آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
کاظم عاشوری گیلده - نویسنده و محقق: وقتی قیمت یک لاستیک خودرو به اندازه دو ماه دستمزد یک راننده می‌رسد، چه انتخابی باقی می‌ماند؟ امروز رانندگان ایرانی، از رانندگان اتوبوس‌های شهری تا پیک‌های موتوری، درگیر معضلی شده‌اند که هر روز جانشان را بیشتر به خطر می‌اندازد. افزایش سرسام‌آور قیمت قطعات خودرو و عدم حمایت‌های دولتی، آن‌ها را مجبور به تعویق تعمیرات ضروری و انجام تعمیرات غیراصولی کرده است. این گزارش به بررسی عمق این بحران ملی و پیامدهای خطرناک آن می‌پردازد."
تحلیل یک بحران ملی در حرکت
حمل‌ونقل در ایران، به‌ویژه در کلان‌شهرها و جاده‌های بین‌شهری، به شکل گسترده‌ای بر دوش رانندگان قرار دارد؛ از رانندگان اتوبوس‌های درون‌شهری و برون‌شهری و کامیون‌های باربری گرفته تا رانندگان تاکسی و خودروهای شخصی که در قالب پلتفرم‌هایی مثل اسنپ، تپسی یا حتی به شکل آزاد در سطح شهر فعالیت می‌کنند. آنچه این قشر را به هم پیوند می‌زند، نه فقط فرمان خودرو، بلکه فشار اقتصادی مشترک است. تورم، افزایش نرخ ارز، و رشد لحظه‌ای قیمت قطعات خودرو، آن‌ها را به سمت تصمیم‌های پرمخاطره‌ای سوق داده: از تعویق تعویض لوازم مصرفی گرفته تا انجام تعمیرات خودجوش و غیراستاندارد.
آمارهایی نگران‌کننده از گرانی قطعات
طبق گزارش‌های رسمی، قیمت روغن موتور در سال گذشته تا ۲۵۰٪ افزایش یافته، لاستیک خودروهای سبک حدود ۱۵۰٪ و باتری تا دو برابر گران‌تر شده‌اند. همین آمار درباره خودروهای سنگین نیز صادق است؛ قیمت لنت کامیون‌ها یا لاستیک‌های اتوبوس به‌قدری بالا رفته که تعویض به‌موقع آن‌ها به آرزویی دور از دسترس بدل شده است.
وقتی "دست به آچار" بودن از روی اجبار است
امروز بسیاری از رانندگان، از جمله رانندگان خودروهای شخصی اینترنتی، به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه تعمیرگاه‌ها، خودشان دست به آچار شده‌اند. یک راننده تریلی از استان مرکزی می‌گوید: «قبلاً با درآمد یک هفته‌ای لاستیک می‌خریدم، الان باید دو ماه کار کنم. تعمیرگاه نمی‌تونم برم، خودم دست‌به‌کار می‌شم.» این پدیده در رانندگان اسنپ و تپسی نیز شایع است؛ به‌ویژه آن‌هایی که خودروی مدل پایین دارند و روزانه ده‌ها کیلومتر کار می‌کنند.
تأخیر در تعویض، خطر در حرکت
قطعات مصرفی مانند لنت ترمز، کمک‌فنر یا تسمه تایم در صورت عدم تعویض به‌موقع می‌توانند عامل تصادفاتی مرگبار شوند. در حالی‌که این قطعات باید دوره‌ای تعویض شوند، امروز بسیاری از رانندگان تا «زمان خرابی» منتظر می‌مانند؛ چون توان پرداخت ندارند.
فشار چندجانبه بر رانندگان پلتفرم‌های اینترنتی
رانندگان خودروهای شخصی که در تاکسی‌های آنلاین فعالیت می‌کنند، روزانه به‌طور میانگین ۸ تا ۱۲ ساعت در ترافیک شهری هستند. با افزایش نرخ استهلاک و بدون حمایت دولتی، این رانندگان نه بیمه خودروی شغلی دارند، نه یارانه لوازم یدکی، و نه سهمیه‌ای برای سوخت. با وجود نقش حیاتی آن‌ها در حمل‌ونقل شهری، اغلب در دسته "خودروی شخصی" طبقه‌بندی می‌شوند و از حمایت‌های ناوگان عمومی بی‌بهره‌اند.
پیشنهادها و راهکارهای نجات
- با توجه به عمق بحران، راهکارهایی چون موارد زیر می‌تواند شرایط را تعدیل کند:
- اختصاص یارانه به قطعات مصرفی برای رانندگان شاغل در حمل‌ونقل عمومی و اینترنتی
- تسهیلات بانکی با بهره صفر برای تعمیر خودروهای کاری
- بیمه تخصصی خودروهای شغلی به‌ویژه برای رانندگان پلتفرم‌ها
- ایجاد مراکز تعمیراتی یارانه‌ای یا تعاونی برای ناوگان فعال
جمع‌بندی: پشت فرمان، زیر فشار
رانندگان این سرزمین تنها جابه‌جا کننده بار و مسافر نیستند؛ بلکه حامل بار سنگین یک اقتصاد فرسوده‌اند. آن‌ها هر روز با جان خود در جاده‌هایی می‌رانند که هر پیچ و توقف آن با خطر همراه است. اگر دولت و نهادهای مربوطه به این بحران توجه نکنند، نه فقط رانندگان، بلکه تمام سامانه حمل‌ونقل عمومی و شهری ایران دچار ایست خواهد شد.