شنبه / ۱۱ اسفند ۱۴۰۳ / ۱۸:۱۳

کد خبر: 28099

گزارشگر: 548

۱۳۰

با ذکر خاطره ای از سید محمد خاتمی

بررسی مساله فقهی و قانونی خوانندگی زنان

خوانندگی زنان و در معرض قرار دادن هنر خوانندگی در نزد عموم یکی از موضوعاتی است که از لحاظ فقهی و حقوقی نیازمند تامل و بررسی است. سال‌های متمادی است که این بخش از هنرمندی زنان در ایران با ممنوعیت مواجه شده و زنان نمی‌توانند در این عرصه هنرنمایی کنند. معمولا ممنوعیت این موضوع مستند به شریعت می‌شود و به تبع تلقی حرمت رفتار، هیچ مجوزی برای برگزاری کنسرت یا خوانندگی زنان صادر نمی‌شود. به تبع چنین استنادی و چنان حرمتی، اگر خانمی اقدام به خوانندگی نماید ممکن است رفتار حرام و بدون مجوز قانونی او، مصداق برخی مواد قانون مجازات قرار گیرد فلذا بایستی ابتدائا موضوع از نظر فقهی و شرعی بررسی گردد.

آسیانیوز ایران, سرویس اجتماعی:

دکتر محسن برهانی حقوقدان و وکیل دادگستری در یادداشتی با عنوان «خوانندگی زنان و مساله حاکمیت قانون» موضوع خوانندگی زنان را از منظر حقوقی و فقهی مورد بررسی قرار داده است. دکتر محسن برهانی حقوقدان و وکیل دادگستری در یادداشتی با عنوان «خوانندگی زنان و مساله حاکمیت قانون» موضوع خوانندگی زنان را از منظر حقوقی و فقهی مورد بررسی قرار داده است

برخلاف برداشت بسیاری از افراد، حرمت صدای زن از نظر فقهی امری مسلم و اجماعی نیست و اصلا در این خصوص هیچ اتفاق نظری وجود ندارد. در موضوع خوانندگی زنان در میان فقها دو فتوای مختلف وجود دارد:

دسته اول مطلق شنیدن و گوش دادن به آواز زنان را حرام می‌دانند. این دسته از فقها براساس برخی مستندات شرعی، بین صدای زن و غنای حرام نوعی این‌همانی تصویر می‌کنند و فتوا به حرمت استماع به خوانندگی زن می‌دهند.

دسته دوم از فقها منکر این‌همانی میان خوانندگی زن و غنا هستند و قائلند که شنیدن صدای زن بما هی زن حرام نیست بلکه اگر این آواز مصداق غنا باشد، حرام است ولی اگر آواز زن مصداق غنا نباشد، حرام نیست.

از این دیدگاه از نظر حرمت تفاوتی میان زنان و مردان وجود ندارد چراکه اگر مردان نیز به گونه‌ای آواز بخوانند که مصداق غنا باشد، شنیدن آن نیز حرام است. نگارنده در این مختصر در مقام قضاوت میان دو فتوا نیست فقط لازم به ذکر است که نظر دوم نه فتوایی شاذ که اتفاقا فتوایی مشهور میان فقهاست.

با توجه به اختلاف فتوای موجود در این موضوع، مساله آن است که چرا تصمیم‌گیران و مجوزدهندگان از فتوای اول تبعیت و برای زنان محدودیت ایجاد کرده و می‌کنند؟ وقتی در موضوعی اختلاف فتوا وجود دارد، به کدامین استناد شرعی برای زنان جامعه محدودیت ایجاد و این محدودیت به شریعت مستند می‌شود؟

این تکثر در فتاوای مختلف ظرفیت مناسبی برای تجویز خوانندگی زنان در ایران ایجاد می‌نماید که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است. بله اشخاصی که از دسته اول فقها تقلید می‌کنند، از نظر شرعی نباید به آواز بانوان هنرمند گوش دهند اما این شنیدن برای اشخاصی که از دسته دوم فقها تقلید می‌کنند هیچگونه حرمتی ندارد و بدون دلیل این دسته از امری مباح محروم می‌شوند و عجیب‌تر آنکه زنان این مرز و بوم از هنرآموزی و هنرنمایی محروم می‌گردند که در جای خود قطعا قابل انتقاد است.

