آغاز ماه رمضان چه روزی است؟

آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:

کاظم کوکرم سخنگوی کمیته انجمن نجوم آماتوری ایران، در گفتگو با مهر درباره روند رویت هلال ماه رمضان ۱۴۰۳ توضیحاتی ارائه کرد و گفت: در بیست و نهمین روز هر ماه قمری، منجمان به رصد هلال ماه در افق مغرب می‌پردازند. اگر هلال دیده نشود، فردای آن روز به عنوان سی‌ام ماه قمری و روز بعدی تحت هر شرایطی به عنوان روز اول ماه قمری بعد در نظر گرفته می‌شود. زیرا در تقویم هجری قمری، ماه‌های ۳۱ روزه وجود ندارد.

هلال بحرانی ماه رمضان امسال

کوکرم درباره هلال ماه رمضان امسال توضیح داد: امسال در شامگاه روز ۲۹ شعبان ۱۴۴۶ ه.ق (جمعه ۱۰ اسفند ۱۴۰۳) با هلالی مواجهیم که ویژگیهای رصدی سخت و بحرانی دارد؛ زیرا با اینکه فاکتورهای رصدی مهمی جدایی زاویه ای هلال ماه از خورشید، سن ماه، فاز هلال ضخامت هلال ماه در لحظه غروب قابل توجه و زیاد است، اما ارتفاع هلال از افق بسیار کم است و مکث ماه یا مدت زمان بین غروب خورشید و غروب ماه تنها چیری حدود ۱۰ تا ۱۶ دقیقه در بسیاری از مناطق کشور است و هلال ماه زود غروب می کند. این شرایط، رویت هلال را در ایران بسیار دشوار می‌کند. سخنگوی کمیته انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به اینکه با توجه به این شرایط به نظر می رسد رویت هلال رمضان امسال در ایران بسیار دشوار است، افزود: تنها در مناطق غربی، جنوب غرب ایران و جزایر خلیج فارس، در صورت شرایط جوی مطلوب و افق پاک و عاری از ابر، رطوبت و غبار و استفاده از تلسکوپ‌های قوی، احتمال رویت هلال ماه وجود دارد. اما این گزارش‌های رصدی باید از سوی ستاد استهلال بررسی و تایید شوند. بنابراین از نظر علمی رویت هلال ماه رمضان امسال بحرانی و دشوار بوده و با چشم غیرمسلح در پهنه ایران امکان‌پذیر نیست. البته در شامگاه شنبه ۱۱ اسفند، هلال ماه به آسانی در تمام پهنه ایران با چشم غیرمسلح قابل رؤیت است.

پیش‌بینی شروع ماه رمضان در عربستان و ایران

کوکرم درباره احتمال روز اعلام شروع ماه رمضان امسال گفت: در عربستان سعودی، شنبه ۱۱ اسفند ۱۴۰۳ با احتمال قریب به یقین به عنوان روز اول ماه مبارک رمضان اعلام می‌شود، زیرا هلال ماه در شامگاه جمعه، بعد از خورشید غروب می‌کند و طبق قاعده استخراج تقویم هجری قمری در عربستان، همین کافی است تا شنبه روز اول ماه رمضان باشد. اما در ایران، با توجه به شرایط دشوار رویت هلال و تفاوت قاعده استخراج تقویم ایران با عربستان سعودی، با احتمال بالایی شنبه سی‌ام شعبان اعلام خواهد شد و یکشنبه ۱۲ اسفند، روز اول ماه رمضان خواهد بود. البته این موضوع به گزارش‌های رصدی بستگی دارد و در نهایت حاکم شرع و مراجع تقلید در این زمینه تصمیم گیری و روز اول ماه مبارک رمضان را اعلام خواهند کرد. وی افزود: اگر گروه‌های رصدی در مناطق جنوب غربی یا جزایر خلیج فارس موفق به رویت هلال شوند، ممکن است شنبه به عنوان اول ماه رمضان اعلام شود، اما این احتمال کم است. سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در پایان تاکید کرد: مخاطبان باید بدانند که رویت هلال ماه رمضان امسال از نظر رصدی بسیار دشوار است و احتمالاً اعلام قطعی شروع ماه رمضان کمی زمان بر خواهد بود و انتظار داریم تا نیمه شب جمعه طول بکشد که فرایندی طبیعی برای بررسی همه گزارش های رصدی دریافت شده در ستاد استهلال خواهد بود.

