بازارها کدامند و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد. شاید برای شما هم ورود به بازارهای مالی و فعالیت در آنها جذاب باشد. دراین‌صورت، این مقاله خواهد توانست اطلاعات اولیه و ضروری را به شما بدهد.
ماهیت بازارهای مالی و عملکرد آنها
به‌طور‌خلاصه، بازارهای مالی، بسترهایی برای مبادله‌ی ابزارهای مالی مانند ارز، اوراق قرضه، مشتقات و سهام هستند. هدف از این مبادلات، سودی است که از محل خریدوفروش و نوسان قیمت این دارایی‌ها نصیب افراد می‌شود. در این بازارها، سرمایه‌گذاری و عملیات دیگری مانند وام‌دهی نیز انجام می‌شود.
بازارهای مالی بر اقتصاد کلان تاثیر گذاشته و از آن تاثیر می‌گیرند. به‌عنوان مثال، افزایش بی‌رویه‌ی تورم در یک کشور، سبب کاهش ارزش ارز آن کشور در بازار فارکس می‌شود. اتفاقات جهانی و منطقه‌ای، وضعیت عرضه‌وتقاضا در کشورها و تصمیمات نهادهای مالی مرکزی و شرکت‌های بزرگ نیز بر این بازارها تاثیرگذار هستند.
برخی بازارهای مالی مانند اوراق بهادار، بیشتر ماهیت سرمایه‌گذاری داشته یا حداقل معاملات آنها بلندمدت‌تر است. به این بازارها، بازار سرمایه نیز گفته می‌شود. این در حالی است برخی دیگر، ماهیت کوتاه‌مدت‌تری داشته و به آنها بازارهای پولی گفته می‌شود.
معامله‌گر در یک بازار مالی، طبق تحلیل‌ها و پیش بینی‌های خود درمورد قیمت‌ها، یک دارایی را خریده و سپس آن را در معامله‌ای دیگر به‌فروش می‌رساند. تحلیل‌های او می‌تواند بر اساس داده‌های اقتصاد کلان، مانند تورم و نرخ بهره (تحلیل فاندامنتال) یا بر اساس نمودارها و شاخص‌های حرکت قیمت (تحلیل تکنیکال) باشد. با بررسی انواع بازارهای مالی ، ماهیت آنها بیشتر مشخص می‌شود.
بازار سهام معروف ترین بازار مالی
در بازارهای سهام یا Stock Market ابزارهای موردمعامله، سهام عام شرکت‌ها هستند. هر سهم، قیمتی داشته و سرمایه‌گذاران طبیعتا به‌دنبال خرید سهام شرکتی هستند که قیمت آن ممکن است در آینده رشد کند. بازار فعالان بازار سهام به چهار دسته‌ی و خرد، نهادی، بازارسازان و کارگزاران تقسیم می‌شوند. کارگزاران واسطه‌های متخصصی هستند که معاملات را تسهیل کرده و بدون داشتن موقعیت واقعی در معامله از محل کارمزدهای دریافتی‌شان سود می‌کنند.
معامله‌گران سهام با استفاده از شاخص‌های فنی، مانند S&P 500 و داوجونز (DJIA) رشد یا افت قیمت سهام شرکت‌ها را پیش‌بینی می‌کنند. همچنین شرکت‌ها از طریق یک عرضه‌ی اولیه‌ی عمومی یا IPO در بازار سهام اولیه، اقدام به جذب سرمایه‌گذار و فروش سهام اولیه‌شان می‌کنند. سهام‌های فروش رفته بعدا وارد بازار ثانویه‌ی سهام شده و مورد مبادله قرار می‌گیرد.
معروف‌ترین بازارهای سهام، NASDAQ و بورس و اوراق بهادار نیویورک (NYSE) در آمریکا هستند. شرکت‌ها برای فروش سهام خود در این بازارها باید خود را در آنها لیست کنند. بازار سهام، یک بازار متمرکز بوده و در هر کشوری، مکان خاص خودش را دارد. دولت‌ها و نهادهای مالی مانند بانک مرکزی نیز معمولا در آن دخالت می‌کنند.
بازار OTC؛ بازاری برای ریسک پذیرها
OTC مخفف عبارت Over The Counter بوده و به‌معنی بازار معامله‌ی سهام یا اوراق بهادار خارج از کارگزاری است. در این بازارهای غیرمتمرکز و الکترونیکی، کارگزارها حذف شده و خریدار و فروشنده مستقیما با یکدیگر مبادله می‌کنند.
در بازارهای OTC معمولا سهام شرکت‌های سهامی خاص و نیز شرکت‌هایی مبادله می‌شود که نتوانسته‌اند معیارهای لیست‌شدن در بازار سهام معمولی یک کشور را به‌دست بیاورند. این شرکت‌ها معمولا جوان، استارتاپی و ریسک‌پذیر هستند. به همین دلیل به این بازار، فرابورس نیز گفته می‌شود. نقدینگی بازار OTC از بازار سهام اصلی، بسیار کمتر بوده و معاملات آن، غیرشفاف‌تر است.
بازار اوراق قرضه
یکی از زیرشاخه‌های بازار OTC، بازار اوراق قرضه است. اوراق قرضه، اوراق بهاداری است که توسط شرکت‌ها یا دولت‌ها به‌فروش رسیده و توافق می‌شود که در مدت معین (معمولا سالانه) بهره‌ی مشخصی به آن تعلق بگیرد. در پایان این دوره اصل پول نیز به خریدار بازگردانده می‌شود. به این دارایی، اوراق قرضه با درآمد ثابت نیز گفته می‌شود.