با عنایت به مقدمه فوق در خصوص موضوعی که در روزهای اخیر فضای رسانه‌ای را تحت‌الشعاع قرار داده است باید با دقت نظر به تحلیل حقوقی پرداخت تا کسی از مرزهای قانونی فراتر نرود.

اولا از نظر قانونی برگزاری کنسرت چه به‌صورت واقعی و چه به‌صورت مجازی مصداق هیچ‌یک از مواد قانون کیفری نیست. اساسا عدم اخذ مجوز و برگزاری کنسرت بدون اجازه مقامات ذی‌صلاح، جرم نیست فلهذا نه خواننده و نه سایرین مرتکب هیچ جرمی نشده‌اند. در نظام حقوقی ایران جرمی به نام «برگزاری بدون مجوز کنسرت» تعریف نشده است.

ثانیا با توجه به مقدمه فقهی فوق‌الذکر نمی‌توان ادعا کرد که خوانندگی زن، مصداق «فعل حرام» است و به تبع حرام بودن آن، شخص مشمول ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی می‌باشد چرا که خواننده و دست‌اندرکاران می‌توانند این ادعا را مطرح کنند که ایشان مقلد فقهایی هستند که مطلق آواز زنان را حرام نمی‌دانند.

ماده ۶۳۸ مقرر می‌دارد: «هرکس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل، به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد…»

با مباح تلقی شدن خوانندگی زنان، دیگر نوبت به صدر ماده نخواهد رسید چرا که موضوع ماده، فعل حرام است. ذیل این ماده نیز خوانندگی زنان را در بر‌نمی‌گیرد: «… و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد، ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید، فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد» چرا که ملاک در جریحه‌دار شدن عفت عمومی، قضاوت عرفی است و ملاک هم عرف متوسط افراد جامعه است و امروزه عرف ایرانیان، خوانندگی را باعث جریحه‌دار شدن عفت عمومی نمی‌داند و حداقل در این موضوع تردید وجود دارد و با وجود تردید نمی‌توان شخص را محکوم نمود.

با همین تفسیر بند ۳ ماده ۶۴۰ تعزیرات نیز قابلیت استناد را از دست می‌دهد: «… ۱- هر کس نوشته یا طرح، گراور، نقاشی، تصاویر، مطبوعات، اعلانات، علایم، فیلم، نوار سینما یا به‌طور کلی هر چیز که عفت و اخلاق عمومی را جریحه‌دار نماید برای تجارت یا توزیع به نمایش و معرض انظار عمومی گذارد یا بسازد یا برای تجارت و توزیع نگاه دارد…. ۳- هر کس اشیاء فوق را به نحوی از انحاء منتشر نماید یا آنها را به معرض انظار عمومی بگذارد…..» صرف نظر از اینکه بند ۳ ناظر به اشیاء است و انسان و صدای او مصداق «شیء» قرار نمی‌گیرد.

ثالثا خوانندگی زن به هیچ عنوان نمی‌تواند مصداق «فراهم آوردن موجبات فساد و فحشا» باشد تا بتوان ماده ۶۳۹ را بدان تطبیق داد. این ماده مقرر می‌دارد: «افراد زیر به حبس از یک تا ده سال محکوم می‌شوند و در مورد بند «الف» علاوه بر مجازات مقرر، محل مربوطه به‌طور موقت با نظر دادگاه بسته خواهد شد: …

ب – کسی که مردم را به فساد یا فحشا تشویق نموده یا موجبات آن را فراهم نماید.». فوقا به اثبات رسید که عمل خوانندگی زنان، مباح است و عمل مباح نمی‌تواند فساد و فحشا محسوب شود.

