صادرات فرش دستباف قربانی تحریم‌ها

بر اساس داده‌های کشورهای واردکننده از ایران، صادرات فرش دستباف ایران حدود ۴۶۰ میلیون دلار در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ میلادی (۸۳-۱۳۸۰) بود که پس از آن به تدریج کاهش پیدا کرد و به ۲۶۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۱ میلادی (۱۳۹۰) رسید.در نتیجه تحریم‌ها صادرات فرش دستباف ایران به حدود ۱۵۰ میلیون دلار در سال‌های ۱۳-۲۰۱۲ میلادی (۱۳۹۱-۹۲) و ۹۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵ میلادی (۱۳۹۴) سقوط کرد. در سال‌های ۱۸-۲۰۱۵ میلادی (۹۷-۱۳۹۱) ارزش صادرات فرش دستباف ایران افزایش یافت و به حدود ۱۴۰ میلیون دلار بالغ شد.بر اساس داده‌های اتحادیه اروپا، واردات فرش دستباف این اتحادیه از ایران حدود ۲۳۰ میلیون دلار در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ میلادی (۸۳-۱۳۸۰) بود که با کاهش تدریجی به حدود ۱۰۵ میلیون دلار در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ میلادی (۱۳۸۹-۹۰) تنزل کرد. در نتیجه تحریم‌ها واردات فرش دستباف از ایران کاهش پیدا کرد و به ۴۵ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵ میلادی (۱۳۹۴) رسید.با وجود رفع تحریم‌ها (برجام) واردات فرش دستباف از ایران به ۴۰ میلیون دلار در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی (۹۷-۱۳۹۶) کاهش یافت. سهم ایران از واردات فرش دستباف اتحادیه اروپا حدود یک‌سوم در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ میلادی (۸۳-۱۳۸۰) بود که به حدود ۲۲ درصد در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ میلادی (۱۳۸۷-۹۰) کاهش یافت. در نتیجه تحریم‌ها سهم ایران از واردات فرش دستباف اتحادیه اروپا به حدود ۱۶ درصد در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی (۹۴-۱۳۹۳) تنزل پیدا کرد که پس از تحریم‌ها هم در همین حدود در سال‌های ۱۸-۲۰۱۶ میلادی (۹۷-۱۳۹۵) باقی ماند. در دوره 2001-2018 میلادی (۹۷-۱۳۸۰) کل واردات و واردات از ایران فرش دستباف اتحادیه اروپا، به ترتیب ۶۵ و ۸۳ درصد کاهش یافت. هرچند روند واردات فرش دستباف اتحادیه اروپا رو به کاهش و در همین حال سهم ایران از این بازار نیز رو به کاهش است، اما تحریم‌های دور اول موجب شد تا ایران بخش بیشتری از بازار فرش دستباف اتحادیه اروپا را از دست بدهد که با رفع تحریم‌ها هم نتوانست جایگاه خود را دوباره به دست بیاورد. واردات فرش دستباف اتحادیه اروپا از ایران در 11ماهه سال ۲۰۱۹ میلادی (۱۳۹۸) نسبت به مدت مشابه در سال قبل از آن ۱۱ درصد کاهش نشان می‌دهد. میانگین واردات فرش دستباف ژاپن از ایران حدود ۲۸ میلیون دلار در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۹ میلادی (۹۸-۱۳۹۰) است و تحریم‌های دور اول و دوم روی واردات فرش دستباف این کشور از ایران تأثیری نداشته است. بررسی آمار ماهانه نشان می‌دهد که در ماه‌های نوامبر و دسامبر ۲۰۱۹ میلادی (آبان و آذر ۱۳۹۸) واردات فرش دستباف ژاپن از ایران کاهش یافته است. واردات فرش دستباف آمریکا از ایران در دوره 2001-2010 میلادی (۸۹-۱۳۸۰) از ۱۱۲ میلیون دلار به حدود ۶۰ میلیون دلار در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی (۸۸-۱۳۸۷) و ۸۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ میلادی (۱۳۸۹) بالغ شد. واردات فرش دستباف آمریکا از ایران در نتیجه دور اول تحریم‌ها در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ میلادی (۹۴-۱۳۹۰) کاملا متوقف شد و با اجرای برجام در ماه فوریه سال ۲۰۱۶ میلادی (بهمن ۱۳۹۴) آغاز شد، اما با اجرای دور جدید تحریم‌ها مجددا از سپتامبر سال ۲۰۱۸ میلادی (شهریور ۱۳۹۷) متوقف شد. در مدت ۳۱ماهه (برجام)، میانگین واردات فرش دستباف آمریکا از ایران ماهانه ۵.۵ و سالانه ۶۶ میلیون دلار بود. با توجه به اینکه صادرات فرش دستباف به آمریکا متوقف شده و به اتحادیه اروپا کاهش پیدا کرده است، در نتیجه صادرات آن در سال ۲۰۱۹ میلادی (۱۳۹۸) تقریبا نصف خواهد شد و به حدود ۸۰ میلیون دلار بالغ می‌شود. راهکارهای در دسترس برای مقابله با کاهش صادرات فرش دستباف، تسهیل صادرات آن با هر راهکار ممکن و استفاده از همه مسیرهای در دسترس (کشورهای واسطه) برای صادرات است.