ستاد استهلال: هلال ماه مبارک رمضان امروز رؤیت نشد/ یکشنبه اول ماه رمضان است

ستاد استهلال اعلام کرد: هلال ماه مبارک رمضان در غروب روز جمعه در کشور قابل رؤیت نیست. بنابراین ماه شعبان ۳۰ روزه بوده و اول ماه رمضان ۱۴۴۶ روز یکشنبه ۱۲ اسفندماه خواهد بود.

به گزارش شفقنا، ستاد استهلال در گزارشی اعلام کرد که روز یکشنبه ۱۲ اسفند ۱۴۰۳ آغاز ماه مبارک رمضان است.

الف- مشخصات نجومی هلال در شامگاه جمعه ۱۰ اسفند ماه ۱۴۰۳ (۲۹ شعبان المعظم ۱۴۴۶)
۱. زمان مقارنه ماه و خورشید: ساعت ۴ و ۱۶ دقیقه روز جمعه ۱۰ اسفند ۱۴۰۳
۲. زمان غروب خورشید: ساعت ۱۷:۵۸
۳. زمان غروب ماه: ساعت ۱۸:۳۱
۴. ارتفاع ماه: ۵.۵ درجه
۵. مدت مکث ماه بعد از غروب خورشید: ۳۳ دقیقه
۶. سن ماه: ۱۴ ساعت و ۴۳ دقیقه
۷. فاصله زاویه ای ماه و خورشید: ۶.۹ درجه

ب ـ پیش‌بینی تقاویم و نظر کارشناسان رؤیت هلال
تقویم رسمی کشور مستخرج مرکز تقویم وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، و کارشناسان رؤیت هلال، پیش‌بینی کرده‌اند هلال ماه مبارک رمضان در غروب روز جمعه در کشور قابل رؤیت نیست.بنابراین ماه شعبان ۳۰ روزه بوده و اول ماه رمضان ۱۴۴۶ روز یکشنبه ۱۲ اسفندماه خواهد بود.

ج ـ گزارش‌های رسیده
در همین راستا ستادهای استهلال و گروه‌های رصدی در سراسرکشور به همراه تجهیزات رصدی درغروب روز جمعه اقدام به استهلال نمودند که نتیجه آن به قرار ذیل است.

۱. مناطقی که هوا صاف بود و هلال رؤیت نشد:
استان یزد: یزد، میبد، اردکان
استان خراسان شمالی: بجنورد
استان خوزستان: خرمشهر، دزفول
استان چهار محال و بختیاری: بروجن
استان اردبیل: اردبیل( روستای گولی)
استان اصفهان: گردنه خروسگلو ۳ گروه
استان خراسان رضوی: نیشابور، قوچان، خواف
استان ایلام: ایلام، آبدانان، مهران، دهلران، ایوان غرب
استان مرکزی: اراک، دلیجان، تفرش، محلات، خمین، ساوه

۲. مناطقی که هوا غالباً غبارآلود و یا ابری بود و هلال رؤیت نشد:
استان خراسان رضوی: مشهد گروه طلاب، درگز، طرقبه، گلبهار، تربت حیدریه، سبزوار، تایباد، فیروزه، برداسکن
استان تهران: پرند، برج روضوان، مسجد امام هادی (ع)، شهرری، فرهنگسرای بهمن
استان سیستان و بلوچستان: زابل، سراوان، نیک شهر، چابهار
استان خراسان جنوبی: بیرجند، سه قلعه، طبس، خضری
استان بوشهر: ارتفاعات باغ تاج دشتستان، پارک مرجان
استان خوزستان: ، اهواز(کمی غبار)، لالی
استان هرمزگان: بندرلنگه، رودان
استان آذربایجان شرقی: تبریز
استان گیلان: رصدخانه رشت
استان قم: قم، پردیسان
استان گلستان: گرگان
استان البرز: فردیس
استان شیراز: لامرد
استان زنجان: زنجان

استان اردبیل: اردبیل

حضرت آیت الله سیستانی روز شنبه را روز آخر ماه شعبان اعلام کردند

به گزارش شفقنا از نجف اشرف، طبق اعلام دفتر مرجع عالیقدر تقلید جهان تشیع روز شنبه (۱۱ اسفند ۱۴۰۳) متمم ماه شعبان و روز یکشنبه (۱۲ اسفند ۱۴۰۳) روز اول ماه مبارک رمضان (۱۴۴۶ هجری قمری) است. به همین مناسبت در اطلاعیه ی دفتر حضرت آیت الله سیستانی آمده است، برای ایشان رویت ماه مبارک رمضان در غروب روز جمعه به اثبات نرسید و لذا روز شنبه (۱۱ اردیبشهت ۱۴۰۳) روز آخر ماه شعبان در عراق و مناطق اطراف است. و در این مناطق روز یکشنبه، روز اول ماه مبارک رمضان اعلام می شود.