با توجه به مطالب فوق اساسا نمی‌توان اقدام زنان به خوانندگی و برگزاری کنسرت بدون مجوز قانونی را «جرم» دانست بلکه رفتاری است که هیچ ممنوعیت کیفری در مورد آن وجود ندارد. بله ممکن است خواننده یا برخی عوامل در برگزاری کنسرت پوشش مناسب را رعایت ننمایند و بدون حجاب شرعی در کنسرت حضور پیدا کنند یا اقداماتی انجام دهند که آن اقدامات مصداق یکی از عناوین کیفری باشد که در این صورت محکومیت ایشان به استناد آن رفتارها، دارای محمل قانونی است و نه به استناد خوانندگی و برگزاری کنسرت. باید نظرا و عملا قانون فصل‌الخطاب باشد و نباید محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی به بخش عظیمی از شهروندان بار نمود بدون اینکه این ممنوعیت مستند قوی شرعی یا قانونی داشته باشد. تحمیل ممنوعیت و محرومیت بر زنان و محروم کردن ایشان از برخی عرصه‌های هنر، بایستی مورد تجدیدنظر و بازاندیشی قرار گیرد و از ظرفیت‌های فتاوای متکثر در این موضوع استفاده شود تا نه تنها جامعه ایرانی، بلکه جهانیان هنرنمایی زنان و دختران ایرانی را مشاهده و تحسین نمایند.

حکم شرعی خوانندگی زنان

گوش‌ دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوى که طرب‏ انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع(شنیدن) غنا را مباح نمى ‏کند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شیعه محسوب مى‏ شود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى‏ باشد، بلکه تا زمانى که این عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به‌ طور مطلق است.

بسیاری‌ از آوازهایی که توسط بانوان خوانده می‌شود، با غنا همراه است و از سوی مراجع معظم تقلید حرام اعلام شده است. این روزها موضوع خوانندگی زنان در برخی محافل و مجامع عمومی مطرح شده و واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشته است. گوش‌دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع مى‏ خواند، اعم از اینکه شنونده، جوان باشد یاخیر، مذکر باشد یا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چیست؟

اگر صداى زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌دادن به صداى او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بین موارد فوق نیست.

اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اینکه گروه نوازندگان نیز زن هستند، چه حکمى دارد؟

اگر اجراى کنسرت به‌صورت ترجیع مطرب(غنا) نباشد و موسیقى هم که نواخته مى‏ شود از نوع لهوى حرام نباشد، این امر فى‏ نفسه اشکال ندارد.

گوش دادن به نوارى که خواننده‏اش زن باشد و از سروده‏هاى شعرایى مثل حافظ و مولوى و ... استفاده کند، چه حکمى دارد؟

آیات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل، مکارم و وحید: گوش دادن به آن جایز نیست.

آیات عظام تبریزى، خامنه‏ اى، سیستانى و نورى: گوش دادن به آواز زن، اگر غنا نباشد و باعث التذاذ جنسى و تهییج شهوت نشود و مفسده‏اى بر آن مترتب نگردد، اشکال ندارد.

تبصره: «غنا» عبارت است از ترجیع صدا، به نحوى که طرب‏ انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد.

همخوانى زنان و یا زنان و مردان در سرودها و تواشیح، چه حکمى دارد و آیا شنیدن آن جایز است؟

همه مراجع (به جز بهجت، صافى و مکارم): اگر به صورت غنا نباشد و باعث تهییج شهوت و مفسده نگردد، اشکال ندارد.

آیات عظام بهجت، صافى و مکارم: اگر باعث مفسده شود، حرام است و بدون آن نیز بنابر احتیاط واجب، جایز نیست.

در برخى موارد مرثیه خوانى و یا مداحى زنان در مجلس خودشان، به گونه‏اى است که صداى آنان با بلندگو به گوش مردان رهگذر مى‏رسد؛آیا این عمل جایز است؟

همه مراجع (به جز مکارم): اگر صداى آنان در معرض ریبه، تلذّذ و تهییج شهوت باشد، جایز نیست.

آیةاللَّه مکارم: خیر، جایز نیست.

