آسیانیوز - بخش منثور آن به حقیقت یک دایرهالمعارف موضوعی تخصصی در زمینه ایرانشناسی است.پرفسورامین پژوهنده و سراینده کتاب، در زمینه تدوین یک دانشنامه تخصصی و ایرانشناسی، تجارب بسیاری کسب کرده که شاید در مجموع، او را برای چنین کار عظیمی با نگاهی جهانی آماده کرده باشد. او ایران را بهخوبی میشناسد. فرهنگ، تاریخ، ادبیات، حقوق، فلسفه، ادیان، ملل و نحل ایرانی را از استادان بزرگ خود آموخته است.
همچنین با بسیاری از مشاهیر سیاسی ایران عصر خود در ایران و انیران چه آنان که قبل از انقلاب بودند و چه آنان که پس از انقلاب به قدرت و شهرت رسیدهاند، از نزدیک مجالست و مصاحبت داشته است. کتاب بسیار خوانده و شخصیتهای بسیاری را نیز ملاقات کرده و ایران را از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب درنوردیده است. همه کشورهای جهان را از اروپا، تا آمریکا و کانادا گرفته تا مصر، چین، هند، روسیه، استرالیا، آفریقای جنوبی، آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی را دیده و در طول چهل سال اخیر به بیش از پنجاه کشور مختلف سفر داشته و در هر کجا، در فرهنگهای متفاوت، با ملل و نحل گوناگون زیسته است.
حسن امین در سراسر عمر پربارش، ارزشهای شرق و غرب، گرایشهای محسوس و معقول و سنت و مدرنیته را به تناوب تجربه کرده و محصول یک عمر سیر آفاق و انفس، درس و بحث و اخلاق نظری و عملی، موروث و مکتسب خود را در قالب این دانشنامه ایرانی یا شاهنامه ثانی به نسلهای پس از خود پیشکش کرده است.
او بهعنوان یک ایرانشناس با تتبع و مطالعه و در نهایت استنباط و اجتهاد خود، به گزینش دادهها و تدوین مضامین و مطالب این شاهنامه/ دانشنامه، به گزارش تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران فرهنگی پرداخته و آگاهانه کوشیده که تحتتأثیر جوّ حاکم یا احساسات تعصّبآمیز افراطی قرار نگیرد و واقعیتها را به قدر توان علمی و عملی خود، چنانکه بوده و هست به مخاطب منتقل نماید. او در این کتاب از فرازو فرودها و پیروزیها و شکستهای ایرانیان سخن رانده است و به ما نشان داده؛ ایرانیان اغلب در برابر دولتهای اقتدارگرای داخلی و حملهها و تهاجمهای خارجی، جز در موارد استثنایی بدون مقاومت جدی، با تقیه و تسامح و پذیرش شرایط قبیله غالب، گلیم خود را از طوفان حوادث بیرون بردهاند و با هوشیاری پس از چند نسل، اقوام مهاجم را در خود هضم کردهاند.
امین با نوشتن شاهنامه خود، توانسته کتاب حاضر را تبدیل به آیینه تمام قد در برابر این واقعیتها بسازد. او در سراسر این کتاب نشان داده است، اندیشمند و حکیمی دانا و اعتدالگر است که در مقابل دو جریان افراطی و تفریطی راه میانه را برگزیده تا واقعیتهای تاریخی را آنگونه که رخ دادهاند، بازتاب بدهد. در درازنای تاریخ معاصر، ایرانیان همواره با دو جریان افراطی و تفریطی روبهرو بوده است.
۱- جریان افراطی؛ جریانی که با نفی پیشنه تمدنی ایران پیش از اسلام، سعی در تخریب تمامی آثار باستانی و فرهنگی ایران را داشته است.
۲- جریان تفریطی؛ جریانی که با دامن زدن به آتش احساسات میهنپرستی، باستانگرایی و سنتستیزی در پی نفی و انکار واقعیتهای غیرقابل کتمان تاریخ پس از اسلام است. این جریان با افزودن ابیات الحاقی به شاهنامه فردوسی سعی کرده، از حکیم توسی چهرهای شوونیستی و نژادپرست بسازد.
حسن امین با اجتناب از این دو جریان، هردو بخش تاریخ ایران (پیش از اسلام و پس از اسلام) را واقعبینانه و منصفانه و با تسهیم به نسبت عادلانه بازتاب داده و با شجاعت اعلام نموده که بدون بررسی نقش اسلام در ایران هر مطالعه تاریخی راجع به ایران ابتر خواهد بود. از جهت تاریخ سیاسی، پایداری نکردن ایرانیان در برابر حمله اسکندر، اعراب، مغول، تاتار و سرانجام اشغال نظامی ایران توسط متفقین در شهریور ۱۳۲۰ و کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ همه وقایع تلخی هستند که باید پذیرفته شوند و تمامی آنها باید از نظر دینی و مذهبی، نظامی و سیاسی، اقتصادی و اداری و تبلیغاتی مورد بررسی قرار بگیرند تا نشان داده شود، نقاط ضعف ایرانیان در پدیدههای یادشده موجب عدم مقاومت در برابر حمله بیگانگان بوده است.
عدم مقاومت در حمله مغول و تاتار در جنگ ایران و روسیه هم تکرار شد، چنانکه قائممقام فراهانی در نکوهش یک سردار ایرانی که از مقابل نیروهای مهاجم روسیه گریخته بود، سروده است:
بگریز به هنگام که هنگام گریز است/ رو در پی جان باش که جان، سخت عزیز است
ای خائن نان و نمک و شاه و ولیعهد / حق نمک شاه و ولیعهد گریز است