دکتر محمود دهقانی: «تاریخ و معماری، شناسنامه ملت‌ها هستند»

به گزارش آسیانیوز ایران ؛ دکتر محمود دهقانی، متولد ۱۳۳۶ در کازرون، از چهره‌های برجسته در حوزه پژوهش تاریخ، هنر و معماری ایران است. او دوران تحصیل خود را از دبستان در ایران آغاز کرد و در دبیرستان دوبی به تحصیلاتش ادامه داد. وی سپس در دانشگاه‌های مادرید اسپانیا و سیدنی استرالیا در رشته‌های هنر، معماری و شهرسازی دانش‌آموخته شد.

او از نوجوانی به نویسندگی علاقه‌مند بوده و اولین رمان خود را با نام «بورکی» در ۱۹ سالگی نوشت. با این حال، مسیر حرفه‌ای او با تألیف کتاب‌ها و مقالات متعدد در زمینه تاریخ، هنر و معماری ادامه یافت.

به شما دوستان موسسه فرهنگی جستارنامه هنر و به دانشجویان گران سنگ درود می فرستم. من زاده سال ١٣٣٦ شهرستان کازرون در استان پارس هستم. همان گونه که در این باره در برخی رسانه ها پاسخ داده ام از سال ها پیش از انقلاب بهمن ۵۷ در برون مرز از جمله دوبی، مادرید اسپانیا و سیدنی استرالیا به سر می برم. دبستان را در ایران، دبیرستان را در دوبی و پس از آن در رشته هنر، معماری و شهرسازی از دانشگاه های مادرید اسپانیا و سیدنی استرالیا دانش آموخته ام. گفتگو در باره داشته های فرهنگی و برجا مانده های کهنِ معماری چشم را بر گذشته و خیلی چیزهای دیگر فرهنگی و حتا سیاسی باز می کند. برای نمونه در میدان نقش جهان اصفهان ساختمان مسجد بی همتای شیخ لطف الله، کتابی برای کسانی است که نمی دانند ملت ایران با ملت لبنان در بعلبک ریشه در چه گذشته ای داشته اند. سعدی شیرازی که در حلب او را به کار گِل  بداشتند برای نزدیکی فرهنگی مردم غرب آسیا بوده که به آنجا سفر کرده است. بنابراین یک ساختمان و برجا مانده کهن نیز پیشینه ریشه فرهنگی ملت ها را آشکار می کند. همانگونه که دژ الموت پیوند شناسنامه اسماعیلیان سوریه را نشان می دهد. سنگ تراشان سی و سه پل رابطه و نزدیکی مردم ارمنستان با مردم ایران  و دودمان آذری صفوی  و در افتادن امپراتوری عثمانی با آن کینه های دیرینه را می شکافد. درکشور یمن، یاقوت حموی در معجم البلدان از برجا مانده های نیایشگاه زهره (ناهید) می گوید و چیزهایی که در آن کشور حکایت از تنیده شدن فرهنگی ما با ملت یمن است.  همه این ها با خواندن و آموختن از تاریخ است که می تواند دلسوزی دروغین برخی شیادان سیاسی را آشکار کند. در روزگار کهن و همچنین روزگار کنونی، یک ساختمان و معماری آن  نماد فر و شکوه یک ملت یا دودمان بوده و هنوز هم هست. باید دانش آموز و دانشجو و حتا مردم کوچه و بازار را به هر گونه ای به خواندن تاریخ فراخواند.  چرا که گفته اند: « ملتی که تاریخ خود را نداند، محکوم به تکرار آن خواهد بود». 

نویسندگی را از نوجوانی آغاز کرده ام. من از کودکی رویا پرور بودم. به همه چیز می اندیشیدم و آنچنان در رویا فرو می رفتم که صدای مادر را نیز برای رفتن پای سفره نمی شنیدم. بسیار نا آرام و پر جنب و جوش بودم. به گونه ای که خانواده به ویژه مادرم دلواپس بود و دعا نویس ها حسابی راه خانه ما را پیدا کرده بودند. همیشه به دلیل نا آرامی بند سبز و دعا به بازویم بسته بودند.  امروز که به روزگار گذشته می نگرم بر این باورم که همان فراز و فرودهای روزگار کودکی بی گمان در زندگی من تاثیر داشته و ناخودآگاه طغیان برای قلم به دست گرفتن بوده است. نخستین کتاب رمان سبک «کلاسیک» خود را در سنِ ١٩ سالگی نوشتم. کش و قوس در نوشتن آن رمان روستایی که نام یک روستا به نام «بورکی» بر خود داشت و پس از آن کلنجار برای چاپ آن خیلی چیزها را به من آموخت. بنابراین در پاسخ به پرسش شما باید بگویم از نوجوانی دست به کار نوشتن شده ام.

