به گزارش آسیانیوز، روان هم مانند جسم نتیجه میلیون ها سال تکامل از طریق انتخاب طبیعی است و فرض روانشناسی تکاملی بر این است که سازوکارهای روانی مبنای وراثتی دارند و درگذشته احتمال بقا تولید مثل نیاکان مان را افزایش داده اند.
شواهد قدرتمندی وجود دارد که نشان می دهد انسان ها در ۹۹ درصد تاریخ تکاملی شان، به شکل شکارچی در جنگل ها و دشت های باز زندگی می کردند، یعنی به مدت چندین میلیون سال (۴.۴میلیون سال قبل ) تا پیش از ظهور عصر کشاورزی در حدود ده هزار سال پیش که با توجه به تجربه چندین میلیون ساله ی انسان در عصر شکار، بیشترین تاثیرات در رفتار انسان ها ریشه در این دوران دارد و بسیاری از ویژگی های جسمانی ، رفتاری و روانی در این دوران شکل گرفته است.
برای روشن شدن این موضوع این نکته را در نظر بگیرید: با وجود اینکه سالانه در جهان هزاران نفر در اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می دهند، اما ترس انسان از مارها و عنکبوت ها بیشتر از اتومبیل ها است.
پژوهشگران برای آزمودن این فرضیه، واکنش انسان به مار و عنکبوت را با واکنش به محرک های امروزی به مراتب خطرناک تری همچون هفت تیر، سیم برق برهنه مقایسه کرده اند. نتایج این پژوهش نشان میدهد واکنش ترس و بیزاری نسبت به محرک های خطرناک امروزی (هفت تیر، سیم برق برهنه) بسیار کمتر از واکنش ترس و بیزاری نسبت به مار و عنکبوت است.
اما اینکه چرا انسان ترس ها و افکار منفی بیشتری نسبت به افکار مثبت دارد، به حافظه ژنتیکی مان که طی میلیون ها سال برای زندگی در جنگل ها و دشت های افریقا سازگاری پیدا کرده است برمیگردد یعنی روان همانند جسم مان برای محیط و شرایطی که میلیون ها سال پیش در آن زندگی کرده ایم، تکامل یافته است.
به دلیل این که تغییرات تکاملی خیلی کند اتفاق می افتند، زمان زیادی باید بگذرد تا ترس های قدیمی طی فرایند انتخاب طبیعی با ترس های جدید جایگزین شوند.
به همین دلیل ریشه اصلی ترس ها و افکار منفی مربوط به زندگی فعلی نیست و مربوط به اتفاقات و شرایط زندگی گذشته بشر است.
به عنوان مثال رفتار ضد مار، در مناطقی که مار ندارند، دست کم به مدت چند صد هزار سال در سنجاب های زمینی افریقای شمالی باقی مانده است، فقط سنجاب های زمینی که به مدت سیصد هزار سال در محیط های بدون مار زندگی کرده اند، واکنش به مار نشان نمی دهند. فاصله ی بین نسل های سنجاب زمینی یک سال است، سیصد هزار سال در مقیاس نسل های سنجاب زمینی معادل پنج میلیون سال در مقیاس نسل های انسانی است.
به زبان ساده تر وقتی یک ترس‌واقعی به دلیل تغییر شرایط محیطی، در زندگی انسان دیگر وجود نداشته باشد، حداقل پنج میلیون سال (سیصد هزار نسل) زمان میبرد تا این ترسی که در حافظه ی ژنتیکی اش قرار دارد، از بین برود.
یک مثال دیگر اینکه در ماداگاسکار، هیچ کدام از مارهای خشکی زی نمی توانند نیشی بزنند که جان انسان را به خطر اندازد. در دو هزار سال گذشته انسان در ماداگاسکار زندگی کرده است، مار ها به هیچ یک از ساکنان این جزیره اسیب جدی وارد نکرده اند. با این حال بیشتر اهالی ماداگاسکار همان ترس تقریبا جهانی و همگانی از مار ها را به نمایش می گذارند. به همین دلیل چیزهایی که معمولا در ما ترس و هراس ایجاد می کنند (مار ها، حیوانات وحشی و...) در جوامع شهری امروزی خطر چندانی برای ما ندارند با این حال ترس و افکار منفی ما نسبت به اینها همچنان باقی مانده است. از سوی دیگر نسبت به چیز های خطرناکی ( اسلحه، اتومبیل، پریز برق) که به تازگی تبدیل به تهدید های محیطی ما شده اند، فقط ترسی ضعیف در ما ایجاد شده است.