آیا قرآن آواز خواندن زن را حرام دانسته است؟

در خصوص حرمت آواز خواندن زن در قرآن آیه ای نیست، بلکه آیاتی که به طور کلی حرمت بعضی کارها را برای زنان بیان کرده مثل نگاه کردن، آشکار کردن زینت و… یا بعضی آیات که درباره حرمت اصل غنا و آواز خوانی حرام است، شامل آواز خواندن زن هم می شود که به چند آیه اشاره می کنیم:

«و من الناس من یشترى لهو الحدیث لیضلّ عن سبیل اللّه بغیر علم و یتخذها هزواً اولئک لهم عذاب مُهین»؛

گروهى از مردم، خریدار سخنان بیهوده اند، تا به نادانى، مردم را از راه گمراه کنند و قرآن را به مسخره مى گیرند. بهره اینان، عذابى است خوار کننده.(سوره لقمان آیه6)

در روایات صحیح، این آیه بر غنا و موسیقی تطبیق شده و وعده آتش، بر آن ها داده است.

«والذین هم عن اللغو معرضون»؛

«آنان که از عمل (یا سخن) بیهوده اعراض مى کنند». (سوره مومنون آیه 3)

در ذیل این آیه شریفه، روایتى از امام نقل شده که آن حضرت مى فرماید:«انه الغناء والملاهى»؛ «آن لغو، عبارت است از لهو و لعب»

«یَانِسَاءَ النَّبىِ لَسْتنُ‏ کَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَیْتنُ‏ فَلَا تخَضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِى فىِ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا»؛

اى همسران پیامبر، شما مانند هیچ یک از زنان [دیگر] نیستید، اگر سَرِ پروا دارید پس به ناز سخن مگویید تا آنکه در دلش بیمارى است طمع ورزد و گفتارى شایسته گویید.(سوره احزاب آیه 32)

این آیه هر چند درباره زنان پیامبر(ص) است. اما توصیه ای که به آنها می کند شامل زنان دیگر نیز می شود، اینکه در گفتارشان با نامحرمان با نرمی سخن نگویند تا دیگران در آنها طمع کنند و مسلما نهی از آواز خوانی نیز از این آیه به دست می آید. بسیاری‌ از آوازهایی که بانوان در مجلسی می‌خوانند، عده‌ای‌ را در ارتکاب‌ گناه‌ بی‌اختیار می‌کند، این ‌نوع‌ آواز‌خوانی ‌حرام‌ است، پس این خوانندگی‌ که‌‌ اثر تضعیف‌ کننده‌ ایمان‌ و پروای‌ از گناه‌ را داشته‌ باشد، حرام‌ است. در مورد گوش دادن به صدای خواننده زن برای مردان دو دیدگاه فقهی وجود دارد؛ برخی از مراجع این امر را به خودی خود حرام نمی دانند؛ مثلا امام خمینی در پاسخ به سؤالی در زمینه تک خوانی زن به صورت آواز سرود، اینگونه فرموده اند: «مجرد صوت زن نامحرم حرام نیست و استماع صدای زن فی نفسه منعی ندارد ولی اگر به ملاحظه وضع خاص خواننده در حال خواندن، یا وضع خاص مجلس و محل خوانندگی، یا به ملاحظه مضامین موضوعی که خوانده می شود، از مصادیق خوانندگی مطرب لهوی به حساب آید و یا مستلزم مفاسدی باشد،‌جایز نیست.(1) و یا آیت الله خامنه ای معتقدند اگر صداى زن (چه به صورت تک خوانی و یا همخوانی با زنان و یا با مردان ) به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداى او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد. اگر مفسده داشته باشد و یا تحریک شهوت بکند، جایز نیست.(2)

آیا جایز است مردى غناى زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آیا غناى زن براى شوهر و بر عکس جایز است؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشى از تحریم آن مجالس است؟

گوش‌ دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوى که طرب‏ انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمى‏کند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شیعه محسوب مى‏شود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى‏باشد، بلکه تا زمانى که این عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به‌ طور مطلق است.

همچنین آیت الله سیستانی نیز در بخشی از پرسش و پاسخ سایت خود آورده اند که:

آیا گوش دادن به صداى خوانندگى زن در حالى که محتواى آن اصلا فاسد نیست مثلا اشعار مولوى و یا حافظ ویا ... که کاملا از نظر فساد در امان هستند و فقط خواننده آن زن است چه اشکالى دارد؟

اگر با تلذذ شهوى باشد حرام است و اگر بدون آن و آهنگ همراه آن مناسب مجالس عیاشى و خوشگذرانى باشد باز هم حرام است."

