تولید و مصرف شکلات در ایران نیز همچون بسیاری از کشورها سابقه‌ای چندان طولانی ندارد. اولین کارخانه شکلات سازی در ایران حدود ۶۰ سال پیش توسط دو برادر در تبریز راه‌اندازی شد. صنایع شیرینی و شکلات در گروه صنایع جدیدی هستند که از آغاز فعالیت آنها در ایران سال‌های زیادی نمی‌گذرد اما این صنعت با توجه به استقبال مصرف‌کنندگان در بازار، استفاده از فناوری‌های روز در بخش تولید و همچنین نیاز کشورهای همسایه به تامین این محصولات توانسته جایگاه بسیار مناسبی را در بخش تولید و صادرات غیرنفتی کشور به خود اختصاص دهد.
در حال حاضر تعداد 1100 واحد با ظرفیت اسمی 7/1 میلیون تن و میزان تولید 3/1 میلیون تن در زمینه تولید انواع محصولات این صنعت شامل انواع کیک ، کلوچه ، بیسکویت ، ویفر، شکلات ، آبنبات، غلات حجیم شده، فراورده های کاکائویی، آدامس، تافی، فراورده های حاصل از دانه کاکائو و غیره در کشور فعالیت می کنند.
استان های آذربایجان شرقی و غربی، اصفهان، خراسان و تهران جزو بهترین تولیدکنندگان شیرینی و شکلات صنعتی محسوب می شوند. سهم آذربایجان شرقی از ۶۰ درصد صادرات شکلات و شیرینی ایران باعث شده تبریز به عنوان قطب این صنعت حرف اول تولید را بزند. ۵۰درصد از بیسکویت و شکلات ایران در تبریز تولید می شود و بیش از ۸۵۰ واحد تولیدی شیرینی و شکلات در این شهر وجود دارد و محصولات آنها به بیش از ۵۰ کشور جهان صادر می شود.
صادرات شکلات ایرانی در دهه اخیر افزایش چشم گیری داشته‌است. صادرات شیرینی و شکلات همواره مقام اول را در صنایع غذایی کشور به خود اختصاص داده تا جایی که سالانه حدود ۶۰۰ میلیون دلار برای کشور ارزآوری به همراه دارد. صنعت شیرینی و شکلات نیمی از صادرات صنایع غذایی را به خود اختصاص داده است. طبق آمار میزان صادرات این محصول دو برابر صادرات خودرو و قالی دستباف ایرانی ارزیابی شده است. کشورهای افغانستان و عراق از مهم ترین مقاصد صادراتی ایران در این حوزه محسوب می شوند. همچنین کشورهای ارمنستان، سوریه، ازبکستان، قزاقستان، عراق و افغانستان را از عمده بازارهای صادراتی ایران محسوب می شوند.
طبق برآورد انجمن صنفی شیرینی و شکلات ،گردش مالی این صنعت حدود 16 تا 17 هزار میلیارد تومان است و معمولا صادرات تا دو برابر واردات است و حدود 30 درصد مواد اولیه شکلات، وارداتی است و بقیه مواد در داخل تولید می¬شود. این در حالی است که بخش عمده ای از شیرینی و شکلات های وارد شده به ایران از کشور ترکیه بوده است. در حال حاضر حدود ۱۰شرکت بزرگ دنیا به صورت انحصاری روی تجارت کاکائو کار می کنند که عمده کاکائوی مصرفی ایران از کشور آفریقایی ساحل عاج و از طریق واسطه ها وارد کشور می شود.
تولیدکنندگان برتر این صنعت در جهان کشورهای آمریکا، سوییس، ایتالیا، آلمان، ترکیه، هلند، آرژانتین و بلژیک هستند. کشور بلژیک که پایتخت شکلات جهان و یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان این محصول به شمار می آید از راه صادرات شکلات ارزآوری بسیاری داشته است.
ایران در حال حاضر به اروپا، آمریکا، آفریقا، کانادا، استرالیا، بلوک شرق قدیم، افغانستان، پاکستان و ... صادرات دارد. در حال حاضر مجموع محصولات تولیدی صنعت شیرینی و شکلات ایران به 66 کشور جهان صادر می شود. طبق گزارش انجمن صنایع شیرینی و شکلات، در سال ( مارس17- 2016)، 214،960 تن شیرینی و شکلات به ارزش 580 میلیون دلار به 66 کشور صادر شد و ایران در بین صادرکنندگان شیرینی و شکلات جهان رتبه 34، در آسیا رتبه دوازدهم و در خاورمیانه رتبه سوم را دارا است.
صنعت شکلات ظرفیت بالقوه فراوانی داردکه می¬ تواند در شرایط کنونی اقتصاد، کمک زیادی به افزایش صادرات غیرنفتی کند. که رقم صادرات ایران می¬تواند تا 2 میلیارد دلار در سال برسد./