بازار پول
در بیشتر بازارهای مالی، به‌ویژه سهام و OTC، سررسید پرداخت سودها، یک‌ساله یا بیشتر خواهد بود. اما در بازارهای پول یا Money Market، پول و اوراق قرضه با نقدشوندگی بالا معامله‌شده و سرسید آنها نیز زیر یک سال است. علاوه بر اوراق تجاری، گواهی سپرده، اسناد خزانه، قرارداد بازخرید و گواهی پذیرش بانکی ازجمله ابزارهای موردمعامله در بازارهای پول هستند. ریسک و متعاقبا سود این بازار، نسبت به دیگر بازارها کمتر است.
بازار مشتقات؛ یک بازار مالی پیچیده
دارایی موردمعامله در یک بازار مشتقات یا Derivative Market، قراردادهای مشتقه هستند. ارزش این قراردادها از دارایی‌های دیگر نهفته در آنها مانند مانند سهام، اوراق قرضه و ارزها گرفته شده است. قراردادهای مشتقه، خود به دو نوع معاملات آتی و اختیار معامله تقسیم می‌شوند.
در یک قرارداد اختیار معامله، خریدار می‌تواند طی مدت معینی، یک قرارداد را خریداری کرده یا بفروشد. در قراردادهای آتی نیز معاملات آتی دارایی‌ها با حجم و قیمت معین، معامله می‌شود. این قراردادها با استانداردهای مشخصی تنظیم‌شده و از اتاق‌های پایاپای برای اطمینان از صحت معامله و تسویه استفاده می‌کنند.
بازار فارکس؛ بزرگترین بازار مالی جهان
یکی از مهم‌ترین بازارهای مالی، بازار فارکس است که اصلی‌ترین دارایی‌های موردمعامله در آن، ارزهای بین‌المللی هستند. هرچند که در این بازار، شاهد مبادله‌ی طلا، بیت کوین و برخی دارایی‌های دیگر نیز هستیم. ماهیت ابزارهای بازار فارکس، جفت است. درواقع در این بازار، معامله‌گر با ورود به یک موقعیت معاملاتی، قطعا یک دارایی را فروخته و دیگری را می‌خرد. به‌عنوان مثال، جفت ارز یورو/دلار (eur/usd) یک دارایی در فارکس است.
فارکس، یک بازار غیرمتمرکز متشکل از یک شبکه‌ی جهانی از کامپیوترهاست. این بازار، بیشترین نقدینگی را در بین بازارهای مالی دیگر داشته و دسترسی به آن به‌صورت مستقیم یا از طریق کارگزاری‌ها امکان‌پذیر است. عامل اصلی سود و زیان شما در معاملات این بازار نیز رشد یا نزول قدرت ارزها در برابر یکدیگر است. هرچند که در این بازار از محل تفاوت نرخ بهره‌ی ارزها، معاملات اهرم و غیره نیز میتوانید سود کسب کنید.
بازار نوین و آینده دار ارزهای دیجیتال
یکی از جدیدترین انواع بازارهای مالی، بازار ارزهای دیجیتال یا Cryptocurrency Market است. ارزهای دیجیتال درواقع کدهای رمزنگاری‌شده‌ای هستند که به تولید یک بلوک در یک بلاک چین یا زنجیره‌ی خاص منجر شده‌اند. جزئیات و مکانیسم عملکرد فنی این صنعت پیچیده است؛ اما معامله در آن با وجود صرافی‌های آنلاین، کارگزاری‌ها، کیف پول‌ها و دیگر ابزارهای دیجیتال به‌سادگی انجام می‌شود.
بیت کوین، اتریوم، سولانا و دوج کوین تنها نمونه‌هایی از هزاران ارز دیجیتالی هستند که تاکنون ایجاد شده‌اند. مبادله‌ی ارزهای دیجیتال در برابر استیبل کوین‌هایی مانند تتر یا ارزهای فیات مانند دلار، یورو و در کشور ما ریال انجام می‌شود. انجام معاملات آتی، اختیار معامله، اهرم و غیره در این بازار امکان‌پذیر است.
بازارهای کالا
در بازارهای کالا یا Commodities Market مبادلات اقلام کالایی با یکدیگر یا در ازای پول انجام می‌شود. محصولات کشاورزی، انرژی (مانند نفت و گاز)، فلزات گرانبها و کالاهای نرم مانند پنبه و شکر را در این بازارها میتوانید خریدوفروش کنید. علاوه بر بازارهای مستقیم کالا، امکان خریدوفروش این اقلام در قالب معاملات مشتقه یا در بورس‌های کالا نیز فراهم شده است. بورس کالای شیکاگو و بورس بین‌قاره‌ای ICE معروف‌ترین بازارهای کالا در دنیا هستند.
بازارهای مالی در یک نگاه
بازارهای مالی، یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد جهانی هستند. خریدوفروش ابزارهای مالی مانند سهام، ارز، ارز دیجیتال و اوراق قرضه، فعالیت اصلی سازمان‌ها و افرادی است که در این بازارها حضور دارند. آنها از محل افزایش یا کاهش ارزش دارایی‌ها سود برده یا زیان می‌کنند.
بازارهای مالی در زمان حاضر، به ۶ دسته‌ی سهام، OTC، مشتقات، فارکس، ارز دیجیتال و کالا تقسیم می‌شوند. در بازار سهام، سهام شرکت‌های سهامی عام معامله می‌شود. بازار OTC نیز محلی برای معامله‌ی مستقیم سهام، بدون دخالت کارگزاری‌هاست. در بازار مشتقات، این قراردادها هستند که معامله می‌شوند. دارایی‌های موردمعالمه در فارکس و ارز دیجیتال نیز به‌ترتیب جفت ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال هستند. بازار کالا نیز محلی برای خریدوفروش یا مبادله‌ی انواع تولیدات، فلزات و انرژی است.