کتاب «آزادی جستار علمی-فلسفی» از مهدی رجبی نگاهی دارد به جنبه های متفاوت واژه زیبا و فرهنگساز آزادی طی تاریخ پر فراز و نشیب بشری.
مهدی رجبی در جستار علمی و فلسفی خود در این کتاب به حکایت آشنای موسی و شبان مولوی اشاره دارد و معنی مدارا از آن را در می یابد و آن را سطحی ابتدایی از آزادی اندیشه و بیان میداند.در دومین گام او سراغ کانت میرود و مینویسد که رساله کوتاه کانت درباره اینکه روشنایی یا دوره روشنگری که از سده هفده در اروپا آغاز میشود، چیست، یکی از زیباترین و فشرده ترین متنهای تاریخ اندیشه در این باره است:کانت آغازشدن این دوره از زندگی بشر را دوره بیرون آمدن از مرحله کودکی و نوجوانی و پا نهادن به مرحله بلوغ در زمینه اندیشیدن بازمیشناسد. کانت برای تبیین مرحله پیش از روشنایی از مفهوم صغیر بودن بهره میجوید، و معتقد است انسان با ورود به مرحله روشنایی بزرگ میشود، بالغ میشود، و همچون فردی که در زندگی عادی به این مرحله میرسد، از زندان صغیر بودن و وابستگی رها میشود، و زندگی مستقل و متکی به خود را آغاز میکند. آنچه شالوده این رشد کیفی را برای بشر تشکیل میدهد، همانا توانایی نوین وی در به زیر پرسش نهادن اندیشه ها، باورها و داوریهای گذشته است که بنا بر عادت، سنت و تعصب یا علتهایی دیگر به آنها دلبستگی داشت. این توانایی سطحی از اندیشیدن به اندیشه خود را بازمیتاباند که در گذشته برای انسان میسر نبود، و به اعتبار آن از درجه بالایی از خودآگاهی و خردورزی برخوردار میشود.
پس نهال آزادی خود ویژه بشر ریشه در توانایی انحصاری وی در زمینه شناخت درون خود، اندیشیدن به پندارها و باورهای خویش و امکان گزینش در این راستا است.شناخت روان خویش و چیرگی بر انگیزه ها و کششهای ذهنی خود به انسان امکان میدهد تا از وابستگی کور به آنها بیرون آید، و حتی بتواند آنها را به طور نسبی مهار سازد. به این ترتیب، او از استقلال نوینی برخوردار میشود که به لحاظ کیفی در سطح والایی نسبت به استقلال بشر از جبر نیروهای طبیعی قرار دارد. از مهارکردن نیروهای روانی خود تا اندیشیدن به اندیشه ها و باورهای خویش و توانایی نقد و برگزینش آنها که فراز بالاتری از استقلال و خودمداری را بازمیتاباند، راه درازی است. این راه پایانی دست نایافتنی دارد، هر چه به آن بیشتر نزدیک شویم، دورتر میرود. انسانهایی که به این مرحله میرسند به درجه والایی از استقلال و وارستگی دست مییابند.
این نوع استقلال را رجبی خودگردانی همه جانبه مینامد که بیانگر توانایی اداره امور خویش و اتکا کردن به خود به صورتی مستقل از جبر عوامل بیرونی و نیز مستقل از ضرورت نیروهای درونی است. همین خودگردانی همه جانبه که بر پایه شناخت خود و جهان استوار است، همین استقلال از جبر طبیعی و ضرورتهای برخاسته از پدیده های روانی، گوهر آزادی خودویژه بشر را تشکیل میدهد. آزادی ای که رسیدن به آن آسان نیست، و دسترسی به آن نیازمند درجه بالایی از آگاهی و خودآگاهی و نیز چیرگی بر نیروهای طبیعی و ذهنی است. دسترسی به آن، ابعاد گسترده و نوینی از آزادی را برای انسان فراهم میآورد، و بر متن آن، آزادی متعالی شکوفایی آغاز میکند.
با مطالعه کتاب آزادی این جمع بندی مفید و راهبردی پدیدار میشود که آزادی نیازمند آگاهی است ،نتیجه ای الهام بخش که باید آن را در مسیر زندگی همواره در نظر و در چشم انداز داشت.
کتاب (آزادی جستار علمی-فلسفی) نوشته مهدی رجبی را نشر دنیای نو در ۴۱۶ صفحه و با قیمت ۷۵۰۰۰تومان رهسپار بازار کتاب کرده است.