نوشتار و مقالات بسیاری از جمله فرهنگی، ادبی و حتا سیاسی در رسانه های پارسی برون و درون مرز دارم که به گمانم شمارشان به صدها مطلب و گفتار می رسد. من همیشه به دلیل شیوه زندگی  و کوچروی نوشتاری در روزنامه ها، هفته نامه و ماهنامه های شهری، استانی و رسانه های درون و برون مرز به چاپ رسانده ام. در گذشته نوشتار در رسانه های چاپی از جمله  روزنامه ، هفته نامه و ماهنامه یا فصلنامه بود اما اکنون بیشتر رسانه های چاپی پایگاه و به قولی «سایت» اینترنتی هم دارند و نوشتار را بازتاب می دهند. همیشه تلاش کرده ام در رسانه ها و همچنین در کتاب هایم از قلمبه گویی پرهیز شود. بر این باورم که می بایست به هر گونه ای که هست جوانان را به خواندن علاقمند کرد. خیلی از کتاب ها به سادگی توانسته دلگرمی و اشتهای خواندن کتاب را در جوانان برانگیزد. تجربه نشان می دهد که بیشتر آدم هایی که به قولی خوره کتاب شده اند، خواندن را با نوشتار ساده آغاز کرده اند. در گذشته به یاد دارم ما نوجوانان آن روزگار هر ماه چشم به راه رسیدن کیهان بچه ها و ماهنامه هایی از آن دست بودیم. اما امروز به میمنت الکترونیک فضای نوشتاری گسترده تر از پیش است. به گمان من باید راه کتابخوانی را به نوجوان و جوان آموخت. بیشتر از خواننده، نویسنده است که باید در این باره تلاش کند. من گاهی با خود اندیشیده ام که دلیل کتاب گریزی در جامعه شاید بتواند تاثیر منفی کار نویسندگان قلمبه نویس باشد. بنابراین در شاهراه های نوشتاری می بایست مطالعه روزانه نوجوانان و جوانان را بالا برد. به گمان من رسانه های نوشتاری، سیمایی و گفتاری دولت می بایست این کار را انجام دهند. کتاب هایی که من تاکنون به چاپ رسانده ام نخستین آن رمان کلاسیک روستایی «بورکی» بود. پس از آن یک کتاب نمایشنامه به نام « ناوگانی از قایق ها» نوشتم. کتاب داستان «پشت یک چکه اشک»، مجموعه داستان های کوتاه «توفان باربادوس» همگی از کارهای روزگار پله های نخست جوانی من هستند. کتابی در۷۵0 صفحه به زبان انگلیسی نوشته ام که سرچشمه ای برای آشنایی دانشجویان انگلیسی زبان به هنر و معماری و تاریخ روزگار دودمان صفوی است. کتاب خاطرات اجتماعی و سیاسی خود و دوستان مدرسه ایرانی در دوبی را با نام «فانوس درون برج بندر» به چاپ رساندم که بنا به نوشته خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران بوده و دارای برش های ارج و ارزش دار است. کتاب دیگری با نام «کُنارتخته و میراث تنگ جیز ساسانیان در دشت خشت کازرون» نوشتم که برای نخستین بار از یک تنگه باستانی گفتگو به میان آورده و تا پیش از آن هیچ نویسنده یا پیشینه نگاری از  تنگ جیز دشت خشت چیزی ننوشته است. در این کتاب گفتگو از برجا مانده هایی است که همچون تنگ چوگان کازرون از ارج و ارزش برخوردار می باشد. کتاب دیگر من «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» است که ابن بلخی در سده پنجم هجری آن را «بلاد شاپور» (شهر شاپور) نامید. در باره بافت کهن دهدشت من نه تنها کتاب بلکه مستندی نیز ساختم که دوستان دانشجو را وادار به کنکاش در باره شهر و دیارِ کهگیلویه و بویر احمد کرد. کتاب دیگر من «جرز و آوارهای طلایی» نیز در باره برجا مانده های باستانی در استان های گوناگون کشور است که این کتاب نیز می تواند همچون کتاب های دیگر به صنعت گردشگری کمک کند. کتاب «کاخ ها و باغ های شاه عباس یکم در مازندران» نیز که رسانه ها ی استانی و کشوری از چاپ آن استقبال کردند نیز چندی پیش به چاپ رسید. کتاب «معماری صفوی قزوین تختگاه شاه تهماسپ یکم» نیز همان گونه که از نامش پیداست در باره تاریخ دودمان صفوی و برجا مانده های ساختمانی شاه تهماسپ یکم در شهر قزوین است.

نخستین دلیل آن عشق به زادگاه است. جایی که بر جهان چشم گشوده ام و تا زنده ام به آن افتخار می کنم. باید بگویم چاپ کتاب در ایران برای این است چون همان گونه که می دانیم پس از مرگ، شناسنامه هر کسی باطل می شود. اما کتاب و رد پای کار برجا می ماند. بنابراین کتاب هر نویسنده در هر رشته ازجمله علمی، پزشکی، پژوهشی، فرهنگی و ادبی شناسنامه جاودان او خواهد بود. به ویژه برای نویسندگانی که به کار خود عشق می ورزند. یک نویسنده شاید با شهروند دیگر دارای یک اندیشه همگون نباشد اما در یک چیز همه با هم همگون بوده و حس مالکیت دارند و آن زادبوم  است. اگر بجز این بود باید به آشفتگی اندیشه شک داشت.

پیش از این خیلی علاقمند بودم اما چون به دوران پس از میانسالی پا نهاده ام ترجیح می دهم با نوشتن تا آنجایی که در توان است و فرصت زندگی باشد کار تدریس را جبران کنم.