به گزارش آسیانیوز ایران؛ یکی از مسائل مهم در حوزه محیط زیست برآورد کمی صحیح از وضعیت محیط زیست در سطح جهانی و ملی است، در این راستا، طی سالیان اخیر مؤسسات و نهادهای گوناگون ملی و بین المللی سعی کرده اند که شاخص ها و معیارهایی را برای سنجش عملکرد محیط زیستی کشورها ارائه کنند، برخی از این روش ها سعی کرده اند زیر شاخص هایی را در حوزه های مختلف محیط زیستی تعیین و بر اساس آنها امتیازدهی را انجام دهند که خروجی آن اغلب یک نمره نهایی برای هر کشور است که بر مبنای آن، کشورها رتبه بندی می شوند.
برخی روش های دیگر نیز با الهام از مفهوم توسعه پایدار علاوه بر معیارهای محیط زیستی به ملاحظات اجتماعی، اقتصادی مدیریتی برای رتبه بندی کشورها نظر داشته اند، ایران طی سالیان اخیر با معضلات مختلف محیط زیستی نظیر آلودگی هوا، فرونشست زمین و تغییرات آب و هوایی روبرو بوده است، در اين راستا استفاده از روش های مختلف سنجش عملکرد محیط زیستی موجب می شود که بتوان تا حدی به تصویر واضحی از وضعیت گذشته و حال محیط زیست در ایران دست یافت.
آگاهی از وضعیت موجود کشور در شاخص های مرتبط با حوزه محیط زیست و مقایسه آن با نمره و جایگاه کشور در شاخص های مذکور طی سالیان قبل و همچنین توجه به جایگاه کشور در شاخص های زیست محیطی در قیاس با کشورهای دیگر می تواند در زمینه پایش عملکرد و ارزیابی اثر بخشی اقدامات و سیاست گذاری های انجام شده در حوزه محیط زیست موثر باشد، با توجه به آنچه مورد اشاره قرار گرفت، شناخت و انتخاب کشورهای مورد مقایسه برای شناسایی چالش ها، فرصت ها و موانع موجود پیش روی کشور و همچنین سنجش عملکرد و اقدامات انجام گرفته در حوزه محیط زیست از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در این میان معیارهایی نظیر قرارگیری در موقعیت جغرافیایی نسبتا مشابه، ویژگی های جمعیتی، مساحت و مذهب رسمی می تواند به منظور شناسایی کشورهای مورد بررسی مدنظر قرار گیرد؛ در این راستا مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که شاخص های محیط زیستی کشور را ارزیابی کرد آورده است؛ در این پژوهش به تبعیت از گزارش تهیه شده در سال ۱۴۰۱ کشورهای عربستان سعودی، ترکیه و مصر به عنوان کشورهای مورد مقایسه در حوزه شاخص های مرتبط با محیط زیست انتخاب شده اند.
در این گزارش آمده است که در شاخص عملکرد محیط زیستی در سال ۲۰۲۴ رتبه ایران تاحدی بهبود یافته و از رتبه ۱۳۳ در سال ۲۰۲۲ به ۱۱۲ ارتقا پیدا کرده است. در بخش سلامت انسانی ایران در زیرگروههای بهداشت و آب شرب و مدیریت پسماند رتبه نسبتاً مطلوبتری را کسب کرده اما در در فلزات سنگین (سرب) رتبه بسیار نامناسب ۱۵۶ را به دست آورد در این بخش، ایران وضعیت بهتری نسبت به کشورهای مصر و عربستان داشته، اما یک رتبه از ترکیه پایینتر است.
جایگاه محیط زیستی ایران در شاخص های بین المللی
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «ارزیابی جایگاه محیطزیستی ایران در شاخصهای بینالمللی» مطرح میکند که طی سالیان اخیر موسسات و نهادهای گوناگون ملی و بینالمللی سعی کردهاند که روشها و معیارهایی را برای ارزیابی وضعیت محیط زیست ارائه کنند. برخی از این روشها نظیر شاخص عملکرد محیطزیستی و ردپای بوم شناختی صرفاً به مسائل و عملکرد محیطزیستی کشورها توجه داشته است؛ اما برخی روشهای دیگر نظیر شاخص اهداف توسعه پایدار و شاخص رقابتپذیری پایدار جهانی با الهام از مفهوم توسعه پایدار علاوه بر معیارهای محیطزیستی به ملاحظات اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی جهت رتبهبندی کشورها نظر داشتهاند.
در این گزارش آمده است که در شاخص عملکرد محیط زیستی در سال ۲۰۲۴ رتبه ایران تاحدی بهبود یافته و از رتبه ۱۳۳ در سال ۲۰۲۲ به ۱۱۲ ارتقا پیدا کرده است. در بخش سلامت انسانی کشور ایران در زیرگروههای بهداشت و آب شرب و مدیریت پسماند رتبه نسبتاً مطلوبتری را کسب نموده، اما در در فلزات سنگین (سرب) رتبه بسیار نامناسب ۱۵۶ را کسب کرده است. در این بخش، ایران وضعیت بهتری نسبت به کشورهای مصر و عربستان داشته، اما یک رتبه از ترکیه پایینتر است.
در بخش سرزندگی بوم سازگان، ایران صرفاً در زیرگروه شیلات رتبه مناسبی (۶۳) کسب کرده است، اما در زیرگروه کشاورزی به ویژه نماگر عملکرد نسبی محصول وضعیت مطلوبی ندارد. در این بخش مصر و عربستان بالاتر از ایران هستند، اما ترکیه وضعیت مناسبی ندارد. در بخش خطمشی اقلیمی، ایران به دلایلی نظیر نرخ رشد بالای انتشار گازهای گلخانهای رتبه نامناسب ۱۳۲ را کسب کرده که در مقایسه با رتبه ایران در دو بخش دیگر بهطور معنیداری پایینتر است و همین باعث تنزل رتبه ایران در شاخص کل عملکرد محیطزیستی شدهاست.
ایران در شاخص رقابتپذیری پایدار جهانی ذیل زیر شاخص سرمایه طبیعی، رتبه نامطلوب ۱۴۶ را کسب کرده و مصر پایینتر از ایران قرار گرفته است، در مقابل عربستان و ترکیه با رتبههای ۹۷ و ۷۳ وضعیت مناسبتری دارند. همچنین، در زیرشاخص مدیریت و بهرهوری منابع نیز ایران با نمره ۱۸.۹ کمترین نمره را در بین کشورهای جهان کسب کرده است؛ هرچند کشورهای عربستان، مصر و ترکیه نیز در این زیر شاخص وضعیت نامطلوبی دارند. این مسئله بیانگر عدم توجه به مدیریت صحیح منابع در کشور ما و برخی دیگر از کشورهای منطقه است.