به گزارش آسیانیوز، کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی از آغاز تا امروز» منبعی جامع در حوزه ترانه و ترانه‌سرایی فارسی است که در آن انواع ترانه‌ها از آغاز پیدایش زبان و ادبیات فارسی تا اکنون، همراه با تحلیل‌های تاریخی، ساختاری و محتواییِ اشعار و موسیقی‌ها بررسی‌شده است.
ضمن اینکه در گردآوری این کتاب، منابع گوناگون شامل کتاب و مقاله و منابع صوتی از چشم ما دور نماند و مورد استفاده قرار گرفته است. این پژوهش با مقاله‌ای که سال 1392 در مجله بوستان ادب دانشگاه شیراز چاپ شد، آغاز شد. کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی» کتابی فراگیر در زمینه ترانه و ترانه‌سرایی است.
ترانه و ترانه‌سرایی، یکی از بحث‌های جداناپذیر از فرهنگ و سنت ایرانی است و پیشینه آن به قبل از اسلام برمی‌گردد، در کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی از آغاز تا امروز» معرفی و تقسیم‌بندی ترانه‌ها از آغاز تا زمان حاضر، انجام شده و سیر تاریخی، ویژگی‌ها، تحلیل ساختاری و محتوایی ترانه‌ها در این کتاب مورد توجه بوده است.
ترانه یکی از بن‌مایه‌های فرهنگی ایرانی است. مردم در طول تاریخِ این سرزمین با ترانه همراه بوده‌اند. علاقه مردم به ترانه موضوع بسیار مهمی است.
ترانه، در دایره ادبیات غنایی قرار می‌گیرد و با احساسات و عواطف انسان سروکار دارد، گفت: ترانه نیز حاصل احساسات گوناگون انسان در طول تاریخ بوده است. ترانه‌ها در زمینه‌هایی مانند عشق، شادی، سوگ، کار و عرفان، ابزاری برای ابراز احساسات درونی فرد نسبت به آن موضوع بوده‌اند؛ ضمن اینکه ترانه پیوند ناگسستنی با مردم دارد و در حوزه ادبیات غنایی قرار می‌گیرد.
شعرهای پیش از اسلام اشعار هجایی بوده و به موسیقی نیز بسیار توجه داشتند، ترانه‌هایی نیز وجود داشته که در اسناد مکتوب برجای مانده از پیش از اسلام، به‌ویژه در دوره حکومت‌هایی مانند اشکانیان و ساسانیان رواج داشته است که در این کتاب به آن‌ها نیز پرداخته‌ایم، برای نمونه اشعاری که به اشعار «درخت آسوریک» معروف است و نیز سایر شعرهای هجاییِ پیش از اسلام، نمونه‌های آثار مکتوبی هستند که به دست ما رسیده‌اند.
کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی» از آغاز تا امروز در حدود ۳۷۰ صفحه و در دو بخش کلی تدوین شده است، بخش اول کتاب مربوط است به تاریخ ترانه‌سرایی در ایران، شعر هجایی پیش از اسلام، شعرهای هجایی پس از حمله اعراب، فهلویات یا ترانه‌های ملی، تأثیر حمله عرب بر شعر و موسیقی ایرانی، دوره‌های پس از اسلام و دوره مشروطه تاکنون که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است.
با پیشرفت فناوری، ترانه‌ها اشکال گوناگونی پیدا کردند، برای مثال نقش رادیو و تلویزیون، سینما، فیلم‌ها و غیره در گسترش ترانه و ترانه‌سرایی اثر گذاشته است.
به‌واسطه پیوند ناگسستنی بین ترانه و موسیقی، تأثیر موسیقایی در نوع ترانه‌ها نیز نقش‌آفرینی کرده و در این کتاب جدای از رابطه موسیقی و ترانه، جنس صدای خواننده، زمان انتشار و شخصیت خواننده، وزن شعری ترانه، قالب‌های ترانه که در گسترش ترانه تأثیرگذار است نیز بررسی شده است.
بخش دوم این کتاب، انواع ترانه را بررسی می‌کند و ۱۲ دسته‌ای که پیش از این گفته شد را نام می‌برد، برای نمونه ترانه‌های عاشقانه را در دسته‌بندی‌هایی مانند تصنیف‌ها، دوبیتی‌ها و بومی سروده‌های عاشقانه، ترانه‌های شادی را در دسته‌هایی همچون عروسی، مجالس، ترانه‌های ضربی و رقص و ترانه‌های روحوضی، گروه ترانه‌های کودکانه را به بخش‌هایی مانند لالایی، ترانه‌های نوازشی و ترانه‌های قصه‌گونه، دسته ترانه‌های کار را به ترانه‌های چوپانی، ماهیگیری، باغبانی، خرمن‌کوبی، کشاورزی، قالی‌بافی، سربازی، دامداری، ترانه‌های سیاسی را به بخش‌هایی مثل ترانه‌های سیاسی/محلی، سیاسی/اجتماعی، شرح‌حال مبارزان سیاسی/اجتماعی، ترانه‌های آداب‌ورسوم را به بخش‌هایی مانند رسوم ملی و محلی، و ترانه‌های عامیانه شهری تقسیم کرده است.
کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی» را برای عموم مردم علاقه‌مند به ترانه قابل‌فهم است. این کتاب، دو دسته مخاطب دارد؛ دسته نخست پژوهشگران ادبی هستند که در حوزه شعر و ادبیات فارسی و به‌ویژه ادبیات غنایی کار می‌کنند و گروه دوم مخاطبان عامی هستند که علاقه به ترانه دارند و می‌توانند از کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی» استفاده کنند.
کسی که این کتاب را مطالعه کند، به طور کامل با ترانه و ترانه‌سرایی آشنا خواهد شد و تصویر جامع و کاملی از ترانه در ایران خواهد داشت.
امروز ترانه یک شعر- ملودی جهش یافته است، ترکیب پیچیده فرکانس‌های حاصل از هم‌عرضی نظم درونی هر واژه، با وزن طولی بندهای به هم پیوسته واژه‌ها با برشی از ملودی به همراه یک وزن بیرونی حاکم که همان ملودی است.
این بافت شاعرانه به ترکیب و رستاخیزی از فرکانس معناهای نافذ تبدیل شده و به ذهن مخاطب می‌رسد. همه این فرایند می‌تواند همزمان با سرایش متن ترانه و پرداخت ملودی رخ دهد.
ریتم همان ضرب‌آهنگ متن یک ترانه و با این وجود پژواک ملودی است. متن ترانه یک ریتم موسیقایی و یک ریتم معنایی دارد که باید با ریتم طراحی شده در ملودی‌ها هماهنگ باشد تا تاثیرگذاری ترانه بیشتر شود.
کتاب «سیری در ترانه‌سرایی فارسی» اثر مشترک دکتر محمدامین محمدپور و دکتر علی اصغر باباصفری به تازگی از سوی انتشارات مروارید راهی بازار کتاب شده است./