سوال مهمی که در شرایط اقتصادی امروز و راجع به اشتغال بایستی به آن اشاره کنیم این است که آیا بهراستی علت اصلی بیکاری، تحریم اقتصادی است؟ آیا همه مشکلات اقتصادی امروز ما و بهویژه مشکل بیکاری و نبود اشتغال بهواسطه تحریمهاست؟
در این بحث باید به این نکته اشاره کرد که مگر برای اولین بار است که ما تحت تحریم قرار گرفتهایم و مگر در سالهای گذشته و مثلا در دوران جنگ ما با شرایط سخت اقتصادی مواجه نبودهایم. درواقع چنانچه مدیران و برنامهریزان اقتصادی بتوانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند، تهدید تحریم خود میتواند به فرصت بدل شود. اگر براستی مقاومتی عمل کنیم این نقطه ضعف را به نقطه قوت تبدیل میکنیم.
من معتقدم که از زمان آقای رفسنجانی سیاست سرمایهداری در اقتصاد ایران پیاده شده و باقی روسای جمهور هم همین روش را ادامه دادند تا به امروز و دولت آقای روحانی. در واقع ما از زمان دفاع مقدس هم مدام در تحریم بودیم، با این همه اینها همه راهکارهایی دارد که حتی اگر در کوتاهمدت نشود با آن مقابله کرد، ولی در بلندمدت میشود. مثلا براستی چرا کلیت بخش توزیع را به بخش خصوصی سپردهاند؟ چرا کالا وارد میکنند و به بخش خصوصی میدهند تا به چند برابر قیمت بفروشد؟ یا محصولات را از کشاورز میخرند و به چندین برابر قیمت به واسطهها میفروشند که در نهایت با افزایش قیمت بسیار به دست مصرفکننده میرسد.
از نگاه من سیاستهای نئولیبرالی بدترین نوع سرمایهداری است که به عقیده من در اقتصاد ایران در راستای آن سیاستگذاری شده و میشود، این در حالی است که در خود اروپا و آمریکا نیز به شکل دیگری عمل میکنند، اقتصادهای موفق اروپا مانند کشورهای اسکاندیناوی که رفاه عمومی را در سایه رشد اقتصادی بالا به ارمغان آورده، این سوسیال دمکراسی است که راهنمای اقتصاد است. توجه کنید که آمریکاییها صد میلیون دلار به کشاورزانشان میدهند، برای اینکه تولید داشته باشند و این تولید بتواند با کشورهای در حال توسعه رقابت کند. یا نگاه کنید به نظام سخت مالیاتی که در آنجا برقرار است و مثلا در زمینه خرید و فروش مسکن، هشتاد درصد مالیات گرفته میشود.
به نظر من اینکه میگویند بازار را آزاد بگذارید، در شرایطی جواب میدهد که بازار دارای نیروهای مساوی باشد، ولی اگر بازار دارای نیروهای نامساوی بود، سیاستهای نولیبرالی به نفع آن عده و شرکتهایی تمام میشود که قویترند و نفوذ بیشتری دارند. همان شرکتهایی که در حال حاضر میتوانند وامهای بانکی کلان بگیرند بدون آنکه نگران بازپرداخت آن باشند. شرکتهایی که با چنین وامهایی کارها وارد میکنند و احتکار میکنند و با افزایش قیمت سودهای کلانی میبرند. در نهایت بایستی گفت که در شرایط تحریم چنانچه سیاستهای اقتصادی صحیحی اتخاذ شود، میتوان از این شرایط سخت به نفع تولید داخلی بهره برد و حتی زمینه کاهش وابستگی اقتصادی به نفت را ایجاد کرد.