آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
حراج تهران چیست؟!
حراج تهران نهادی مستقل و خصوصی است که در تهران فعالیت می‌کند و بازار اصلی فروش آثار هنرهای تجسمی همچون نقاشی، مجسمه، نقاشی‌خط و عکس است. این نهاد با مجموع فروش ۶۵ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ بزرگ‌ترین مرکز خرید و فروش اثر هنری در ایران است.
فروش 31 میلیاردی حراج تهران / گردش مالی 73 میلیاردی هنرهای تجسمی / تابلوی زنده روی 3.2 میلیارد چکش خورد!
مجموعه حراج تهران فعالیت خود را به‌طور رسمی از ۲۹ خرداد ۱۳۹۱ در تهران آغاز کرد. رویکرد این حراج معرفی بهترین نمونه‌های هنر مدرن و معاصر ایران، از هنرمندان پیشگام و نام‌آشنا گرفته تا جوانان، به مجموعه‌داران هنری و مخاطبان جهانی است. این حراج در هتل پارسیان آزادی تهران برگزار می‌شود. علیرضا سمیع‌آذر مدیر اسبق موزه هنرهای معاصر تهران، مدیریت آن را برعهده دارد. طی ده دوره برگزاری حراج تهران، گران‌ترین اثر فروخته شده تابلویی از سهراب سپهری بود که سال ۱۳۹۷ در نهمین دوره، لیلی گلستان آن را به حراج تهران عرضه کرد و با قیمت ۵/۱ میلیارد تومان فروخته شد. پس از آن اثری از منیر فرمانفرمایان با ۴ میلیارد تومان و اثر دیگری از حسین زنده‌رودی با ۳/۵ میلیارد تومان در صدر رده‌بندی حراج قرار دارند. همچنین «خاطرات امید» از آیدین آغداشلو در سیزدهمین دوره رکورد پیشین حراج در طول ۱۲ دوره را با فروش ۱۲ میلیارد تومانی شکست.
دوازدهمین دوره
در جریان دوازدهمین حراج تهران در تاریخ ۲۸ دی ۱۳۹۸ اثر آیدین آغداشلو با عنوان «تابستان، زمستان» از مجموعه مغربی‌ها با قیمت کمینه و بیشینه ۷۰۰ تا ۹۰۰ میلیون تومان، با قیمت ۸۵۰ میلیون تومان فروخته شد. اثری بدون عنوان از عباس کیارستمی از مجموعه سفیدبرفی که پیشتر در حراج کریستیز (۲۰۱۴) ارائه شده بود، با قیمت کمینه و بیشینه ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان، با قیمت ۴۲۰ میلیون تومان چکش خورد. همچنین در این حراج در این مراسم اثری از حسین زنده‌رودی با عنوان «قوس آبی نیلگون» به عنوان گران‌ترین اثر این دوره از حراج تهران که پیشتر در حراج ساتبیز پاریس (۲۰۱۹) ارائه شده بود، با قیمت کمینه و بیشینه ۳ تا ۴ میلیارد ارائه شد که در نهایت با قیمت ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان چکش خورد. همچنین از دیگر نکات جالب توجه حراج امشب، فروش اثر حسن روح الامین بود که به قیمت ۲۸۰ میلیون تومان و حدود ۴ برابر قیمت بیشینه در نظر گرفته‌شده (۶۰ میلیون تومان) چکش خورد.
سیزدهمین دوره حراج تهران
سیزدهمین دوره حراج تهران تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا به شیوه متفاوتی برگزار شد، در این دوره برای اولین بار آثار هنر مدرن و معاصر ایران در کنار هم برای فروش ارائه شدند و مجموع فروش ۸۷ میلیارد و ۹۴۲ میلیون تومان را به‌جای گذاشتند. این دوره از حراج تهران که در بعدازظهر امروز (جمعه ۲۶ دی‌ماه 1399) با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد درمجموع ۲۲ اثر بالاتر از یک میلیارد تومان چکش خورد، ۱۹ اثر از ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان، ۵۷ اثر بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان و ۱۱ اثر زیر ۱۰۰ میلیون تومان به فروش رسیدند و یک اثر از منصور قندریز نیز فروخته نشدند. رکورد فروش این دوره نیز در اختیار اثری با عنوان «خاطرات امید» از آیدین آغداشلو است که رکورد پیشین حراج در طول ۱۲ دوره را با فروش ۱۲ میلیارد تومانی شکست. او طی سال‌های اخیر به دلیل انتشار برخی ایمیل‌های شخصی و همچنین ادعاهایی از سوی برخی شاگردان و خبرنگاران، حاشیه‌ساز بوده است. رکورد فروش حراج در طول دوازده دوره گذشته متعلق به اثری از سهراب سپهری با فروش ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان در دوره نهم بود.
