آسیانیوز - فرمایش رایزن فرهنگی را که شنیدم بر افروخته با خود حرف علی دشتی را زمزمه کردم که "ای بدبختی!".
مگر چه بر روزگار شهروند ایرانی رفته که رایزن فرهنگی هم اکنون کشف کرده که دیگر ایرانیان را شهروند درجه دوم نمی شناسند! گفته های رایزن فرهنگی کشور چند هزار ساله ایران که خبرگزاری "ایرنا" (خبرگزاری پارس) آن را مثل کسی که قند در دلش آب شده مستند کرده و فیلم آن را پخش نموده مثل نوازنده ای است که ساز را از دهان گشاد آن بنوازد. حرف های این رایزن فرهنگی که پیداست هفته ها پیش در باره هنر سینما و کارگردانان هنرمند ایرانی ضبط و فیلمبرداری شده زمانی در ساز تبلیغاتی ایرنا چاپ و فیلم آن پخش می شود که یک کارگردان جهانی چون داریوش مهرجویی و همسرش در پایتخت کشورش سلاخی شده و نه تنها ایرانیان بلکه هنرمندان فیلم و سینمای جهان را نیز در بهت و حیرت فرو برده است.
این ها یا نمی دانند و یا می دانند و دست به این کارها می زنند که پخش چنین گفته ای برای طرفداران فیلم و هنر و سینما در شرایط کنونی و درست روز خاکسپاری داریوش مهرجویی و همسرش وحیده محمدی فر، آزار دهنده است. تنها نامی که به کار فرهنگی خبرگزاری ایرنا باید داد همان ضرب المثل "خروس بی محل" است. خروسی که به جای صبح دو ساعت مانده به ناهار اذان می گوید. در این روزها که جامعه ی سینمای ایران و خیلی از سینماگران جهان داغدار سلاخی یک کارگردان و همسر فیلم نامه نویس او هستند ایرنا می توانست در وقت مناسب تری گلبانگ هنری سر بدهد.
اسپانیا گردشگاه ملیون ها گردشگر در سال است. جهت آشنایی رایزن فرهنگی و خبرگزاری ایرنا باید گفت هر سال ماه اوت جمعیت ٤٧ ملیونی اسپانیا به١٢٠ ملیون می رسد چون از چهار گوشه جهان گردشگر به اسپانیا سرازیر می شود. درآمد این کشور از صنعت گردشگری کم و بیش به گونه ی صنعت نفت ایران است. این کشور دارای گنجایش است. هتل ها و مهمان سرا ها به گونه ای است که پاسخگوی نیاز صنعت گردشگری است. در این صنعت غول های دانشمند تحصیل کرده بر سر کار گمارده شده اند.
از دیدگاه هنری نیز کشور اسپانیا و موزه های شگفت انگیز نگارگری آن نیز در جهان حرف نخست را می زنند. گالری ها و مراکز هنری این کشور را مسئولان و شهرداران با دانش اداره می کنند. انتساب و هزار فامیلی در گزینش شهرداران در اسپانیا جایگاهی ندارد. پایه ی گزینش یک مسئول دانش او می باشد. ملاک انجام کار و پیشرفت فرهنگ است نه اندیشه سیاسی چپ یا راست بودن. هر چند در همه جا کم و بیش به نوبه خود فراز و فرود گزینشی دیده می شود اما در اسپانیا کمتر از ایران به چشم می خورد. آن ها برای رقابت، از طیف های گوناگون جامعه بهره می جویند.
هنگامی که راست گرایان زمام امور دولت اسپانیا را در دست داشتند، شهردار مادرید شادروان "تیرنو گالبان" یک مارکسیست لننیست چپ گرا بود. روزی که چشم بر جهان فرو بست نزدیک به دو ملیون شهروند کاتولیک مادرید آمدند و با چشم گریان تابوتش را تا گورستان شهر بدرقه کردند. "تیرنو گالبان" با کارگردان پرآوازه اسپانیایی "لوئیس بونوئل" نیز دوست بود. پرسش این است آیا گزینش شهردار تختگاه ١٦ ملیون نفر جمعیت تهران هم این گونه است؟
گفتگوی آقای محمد مهدی احمدی رایزن فرهنگی سفارت ایران در مادرید کاملا درست است که در برون مرز برخی از ورشکستگان به تقصیر بر علیه فرهنگ ایران تبلیغ داشته و دارند. اما بخش بزرگی از ایرانیان برون مرز خود سفیر فرهنگی زادگاه خود می باشند و نباید دوغ را با دو شاب قاطی کرد. کاستی های تبلیغاتی سفارتخانه های ایران گرداگرد جهان بسیار است و نمی شود بر آن چشم پوشید.
