به گزارش آسیانیوز، یدالله رویایی، شاعر و ادیب صاحبنام ایرانی، روز چهارشنبه، ۲۴ شهریورماه، در اثر بیماری در پاریس درگذشت.
در سال‌های اخیر، انتشار کتاب‌های رویایی همواره فرصت احیای فضای گفتمانی و نظری در شعر ایران بوده است.
درگذشت.
خبرگزاری ایسنا روز پنج‌شنبه نوشت که اعظم کیان‌افراز، ناشر کتاب‌های این شاعر، خبر مرگ این شاعر را به نقل از برادرزاده آقای رویایی تائید کرده است.
به گفته کیان‌افراز، «آقای رویایی اخیرا دچار بیماری خاص شده بود، اما هرگز نخواست بروز بدهد و سرحال بود.»
این در حالی است که قلاب مرگ از دریای ادبیات ایران صیدی دیگر را مسافر رویای هزارسالگان کرد. هنوز جامعه فرهنگی ایران در سوگ مرگ عباس معروفی بود که خبر رسید یدالله رویایی شاعر و نظریه‌پرداز ادبی شناخته شده ایران در پاریس درگذشت.
آنچه به ادبیات روح می‌بخشد خیال و رویاست، به‌خصوص آنجا که در زبانی یگانه و آفرینشگر کلمات را به شکلی بی‌سابقه معنا می‌کند و از حدود خاطره و حافظه فراتر می‌برد. ادبیات اینجا می‌تواند جاودانگی خلق کند و خالقش را جاودانه کند. معدود شاعرانی طی سال‌های گذشته با وجود شهرت ادبی و فرهنگی به چنین جایگاهی دست یافته‌اند. یدالله رویایی یکی از این شاعران است.
رویایی برای جوانان علاقه‌مند به ادبیات چیزی فراتر از یک شاعر بود. او حتی نزد منتقدانش نابغه‌ای جریان‌ساز است که هوش وافرش را همواره پیش‌گام نوآوری در شعر معاصر فارسی قرارداد. طی دهه‌های چهل تا پنجاه رویایی همواره در قامت هنرمندی پیشرو تمام‌وقت ظاهر شد و تا پایان عمر تلاش کرد هرگز از میل به تجربه‌گرایی و نوآوری دست نکشد.
به‌این‌ترتیب است که ۱۷ اردیبهشت ۱۳۱۱ در دامغان پسری متولد شد که انتشار خبر درگذشتش در ۲۴ شهریور ۱۴۰۱ نه‌تنها علاقه‌مندان شعر که جامعه ادبی و فرهنگی ایران را داغدار کرد.
رویایی فارغ‌التحصیل دکترای علوم سیاسی، حقوق بین‌الملل بود. او از جوانی با تسلط بر شعر مدرن و نوآورانه اروپا، به‌ویژه فرانسه بدل به پلی برای عبور شعر فارسی در جریان‌های موج نو، دیگر و حجم شد تا بتواند رؤیاهای تازه را در زبان فارسی خلق کند. از سوی دیگر مطالعات عمیق او در حوزه فلسفه و تعلق خاطرش به هوسرل فیلسوف برجسته آلمانی – اتریشی سبب شده بود جهان فکری وی از بسیاری شاعران هم‌دوره‌اش متمایزتر و فلسفی‌تر باشد. جایی او شعر را نه مجموعه‌ای از کلمات که ساختمانی پیکر یافته می‌دید.
هوش شاعرانه رویایی سبب شد تا با انتشار دو کتاب به نام‌های «بر جاده‌های تهی» و «شعرهای دریایی» طی سال ۱۳۴۰ به سرعت موجی از جدل کلامی و قلمی در فضای ادبی ایران به راه بیندازد چرا که شعر او از همان کتاب دوم در فاصله با شعر معمول ایران قرار گرفته بود.
حضور رویایی در تلویزیون ملی ایران فرصتی بود تا بخش مهمی از چهره‌های ادبی ایران توان رساندن صدای خود به جامعه را پیدا کنند. فرصتی که در معرفی شعر نوی ایران نقش کلیدی ایفا کرد. او هرگز از ایده جریان‌سازی ادبی و هنری عقب ننشست و در هر فرصتی به دنبال شکل‌دادن حلقه‌های فکری تازه بود.
تاسیس موسسه فرهنگی روزن با ابراهیم گلستان و انتشار کتاب‌های شاعران و نویسندگان پیشرو و برگزاری نمایشگاه در حوزه هنرهای تجسمی و برگزاری سلسله‌نشست‌های گفتگو نشان از تلاش ذهن جریان‌ساز او دارد. رویایی همواره بر این باور بود برای شکوفایی ادبی جدای از تولید متن خلاق ایجاد حلقه‌های گفتمانی و نسلی ضرورت است. به همین خاطر او طی دهه چهل با همکاری شاعران نویسندگان نشریات مختلفی را راه‌اندازی کرد تا رسانه‌ای برای شنیده‌شدن صدای شاعران جوان و متمایز ایجاد کند.