اما برخی مراجع مطلقا حتی بدون لذت و مفسده آن را جایز نمی دانند؛ مثلا به نظر آیت الله بهجت، گوش دادن به آواز زن خواننده بنابر احتیاط واجب جایز نیست، هرچند قصد ریبه و لذت نباشد. (4) یا آیت الله فاضل فرموده اند: «گوش فرا دادن به خواننده زن، جایز نیست.»(5)

در هر حال برای زنان طبق نظر همه مراجع اگر صدای خواننده زن بدون مفسده و غنا و شکل لهوی باشد، گوش دادن مانعی ندارد و برای مردان بر فرض مشتمل نبودن صدا بر مفسده و سایر موارد ذکر شده، طبق دیدگاه اول صحیح است. از سوی دیگر اگر بخواهیم نگاه فقهی به آواز زن بیندازیم باید بگوییم تمامی فقها آواز زن را ـ اگر غنائی باشد ـ حرام دانسته اند. البته بعضی از فقها مانند امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیت الله گلپایگانی و.. یک مورد را استثناء کرده اند و آن هم آواز زن است در شب عروسی، ـ نه در مراسم عقد یا مولودی ها ـ آن هم در صورتی که نامحرم صدایش را نشنود. و بعضی دیگر از فقهاء مانند آیت الله مکارم، آیت الله سیستانی و... هم گفته اند که حتی در شب عروسی هم برای زنان، آوازه خوانی جایز نیست.(6)مرحوم آیت الله خویی نیز آوازه خوانی زن را با استفاده اسلام روایت ابی بصیر به سه دسته تقسیم نموده است:

1. آوازه خوانی در مجالس مختلط.

2. آوازه خوانی در مجالس عروسی مخصوص زنان.

3. آوازه خوانی در مجالس زنان در غیر عروسی.

بعد ایشان فتوا دادند که غنا و آوازه خوانی زن فقط در مجالس عروسی زنان مجاز است. و قسم اول و سوم حرام می باشد.(7)

خوانندگی زنان و توصیه‌های بی‌هنگام

اردیبهشت 99 بود که اظهارات اخیر عیسی کلانتری درباره «دستور قاطع» امام خمینی به وزیر وقت ارشاد درباره پخش صدای تک خوانی زنان هر چند از لحاظ صراحت باعث شگفتی شد، اما نفس آن یعنی «حرمت نداشتن صدای زنان در صورت نداشتن مفسده» برای کسانی که از آرای فقهی ایشان و تنی چند از مراجع دیگر در این زمینه خبر داشتند چندان هم عجیب نبود. آنچه باعث شگفتی است انتساب سخنی به این درجه از حساسیت و قاطعیت به شخصی است که حضور ندارد و دایره راویان آن از دو نفر تجاوز نمی کند و قاعدتا از حکم تواتر داشتن نیز خارج است و محل اعتنا نیست مگر اینکه سندی برای آن ارائه شود. بنابراین چنانکه قابل پیش بینی بود این اظهارات نادقیق با تکذیب وزیر وقت ارشاد و ستاد تنظیم و نشر آثار امام نیز مواجه شد. اما آنچه در این نوشته مورد نظر است نه خود این اظهارات بلکه موقعیتی است که این سخنان در آن مطرح شده یا مورد توجه قرار می گیرد. در این زمینه باید توجه داد در شرایطی که کیفیت آواز و خوانندگی مردان هم سال به سال به خصوص در صدا و سیمای ما تنزل کرده و به جای پخش صداهای پرورده و اصیل شاهد پخش صداهایی شبیه به هم و بعضا ناهنجار با موسیقی بسیار سبک و حتی می توان گفت مبتذل همراه با اشعار سخیف هستیم- تا جایی که به گفته برخی کارشناسان هنر موسیقی ذایقه مخاطب را اساسا تخریب و او را از تغذیه مناسب فرهنگی محروم کرده-،‌ سخن گفتن از تک خوانی زنان امری بی هنگام، بی حاصل و حتی انحرافی است. برای تک خوانی زنان در این شرایط نتیجه ای جز آنچه برای خوانندگی مردان در حال حاضر در صدا و سیما و سایر نهادهای فرهنگی شاهد هستیم متصور نیست!