متن عربی:

أعلنَ مکتبُ سماحة السید السیستانی (دام ظلّه) فی النجف الأشرف أن یوم غدٍ السبت هو المکمّل لشهر شعبان ، ویوم الأحد الموافق (٢٠٢٥/٣/٢ م) هو الأول من شهر رمضان المبارک لعام ١٤٤٦ للهجرة، ونسألکم الدعاء 

مراقب باشید که دچار توهم رؤیت هلال نشوید!

وقتی عموم مردم در غروب آخرین روز ماه قمری به استهلال و جست‌وجوی هلال ماه نو اقدام می‌کنند، ممکن است برخی پدیده‌های دیگر را با هلال باریک ماه، اشتباه بگیرند یا حتی دچار توهم رؤیت هلال شوند، خطایی که ۱۵درصد اقدام‌کنندگان به آن دچار می‌شوند.اه‌شماری قمری که به تقویم قمری هم معروف است، بر اساس حرکت ظاهری ماه در آسمان زمین تدوین شده است. تقویم قمری از دیرباز به‌عنوان گاه‌شماری محلی مورداستفاده قرار می‌گرفت، زیرا وضعیت نخستین هلال قابل‌مشاهده به موقعیت جغرافیایی ناظر روی زمین بستگی دارد و هیچ دو نقطه‌ای را نمی‌توان روی زمین پیدا کرد که همیشه وضعیت یکسانی ازنظر رؤیت‌پذیری هلال داشته باشند. آغاز ماه قمری هم ملاک ساده‌ای دارد: اگر نخستین هلال باریک ماه پس از غروب آفتاب دیده شود، فردا اولین روز از ماه قمری جدید است. البته در سال‌های اخیر، برخی کشورهای اسلامی معیارهایی متفاوت از رؤیت هلال با چسم غیرمسلح را برای آغاز ماه قمری تعریف کرده‌اند و به همین دلیل، اختلاف‌هایی به‌جز موقعیت جغرافیایی نیز در آغاز ماه‌های قمری تأثیر می‌گذارد. در دین اسلام نیز برخی اعمال و احکام بر اساس تقویم قمری بنا شده است؛ اما تعریف تقویم قمری در شرع با تعریف نجومی آن تفاوت دارد و این «تقویم قمری شرعی» نیز همانند اوقات شرعی، بر اساس ملاک‌هایی تنظیم می‌شود که مراجع تقلید تعیین می‌کنند. در کشور ما مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مسؤولیت استخراج تقویم هجری قمری و اوقات شرعی را بر عهده دارد و این کار را بر اساس نظرات فقهی رهبر انقلاب، انجام می‌دهد.

اشتباه در استهلال

قرن‌ها است که در برخی ماه‌های قمری خاص مانند شعبان و رمضان، عموم مردم در آخرین غروب روز ۲۸ام یا ۲۹ام ماه قمری به استهلال می‌پردازند. آن‌ها پس از غروب آفتاب، افق غربی را به امید یافتن هلال باریک ماه نو جست‌وجو می‌کنند. بعضی وقت‌ها هلال ماه آن‌قدرها باریک نیست و به‌سادگی دیده می‌شود؛ اما در مورد هلال‌های جوان و بحرانی که حدود ۱۶ ساعت یا کمتر از عمرشان می‌گذرد، (عمر هلال به زمانی گفته می‌شود که از مقارنه ماه و خورشید می‌گذرد. مقارنه زمانی است که فاصله مرکز ماه و مرکز خورشید از یکدیگر به حداقل یا صفر می‌رسد) اوضاع به این سادگی نیست. برخی از این هلال‌ها به‌قدری نازکند که با چشم غیرمسلح قابل‌تشخیص نیستند و فقط به کمک ابزار اپتیکی (دوربین دوچشمی یا تلسکوپ) می‌توان آن‌ها را دید. در چنین شرایطی، اشتباه‌هایی در استهلال اتفاق می‌افتد که هرازگاهی به اعلام اشتباه آغاز ماه قمری در برخی کشورهای اسلامی منجر می‌شود. تجربه رصدگران نشان داده است که خیلی از مردم ممکن است ابرهای نازک، رد هواپیما یا پدیده طبیعی دیگری را با هلال ماه اشتباه بگیرند. بعضی وقت‌ها مژه‌ای جلوی چشم فرد قرار می‌گیرد و او به‌اشتباه، آن را به هلال تعبیر می‌کند. کارشناسان خبره‌ای که در ستاد استهلال دفتر رهبری مستقر هستند، گزارش‌های فراوانی از این نوع دریافت کرده‌اند که اشتباه بودن آن‌ها با پرس‌وجو در مورد وضعیت هلال، اوضاع جوی و مقایسه با تجربیات نجومی آشکار شده است.