رویایی همچنین از پایه‌گذاران جوایز ادبی در ایران نیز بود. او با درک فضای هنری پاریس در دهه ۶۰ میلادی و تسلط بر روند تحول هنری اروپا تلاش کرد الگوی حلقه‌های فکری و مکتب‌های هنری را در ایران بازسازی کند.
به همین خاطر شاید هنوز هم مهم‌ترین بیانیه تولید شده ایرانی در حوزه ادبیات متعلق به او باشد که تحت عنوان «شعر حجم یا اسپاسمانتالیسم» حلقه‌های از جوانان را گرد خود آورد تا شاید همانند فراواقع‌گرایان در اروپا و آمریکا مکتبی نو در هنر و ادبیات ایران پدید بیاید.
اگرچه بعدتر تعدادی از امضاکنندگان بیانیه شعر حجم از آن عقب کشیدند، اما اعتبار و وزن ادبی رویایی سبب شد شعر حجم باتکیه‌بر دانش و نبوغ او برای ۵ دهه همواره محل مناقشه و گفتمان فکری شاعران و نویسندگان باشد.
برخی منتقدان ایرانی شعر حجم را «ارتش تک‌نفره» رویایی دانستند که به اعتبار نام این شاعر همچنان پس از ۴ دهه از زمان اعلام بیانیه آن موردتوجه نسل جوان است. در اهمیت شعر حجم و نقش رویایی در شعر معاصر همین کافی است که بدانیم از اواخر دهه ۳۰ تا امروز کمتر جریان نوآورانه‌ای در شعر فارسی معرفی شده است که به‌نوعی رویایی، حجم و نگاه نوآورانه او دخیل در بالندگی آن نباشد.
دو کتاب «دلتنگی‌ها» و «از دوستت دارم‌ها» نوشته شاعر حجم هنوز مجموعه شعرهای پیشرو و جریان‌ساز ایرانی هستند. یدالله رویایی در سال ۵۴ برای همیشه از ایران مهاجرت کرد و در فرانسه اقامت داشت، اما فاصله ایجاد شده میان او و ایران سبب نشد ارتباط و نقش تأثیرگذارش بر شعر معاصر فارسی کم‌رنگ شود.
در سال‌های پایانی دهه ۶۰ و آغازین دهه ۷۰ و در اوج رخوت حاکم بر فضای ادبی ایران انتشار کتاب «لبریخته‌ها» همچون سنگی افتاده در برکه‌ای بود که موجب شکل‌گیری مجدد مباحث پر سرو صدای نظری در شعر ایران شد.
همان‌طور که انتشار کتاب پیشرو و به لحاظ فرمی نوآور «هفتاد سنگ قبر» عملاً جریان شعر ایران را وارد دسته‌بندی تازه‌ای کرد و سبب شد موجی از شاعران به سبک و سیاق از رویایی شعر بنویسند. آنچه رویایی را در شعر معاصر ایران متمایز می‌کند توجه هم‌زمان او به تولید و انتشار مباحث نظری نیز بود.
دو کتاب «هلاک عقل به‌وقت اندیشیدن» و «از سکوی سرخ» که به مقالات، سخنرانی‌ها و گفتگوهای او اختصاص دارد جزء مهم‌ترین کتاب‌های نظری شعر فارسی طی دهه‌های چهل تا ۶۰ شمسی هستند.
تلاش‌های فرهنگی و هنری رویایی برای او نشان شوالیه را به همراه آورد و شاید اغراق نباشد اگر بگوییم در ادبیات ایران رویایی یکی از شانس‌های گرفتن جایزه نوبل ادبیات بود.
برای شیفتگان شاعر دریایی‌ها او شوالیه‌ای یگانه و خط‌‌شکن است. جوانانی که رویایی مشتاقانه از راه دور با آن‌ها به گفتگو می‌نشست شهادت می‌دهند ذهن شاعر هرگز از شور و اشتیاق و لذت کشف تازگی عقب ننشست.
به نقل از ایندیپندنت همین وجه شمایل گونه است که او را به قامتی یگانه میان علاقه‌مندان و طرفدارانش بدل کرده است. مرگ رویایی بی‌گمان بار دیگر به درگرفتن مباحث نوآورانه نظری و زبانی در شعر ایران منجر خواهد شد. امری که او همواره بر تداوم آن اصرار داشت و بر این باور بود برای به قوام رسیدن هنر، راهی جز هم‌زمانی تولید اثر هنری و تولید نظریه نوآورانه و جسور وجود ندارد.
در سال‌های اخیر نیز انتشار کتاب‌های رویایی همواره فرصت احیای فضای گفتمانی و نظری در شعر ایران بوده است. «من گذشته؛ امضا»، «در جستجوی آن لغت تنها»، «در مدت درخت»، «عبارت از چیست» و «چهره پنهان حرف» آخرین آثار منتشر شده رویایی هستند.
آقای شوالیه حالا در غیابی است که شاید او را پررنگ‌تر و زنده‌تر از همیشه به عرصه مواجهه ادبی بازگرداند. نام یدالله رویایی کنار بزرگانی قرار دارد که تاریخ ادبیات این سرزمین از آن‌ها به‌عنوان نوابغ عصر خویش یاد می‌کند./