جا دارد برای آگاهی رایزن فرهنگی و دست اندرکاران فرهنگی ایرنا گفته شود که رابطه سیاسی ایران و اسپانیا بیشتر از آن چیزی است که شما می پندارید. رابطه ایران و اسپانیا ریشه در روزگار باستان دارد. برای دریافت این حقیقت ریشه فرهنگی دو کشور اسپانیا و ایران را می بایست در تار و پود هزاره ها جستجو کرد.
دانشمند اسپانیایی "فیتا" حضور پارسیان را در پی تسخیر فنیقیه بوسیله ی کورش می داند که "کارتاژ" که در آن روزگار وابسته به فنیقیه بود را به دست آورده بودند. بعدها در زمان پادشاهی کبوجیه، پسر و جانشین کورش، فنیقیه استقلال خود را اعلام کرد. بنابراین از طریق و به واسطه ی "کارتاژ" بود که مادها و پارس ها در آبخوست نمای (شبه جزیره) "ایبری" که در این زمان در اداره کارتاژی ها بود، استقرار یافتند (آنتونیو بالستروس ای بارتا "تاریخ اسپانیا و تاثیر در تاریخ عمومی جهان ج ١(.
نگارنده در مقاله ای در مجله "روزنه ی فرهنگی" به سردبیری شاعر ایرانی علی قنبری با نام "نوروز و مهرگان در اسپانیای مسلمان" نوشته ام که سرنوشت سه کشور مصر و ایران و اسپانیا ی پس از یورش اعراب چگونه با هم گره خورده است. در آن مقاله در گذر از معماری، آشپزی، موسیقی، ادبیات، قانون، فلسفه، تاریخ و جغرافیا، کیش میترا و مانی و آبیاری و لباس و جشن های نوروز، مهرگان و حتا فرمانروایی شاهی به نام شاپور که از ١٠١٢ تا ١٠٢٢ در "باداخس" بخشی از اسپانیا پادشاهی کرده را نیز به نقل از شجاع الدین شفا (ایران در اسپانیای مسلمان. فصل ششم صص ٢٢٩-٢٤۵)، بر شمرده است.
دولت های پس از انقلاب بهمنِ ایران کار فرهنگی پر و پا قرصی در اسپانیا انجام نداده اند. شالوده بده بستان سالم بازرگانی با این کشور نریخته اند. اسپانیا شمال افریقا و از سویی اروپا را به هم چسبانده و گذرگاه فرهنگ هاست. با همه آنچه گفته شد سالمندان امروز اسپانیا ایران را با سفر محمدرضا پهلوی و همسر زیباروی او ثریا اسفندیاری در روزگار جنرال فرانکو دیکتاتور پیشین اسپانیا می شناسند. رسانه های تصویری، گفتاری و نوشتاری اسپانیا در پنج روزی که شاه در اسپانیا مهمان فرانکو بود تبلیغات باور نکردنی در باره فرهنگ ایران راه انداختند. زیبایی تولیدات ایرانی از دیرباز میان اسپانیایی ها آوازه یافت. خوان کارلوس پدر شاه کنونی اسپانیا دوخت کت و شلوار خود را بر عهده ی شرکت بیژن که یک ایرانی بود قرار می داد.
سفارت ایران در پیش از انقلاب تا به امروز، در ساختمان زیبا و باغچه دار خیابان "خرز" محله ی "پلازا کاستیا" است. نام یک شراب پرآوازه اسپانیا نیز "خرز" می باشد که این محصول در جهان و قاره اروپا خریدار بسیار دارد . آنجا خانه ی شخصی سرلشکر جم بود که تا به امروز نیز سفارت جمهوری اسلامی ایران است. پیش از انقلاب تلاش فرهنگی سفارت ایران در مادرید بیشتر از تبلیغات پس از انقلاب بود.
اسپانیایی ها همیشه به فرهنگ و تاریخ ایران به دلیل پیشینه ی یورش اعراب به سه کشور مصر، اسپانیا و ایران، علاقمند بوده اند. پس از آن نیز نه تنها "ری گونسالس د کلاویخو" فرستاده اسپانیا به سمرقند دربارِ تیمور گورکانی در سفرنامه اش نام ایران را برجسته نشان داد بلکه "دون گارسیا سیلوا ای فیگوئروا" فرستاده اسپانیا به دربارِ اصفهانِ شاه عباس یکم نیز دامنه ی فرهنگی و سیاسی ایران و اسپانیا را تا به آنجا پیشرفت داد که شاه عباس در شاد نوشی با فرستاده اسپانیا جام بالا برد و گفت: "به سلامتی برادرم پادشاه اسپانیا".