اما اینکه انسان ها ترس ها و افکار منفی بیشتری نسبت به افکار مثبت دارند، به این دلیل است که وقتی خطری حس می کنیم، ممکن است مرتکب دو اشتباه شویم:
۱. نتوانیم واکنش دهیم در حالی که خطر، واقعی است.
۲. واکنش نشان دهیم در حالی که خطر، واقعی نیست.
اما هزینه های ارتکاب این دو نوع خطا، تفاوت چشمگیری با هم دارند.
هزینه ی واکنش نشان ندادن به موقعیتی خطرناک مثل ماری در میان علف ها، خیلی بیشتر از واکنش نشان دادن به موقعیتی که بعدا مشخص می شود بی خطر بوده، همچون زوزه باد در میان علف ها.
خطای نخست ممکن است مرگبار باشد، اما هزینه ی دومی معمولا چیزی نیست جز کمی اتلاف وقت و انرژی.
به همین دلیل ما دارای چیزی هستیم که اصطلاحا سوگیری منفی نامیده میشود که علت اصلی ترس و بدبینی در انسان است، یعنی ترس و بیزاری ما از زیان خیلی بیشتر از اشتیاق و علاقه مان به سود است و طبیعتا افرادی با چنین ویژگی هایی بقا پیدا کرده اند و توانسته اند ژن شان را به نسل بعد منتقل کنند و تقلای انها برای بقا نقشی منفی بر مغزها باقی گذاشته است.
این ویژگی ها و بسیاری دیگر از ویژگی های فیزیولوژیکی و رفتاری انسان بقایایی از گذشته های تکاملی دور هستند، پژواک های از زندگی نیاکان ما آنگاه که به دنبال غذا می گشتند و تلاش می کردند خودشان غذای جانواران دیگر نشوند.
ما به تهدید ها و رویداد های منفی سریع تر واکنش نشان می دهیم تا به فرصت های مثبت و موقعیت های لذت بخش. اینکه از خطرات خیالی به سرعت بگریزیم و گاه اشتباه کنیم خیلی بهتر از ان است که در واکنش تاخیر کنیم. فقط کافی است یک بار در اشتباه باشیم همانند راننده ای که سی سال با احتیاط و رعایت تمامی قوانین، رانندگی کرده است اما فقط کافی است ده ثانیه اشتباه کند و پشت فرمان خوابش ببرد و تمام آن سی سال احتیاط و قانون مداری به کمکش نخواهد آمد.
ما هیجانات منفی (ترس، غم، خشم، نفرت) بیشتری نسبت به هیجانات مثبت (شادی، خنده و ...) داریم و در زبان انگلیسی برای موقعیت های دردناک واژه های بیشتری نسبت به موقعیت های خوشایند داریم و خیلی از شادی ها و حال خوب، کوتاه و موقتی است. شاید به این دلیل است که تکامل ما را طراحی نکرده است که شاد باشیم بلکه طراحی کرده است تا موفق باشیم! (زنده بمانیم).
داستان سنجابی با لذت بی پایان
لحظهای فکر کنید چه اتفاقی می‌ا‌فتاد اگر بر اثر یک جهشِ ژنتیکیِ نادر، سنجابی به وجود می‌آمد که فقط با خوردن یک فندق دستخوش لذت بی‌پایان شود؟ شاید از نظر فنی بتوان با دست‌کاری در مغز سنجاب این کار را ممکن کرد.
کسی چه می‌داند، شاید یک میلیون سال پیش چنین چیزی به واقع برای یک سنجابِ خوشبخت اتفاق افتاده باشد! اما در این صورت چنین سنجابی از یک زندگی «بسیار شاد» و
«بسیار کوتاه» لذت برده است و آن جهشِ زیستیِ نادر نیز همان جا به پایان رسیده است! زیرا آن سنجابِ خوشبخت دیگر زحمتِ گشتن به دنبال فندق‌های بیشتر را به خود نمی‌دهد چه رسد به جست‌وجو برای یافتن جفت!
و طبعاً سنجاب‌های رقیب که پنج دقیقه بعد از خوردن اولین فندق، دوباره احساس گرسنگی می‌کنند، امکان خیلی بیشتری برای بقاء و انتقال ژن‌هایشان به نسل‌های بعدی می‌یافتند... به همین سادگی!
درست به همین دلیل، فندق‌هایی که ما انسان‌ها به دنبالش می‌گردیم مثل موقعیت شغلی بهتر، خانۀ بزرگ‌تر و همسر جذاب ما را برای مدت طولانی خوشنود نگاه نخواهد داشت.
برای طبیعت شادکامی و خوشبختیِ ما از اهمیت چندانی برخوردار نیست.
فرگشت و انتخاب طبیعی ما را در برابر شادکامیِ دایمی مقاوم کرده است تا زنده بمانیم و تکثیر شویم./