ماجرای ورود قوه قضاییه چیست؟!
اما اخیرا در پی برگزاری حراج تهران و عرضه حدود ۲۵ اثر تاریخی (طبق اعلام این حراجی) در روز جمعه ۲۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در بیانیه‌ای برگزاری این حراج را «غیرقانونی» و «فاقد مجوز» اعلام کرد. هرچند حراج تهران در مقابل پاسخ داد که مجوز ورود و عرضه آثار تاریخی صفوی به بعد به بیست‌ودومین دوره حراج آثار هنری از سوی اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به تاریخ ششم بهمن‌ماه صادر شده است. سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اما در واکنش به آنچه در حراج تهران رخ داده است، در نشست خبری که دوشنبه ۲۹ بهمن‌ماه برگزار شد صراحتا اعلام کرد با آنچه اتفاق افتاده موافق نبوده و از ورود قوه قضاییه به موضوع حراج اطلاع داد.
ایسنا همچنین در حاشیه این نشست خبری از صالحی امیری مواضع شفاف‌تر و اقدام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مقابل پاسخ حراج تهران که مدعی هماهنگی با این وزارتخانه و صدور مجوز از سوی اداره کل موزه‌ها و همچنین حضور یگان حفاظت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شده است، را سوال کرد که تاکید شد: «بیانیه وزارتخانه، موضع رسمی و قانونی است و همه موسسه‌ها موظف به پذیرش قانون هستند.» علی دارابی، قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاون میراث فرهنگی نیز در این نشست خبری با این یادآوری که (مجوز) حراج آثار معاصر کم‌تر از ۱۰۰ سال با وزارت ارشاد است، گفت: درباره حراج تهران چند مکاتبه انجام شده است. در نامه اول اعلام کردیم که (آثار) اصالت‌سنجی شود. این در حالی است که یگان حفاظت ورود پیدا کرد، سازمان بازرسی کل کشور به موضوع ورود پیدا کرده و موضوع در حال بررسی است. او همچنین اظهار کرد: درباره حراج‌ها حداقل در این چهار سال که در میراث فرهنگی بودم، گواهی می‌دهید که مجوز حراج‌ها به حداقل و یک یا دو مورد رسید که آن یک مورد هم که امضاء من زیر آن است، سختگیری‌هایی داشتیم. از طرفی، برای خود ما هم مسئاله است که چطور می‌شود یک اثری در سال ۱۴۰۳ معاصر باشد و سال ۱۴۰۴ که می‌شود و یک قرن از آن می‌گذرد، جنبه تاریخی پیدا می‌کند. این چالشی است که باید به آن توجه کنیم. این‌ها جزو آیین‌نامه‌ای است که اصلاح خواهیم کرد.