توهم رؤیت

اما نوع دیگری از اشتباه وجود دارد که منجمان به آن «توهم رؤیت» می‌گویند و این، زمانی رخ می‌دهد که ماه در آسمان نیست ولی فرد تصور می‌کند که هلال ماه را می‌بیند. در یکی از معروف‌ترین آزمایش‌ها، یکی از رکوردداران رؤیت هلال چند نفر از افراد مدعی را در شب نیمه ماه قمری، به استهلال برد؛ آن‌ها ادعا کردند هلال را در افق غربی می‌بینند؛ بعد که به سمت مخالف برگشتند و طلوع ماه بدر را در افق شرقی دیدند، متوجه شدند که دچار «توهم رؤیت» شده‌اند.

توهم رؤیت، خطایی است که به ویژگی‌های ذهن انسان برمی‌گردد، بدین‌شکل که ذهن بعضی‌وقت‌ها که انتظار دیدن چیزی را داریم، تصویری از آن را مجسم می‌کند. این خطای شناختی فقط منحصر به استهلال نیست و می‌تواند برای همه، حتی رصدگران باتجربه هم پیش بیاید. رصدگران وقتی تصور می‌کنند هلال را می‌بینند، چند کار انجام می‌دهند تا از واقعی بودن آن مطمئن شوند؛ مثلاً چند بار چشمان خود را باز و بسته می‌کنند، اگر هلال ناپدید شد، به‌احتمال‌زیاد توهم بوده است. در روشی دیگر، موقعیت هلال را در آسمان با عارضه‌ای روی افق نشان می‌کنند و دوباره جایی را که هلال در آن دیده شده بود، هدف می‌گیرند. اگر هلال دوباره دیده شد، به‌احتمال‌زیاد واقعی است؛ یا از دیگر همراهان خود می‌خواهند که تصویر را ببینند و مطمئن شوند که هلال، واقعی است. تجربه نشان داده که توهم رؤیت تقریبا برای ۱۵ درصد از افرادی که به استهلال اقدام می‌کنند، پیش می‌آید؛ به همین دلیل است که کارشناسان ستاد استهلال که رصدگران باتجربه نیز در جمعشان حضور دارند، پرسش‌های سخت‌گیرانه فراوانی را از گزارش‌دهندگان مطرح می‌کنند تا هر نوع اشتباه احتمالی در رؤیت هلال را آشکار کنند.

نکته‌ای در مورد ماه‌های ۲۹ یا ۳۰ روزه

منجمان قرن‌هاست که طول دقیق ماه قمری را ۲۹٫۵۳ شبانه‌روز اندازه گرفته‌اند و آن را دوره هلالی ماه نامیده‌اند. طبق تعریف، دوره هلالی عبارت است از فاصله زمانی بین دو هلال یکسان ماه (مثلاً ماه نو، ماه تربیع یا ماه کامل)؛ اما دوره هلالی، عدد صحیحی نیست و نمی‌توان از آن برای تقویم‌های سالانه و فعالیت‌های روزمره استفاده کرد؛ به همین جهت ماه‌های قمری یا ۲۹ روزه خواهند بود یا ۳۰ روزه. از آنجایی‌که میانگین طول ماه‌های قمری اندکی بیش از ۲۹٫۵ روز طول می‌کشد، پس تعداد ماه‌های ۳۰ روزه هم کمی بیشتر از ماه‌های ۲۹ روزه است. محاسبات نشان می‌دهد که حداکثر ۴ ماه متوالی می‌توانند ۳۰ روزه یا حداکثر ۳ ماه متوالی می‌توانند ۲۹ روزه باشند. بدیهی است که هیچ ماه قمری ازنظر نجومی، تفاوت خاصی با ماه دیگر ندارد.