پس از انقلاب کار تبلیغ فرهنگی و بازرگانی سفارت ایران در اسپانیا بسیار سست بود. درست است که ایران هم اکنون در نمایشگاهFITUR "فیتور" این کشور که از بزرگ ترین نمایشگاه های جهان و بویژه اروپا است آن گونه که رایزن فرهنگی سفارت ایران می گوید شرکت کرده اما این به تنهایی کافی نیست. همانگونه که گفته شد دامنه ی ارتباط فرهنگی ایران و اسپانیا ریشه دار است و باید از آن سود جست. در دانشگاه Complutense "کومپلوتنسه" که کهن ترین دانشگاه اروپا است و در روزگار "الکساندر ششم" ١٤٩٩ میلادی برابر با ٩٠۵ هجری پایه گزاری شد، زبان پارسی آموزش داده می شود. در حالی که خیلی از کشورها بخش ایران شناسی دانشگاه های خود را برچیدند اما اسپانیایی ها به احترام پیشینه فرهنگی خود با ایران آن کار را نکردند.
آقای محمد مهدی احمدی رایزن فرهنگی که باید حق داد که بیشتر از رایزنان فرهنگی گذشته دست به تلاش می زند باید به خاطر داشته باشند که دانشگاه " کومپلوتنسه" را اسقف کلیسای کاتولیک "سیسنروس" پایه گزاری کرد. در این دانشگاه از دیرباز از آنجا که نام سرزمین غرور آفرین ما در کتب مذهبی تورات و انجیل نیز بازتاب داشته به آن ارج و ارزش می دهند. هم اکنون زبان پارسی نیز بویژه در گستره پیشینه ی شعر در دانشگاه" کومپلوتنسه" دنبال می شود.
از میان دانشگاه های اسپانیا نه تنها دانشگاه مادرید بلکه دانشگاه های سالامنکا، بارسلونا و الیکانته نیز به آموزش زبان پارسی می پردازند. آکادمی اسپانیا بدنبال پیشینه ی فرهنگ دیرپای ایران بود که از دکتر شجاع الدین شفا برای پژوهش دعوت نمود. این پژوهشگر ایرانی در ١٩٩٤ تا ١٩٩٧ میلادی در مادرید به کار پژوهشی پرداخت که حاصل پژوهش دکتر شفا کتاب "ایران و اسپانیا ی پس از اسلام" مورد تایید موزه های تاریخی اسپانیا نیز قرار گرفت.
در زمینه ی محصولات ایرانی نیز اسپانیایی ها شناخت بسیار بالایی از ایران دارند. در پیش از انقلاب نزدیک به میدان "کریستف کلمب" مادرید بزرگ ترین قالی فروشی بازرگان اسپانیایی تا جایی بود که حتا در شهرهای دیگر اروپا نیز همانند نداشت. اما باز هم باید به رایزن فرهنگی ایران گفته شود پس از انقلاب، کار فرهنگی و بازرگانی خیلی کم انجام گرفته است. دلیل آن ضعف دانش رایزن های خانه سیاسی ایران بود که از پیشینه روابط ایران و اسپانیا آگاهی ژرف نداشتند.
باید به یاد داشت کاروان "دون گارسیا سیلوا ای فیگوئروا" فرستاده اسپانیا در آمد و شد سفر خود از اصفهان و بندر عباس، در لارستان و کاروانسرای شهر لار بار می انداخت. فرستاده اسپانیا بازار قیصریه ی شهر لار روزگار شاه عباس یکم صفوی را زیباترین و پرفروش ترین بازار جهان نامید. اما دلِ غافل، وقتی شاه عباس برای پیوند و تقویت فرهنگی ایران با اسپانیا، اروج بیک را به همراه چند نفر به سرپرستی حسینعلی بیک بیات، دایی او در هیئت رایزن و سفیر به اروپا فرستاد و در شهر "وایادولید" نیز با فلیپه سوم دیدار داشتند، تیر شاه عباس به سنگ خورد. اروج بیک یا دون ژوان ایرانی (دون خوان) رمیده دل همچون بید بر سر ایمان خود لرزید و به جای رایزنی فرهنگی عاشق کمان ابروی کافر کیش شد و به مسیحیت گروید و از ترس شمشیر شاه عباس به ایران بر نگشت. اگر کار دون ژوان، رایزن روزگار صفوی به دل دادگی در نمی غلتید، لابد اسپانیایی ها اکنون با تلاش محمد مهدی احمدی رایزن فرهنگی دولت آقای رئیسی فرهنگ و محصولات ایرانی را در روزگار پادشاهی فلیپه ششم بیشتر می شناختند!