برای درک این وضعیت باید کیفیت موسیقی پخش شده در سال های اخیر به خصوص در یک دهه گذشته را با موسیقی دهه ۶۰ و ۷۰ مقایسه کرد، یعنی زمانی که چه آثار تولید شده در عرصه موسیقی اصیل ایرانی یا همان سنتی و چه آثار ساخته شده در زمینه پاپ از عیار و کیفیت بالایی برخوردار بودند تا حدی که برخی از آن ها برای همیشه در تاریخ موسیقی این سرزمین ماندگار خواهند بود و به گفته برخی کارشناسان برخی از آنها در حوزه موسیقی سنتی جایگاهی بی بدیل در تاریخ هنر این سرزمین دارند.

به همین ترتیب باید گفت در شرایطی که موضوع نشان دادن ساز و حساسیت به نمایش آن هنوز برای مدیران رسانه ملی از حالت «مساله» خارج نشده و همین امر هم باعث رنجیدگی برخی نوازندگان تراز اول موسیقی کشورمان شده مطرح کردن تک خوانی زنان فارغ از مساله حرمت شرعی داشتن یا نداشتن آن چیزی بیش از یک برخورد سطحی و شتابزده نیست.

آنچه صدا و سیما به آن نیاز دارد در درجه اول ذائقه سازی برای مخاطب عام است. باید همانطور که در برنامه های سلامت محور رادیو و تلویزیون دایم از مضرات تغذیه فست فودی یا نوشابه‌های گازدار و ... پرهیز داده می شود در برنامه های هنری و فرهنگی مربوط به موسیقی نیز به غذای روح مخاطب و آنچه به خورد او داده می شود توجه و حساسیت نشان داد و هر غذای آماده و بی کیفیتی را به خورد او نداد.

البته مدت هاست که در تلویزیون شاهد تولید برنامه در زمینه موسیقی با کیفیت هستیم اما این قبیل برنامه ها هیچگاه از دایره متخصصان یا مخاطبان جدی موسیقی فراتر نرفته. آنچه صدا و سیما به آن نیازمند است ارتباط با مخاطب عام و سلیقه سازی در این زمینه است. متاسفانه به نظر می رسد در این زمینه صدا و سیما عنان خود را به سلیقه‌های نازلی سپرده وبه خصوص در سال های گذشته به بهانه جلب نظر مخاطب عام یا سلیقه جوانان در عمل به پخش موسیقی مبتذل تن داده است. یک بار شنیدن موسیقی و اشعار این قبیل آثار عمق ماجرا را برای شنونده‌ای که ذایقه سالم تری در موسیقی دارد آشکار می کند. نقش هنر موسیقی در فرهنگ سازی امر بسیار مهمی است ونمی توان به ساگی آن را نادیده گرفت. این امر به خصوص در موسیقی و آواز ایرانی به خوبی جلوه گر است. انس با اشعار بزرگان ادبیات فارسی و آشنایی با مضامین عالی فکری نهفته در این گنج بی پایان از طریق موسیقی هم به گونه ای گسترده تر و هم به صورتی عمیقتر ترویج خواهد شد و کیست که نداند سخن گفتن از «هویت ایرانی» بدون شناوری در دریای بی پایان این مضامین ناممکن است.

واکنش محمد خاتمی به اظهارات عیسی کلانتری درباره تک خوانی زنان

سیدمحمد خاتمی درباره ویدئویی که در آن عیسی کلانتری به نقل از وی، فتوایی از حضرت امام را نقل می‌کند واکنش نشان داد. در روزهای گذشته عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست در گفتگویی مدعی شد که امام خمینی در زمان حیاتشان، از سید محمد خاتمی وزیر وقت ارشاد درخواست داشتند که موسیقی بانوان را پخش کنند. آقای خاتمی رئیس دولت اصلاحات نیز در مطلبی در کانال شخصی خود اظهارات کلانتری را رد کرد. متن پاسخ خاتمی به شرح زیر است:

درخصوص ویدئویی که در آن دکتر عیسی کلانتری به نقل از وی فتوایی از حضرت امام را نقل می‌کند واکنش نشان داد. متن پاسخ سیدمحمد خاتمی بدین شرح است: صحبت های جناب دکتر عیسی کلانتری درباب آوازخوانی زنان که در آن نسبتی به من داده شده بی اساس است. گرچه درحسن نیت آقای کلانتری تردیدی ندارم ولی اشتباه منافاتی با حسن نیت ندارد. موضوع از این قرار است که مدیر کل محترم ارشاد یکی از استان‌ها، استفتایی از حضرت امام کرده بود که همخوانی زنان (و شنیدن مردان) حکمش چیست؟ امام نوشتند اگر فسادی بر آن مترتب نباشد اشکالی ندارد. در سوال دوم پرسیده شده بود که تک‌خوانی زنان حکمش چیست؟ فرموده بودند حکم مسأله بالا را دارد. نه یک‌بار نه دوبار، ابدا درباره پخش یا عدم پخش مطلبی نفرمودند."

کلانتری گفته بود: بنده وزیر کشاورزی کابینه بودم. ایشان(خاتمی) از حضرت امام (ره) مستقیماً برای خود من در دولت نقل کردند که من جسارت و جراتش را پیدا نکردم (آقای خاتمی الان زنده است. من این موضوع را چند جای دیگر هم نقل کرده ام) آقای خاتمی به بنده گفتند که حضرت امام به من دستور دادند که شما چرا از آواز خواندن خانم ها استفاده نمی کنید؟ به صورت تک خوانی نه به صورت گروهی.

بیانیه موسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره) پیرامون ادعاهای عیسی کلانتری

حمید انصاری قائم مقام موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) در ارتباط با اظهارات اخیر عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست دولت دوازدهم درباره فتوا و درخواست امام راحل (ره) مبنی بر پخش آواز بانوان بیانیه‌ای صادر کرد. متن بیانیه انصاری به این شرح است:

«آنچه که در این اظهارات در رابطه با گفتگوی وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی (جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای سید محمد خاتمی) با امام خمینی و ادعای «دستور حضرت امام به ایشان در استفاده از آواز تک خوانی زن در برنامه‌های ارشاد»، بیان گردیده است بنا به اسناد این مؤسسه و همچنین بنا به تکذیب جناب آقای خاتمی در پاسخ به استفسار موضوع از ایشان، صحیح نبوده و با واقعیت امر تفاوت فراوان دارد. به موجب تماس‌ها و بررسی دقیق بعمل آمده، واقعه بدین صورت بوده است: مدیرکل وقت ارشاد اسلامی استان فارس، در دیدار با وزیر ارشاد وقت گزارش می‌دهد که طی استفتائی از حضرت امام خمینی (س)، نظر ایشان را در رابطه با «حکم شرعی همخوانی زن و همچنین حکم تک خوانی زن»، جویا شده است و حضرت امام در جواب مرقوم داشته اند: «اگر مفسده‌ای برآن مترتب نباشد بلامانع است.»

بنا به گفته جناب آقای خاتمی، ایشان نه تنها هیچگاه با حضرت امام، در این موضوع گفتگویی نداشته، بلکه مدیر کل مذکور را نیز به خاطر عدم هماهنگی در مسئله‌ای حساس و مهم و به این جهت که وی رأسا و بدون هماهنگی با وزارتخانه از امام استفتاء نموده است، توبیخ می‌نمایند. روشن است که آنچه حضرت امام در پاسخ به استفتای مذکور فرموده اند همان نظر فقهی حضرت امام – و جمعی دیگر از مراجع عظام است - که در موارد دیگر و استفتائات بیان شده است. از همه عزیزانی که در صدد انتساب مطلبی به بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران هستند خصوصا مسئولین محترم که سخنشان مورد توجه رسانه‌ها و مخاطبان قرار دارد تقاضا می‌کنیم قبل از اظهار نظر، صحت و اعتبار موضوع را کاملا بررسی نمایند.