لیلا خسروی، سرپرست اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز در این نشست درباره ماجرای حراج تهران و مجوزی که گفته می‌شود از سوی این اداره صادر شده است، توضیح داد: معتقدیم فرایند حراج باید شفاف شود. هم برای اداره کل موزه‌ها و هم معاونت میراث فرهنگی طبق آیین‌نامه سال ۸۴ خرید و فروش اشیائی که خارج از حفاری‌های باستان شناسی، چه مجاز و یا غیرمجاز به دست آمده باشند، ممنوع است. او اضافه کرد: یکسری اشیاء ممکن است در دست دارندگان و مالکان خصوصی باشد، مثل نقاشی‌ها، تابلوها و یا نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای؛ اگر این آثار با قدمت بالای ۱۰۰ سال وارد حراج شوند باید از کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی و هنری منقول مجاز مجوز بگیرند. در زمان مدیریت قبلی، موضوع حراج پارسه مطرح بود که کاملا قانونی انجام شد و باز این سر و صداها را داشتیم، چه قانونی و چه غیرقانونی به هر حال چون فرایند شفاف نیست، با این مسئله مواجه می‌شویم. باید این فرایند را بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد شفاف شود تا این مسائل را نداشته باشیم مدیرکل موزه‌ها همچنین گفت: درباره حراج تهران راه حل قانونی را پیش می‌رویم. نامه‌ای را به من زدند که آیا این آثار بالای ۱۰۰ ـ که تعدادشان هم زیاد بود و گران‌ترین اثرشان هم متعلق به رضا عباسی بود ـ امکان خرید و فروش دارند که در پاسخ اعلام کردم پس از اخذ مجوزهای مربوطه طبق آیین‌نامه سال ۸۴، اشکالی ندارد. بعد از مدتی در فضای مجازی، قبل از آنکه کاتالوگ آثار به دست ما برسد و اطلاعات آثاری که ما خواسته بودیم، در فضای مجازی پخش شده بود. این درحالی است که اداره کل موزه‌ها مرجع صدور مجوز نیست، دولت باید مجوز بدهد، دولت هم به وزیر میراث فرهنگی تنفیض کرده است، وزیر میراث فرهنگی هم موضوع را به معاونت میراث فرهنگی سپرده است که این معاونت هم مسئولیت کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی و هنری منقول مجاز را به عهده دارد که نماینده وزارتخانه‌های ارشاد، علوم و دیگر ارگان‌ها در آن حضور دارند و در این جلسه تصمیم می‌گیرند و مجوز صادر می‌شود. این درحالی است که (حراج تهران) خارج از این رویه بود و قبل از اینکه وارد کارگروه شود و اطلاعات کامل را دریافت کنیم، آن را برگزار کردند و خود من از رسانه‌ها متوجه شدم که حراج برگزار شده و در رسانه‌ها آمده است که اداره کل موزه‌ها مجوز داده است، درحالی که این اداره اصلا مرجع صدور مجوز نیست و ما مجبور بودم در بیانیه‌ای اعلام کنیم مجوز صادر نکرده‌ایم و در نامه هم آمده است که پس از دریافت مجوزه‌های لازم بلامانع است و در نامه دوم تشریح شده است طبق آیین‌نامه سال ۸۴ و دستورالعمل اجرایی ۹۸ باید از کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی و هنری منقول مجاز مجوز بگیرند. خسروی تاکید کرد: ما این روند را باید با وزارت ارشاد شفاف کنیم. یکسری اشیا دست مردم داریم و باید آنها را شناسنامه‌دار کنیم. جمعه ۲۶ بهمن‌ماه بیست و دومین حراج تهران درحالی برگزار شد که تعدادی اثر تاریخی با قدمت بیش از ۱۰۰ سال، از دوره‌های تاریخی صفویه و قاجاریه عرضه و فروخته شد. عنوان گران‌ترین اثر فروخته شده در این حراجی نیز به تابلوی نگارگری منسوب به «رضا عباسی» تعلق گرفت که ۲۲ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان فروخته شد. در بین مجموعه عرضه شده در این دوره آثاری از دوره تیموری نیز مشاهده می‌شود. آثار تاریخی درحالی در حراجی‌ها عرضه می‌شود که طبق ماده ۱۷ قانون حفظ آثار ملی مصوب سال ۱۳۰۹ «کسانی که بخواهند تجارت اشیاء عتیقه را کسب خود قرار دهند باید از دولت تحصیل اجازه کرده باشند همچنین خارج کردن آن ها از مملکت به اجازه دولت باید باشد و اگر کسی بدون اجازه دولت در صدد خارج کردن اشیایی که در فهرست آثار ملی شده برآید اشیاء مزبور ضبط دولت می‌شود.» همچنین در ماده ۸ دستورالعمل اجرایی تجارت اموال فرهنگی ـ تاریخی و هنری منقول مجاز مصوب ۱۳۹۸/۸/۲۲ آمده است که «صدور مجوز حراج و فروش آثار هنری تجسمی شامل نقاشی، ارتباط تصویری، عکاسی و مجسمه‌سازی که از زمان تولید آن ها «بیش از صد سال» نگذشته باشد، با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. حکم این ماده شامل حراج و فروش آثار و نفایس ملی نیست.»