به گزارش آسیانیوز؛ در نخستین بخشِ کتاب، آثار باستانی خوزستان از جمله زیگورات چغازنبیل و آرامگاهِ دانیال شوش آغاز می شود. پس از آن در همین بخش به فروریزی ساختمانِ متروپلِ آبادان که شهری بر جلگه آبرفتی است می پردازد.
در کرمانشاه آثار باستانی را بر می شمارد و می نویسد یکی از استان های پیشینه داری است که گنجایش بالایی در پذیرش گردشگر دارد. دهقانی در باره صنعت گردشگری هر دو استان خوزستان و کرمانشاه بدلیل هم مرزی با عراق براین باور است که می شود گردشگران عراقی را جذب کرد.
در مازندران نویسنده به دو شهر فرح آباد (طاهان) و بهشهر (اشرف) روزگارِ شاه عباس یکم صفوی می پردازد. آغازِ شهرسازی ساروتقی وزیر مازندران به فرمانِ شاه و شمار شهروندان فرح آباد و بهشهر بررسی می شود. شهرهایی که مسیونرکاتولیک «پیترو د لاواله» نیز در سفرنامه خود از آنها یاد کرد. باغِ عدن گونهِ بودنِ باغِ شاه (ملت)، کاخ چشمه با معماری بی همتا، آب بند عباس آباد و دریاچه فراز کوه جهان مورا در بهشهر توصیف می شود. از ویرانی کاخ جهان نما درکنار رود تجن فرح آباد، با شبیخون« استینکو رازین» افسر قزاق و یاغیان با چند کشتی به فرح آباد و میانکاله نیز پرده بر می دارد.
در فارس از شهرِ شاپورِ ساسانی کازرون نیز غافل نمانده و چشم خواننده را برآن بخش از کشور میخکوب می کند. جایی که سنگ نگاره های آن بیشتر از صدها کتاب حقایق تاریخی و باستانی را آشکار می کنند. او می گوید نیازی به راست یا نادرست بودن گفتار پیشینه نگاران یونانی و غیره نیست چرا که نگاره زانو زدن «والرین» در پیش پای اسب شاپور ساسانی خود کتابی در باره درگیری ایران با امپراتوری روم به نمایش گذاشته و پیشینه آن را برای بازدید کنندگان و گردشگران بیشاپور آشکار می کند.
محمود دهقانی از پیشینه معماری بارگاه امام حسین (ع) در عراق نیز غافل نمانده و از آغاز تا روزگار کنونی را پیش روی خواننده می گذارد. در استان بوشهر دیار رئیس علی دلواری، از ضعف مدیران میراث فرهنگی می نالد که چرا سودجویان بالاپوش کشیش کلیسای بوشهر را به یغما برده اند. نویسنده آنگاه در شهرستان اِوَز بخش لارستان استان فارس نیز از چهارتاقی محلچه و آینده گردشگری لارستان و شهرستان اِوَز می نویسد. در استان هرمزگان از دژها و برجا مانده های نیروی دریایی فرامرزی پرتغالی ها در هرمز و یورش دریا سالار «آلفونسو د آلبو کرک» از گاوای هند به قشم ، لارک و هرمز نوشته که با نبود نیروی دریایی توانمند در دوره شاه اسماعیل یکم، پرتغالی ها توانستند براین بخش خلیج فارس برای ۱۱۵ سال چنگ بیندازند.
دهقانی در خرم آباد لرستان نیز از ساختمان ها و آثار باستانی به ویژه گرداب سنگی، پل شکسته و دژ سپهر سپهران (فلک الافلاک) دانستنی های ارزشمند به خواننده می دهد. در قزوین تختگاه شاه تهماسب یکم از «ارشی خانه» و دروازه عالی قاپوی کاخ می نویسد. در فارس تختگاه هخامنشیان و دودمان زند شیراز، از ساختمان ها و آثار گزارش می دهد. چرا که شیراز از شهرهای دیرینه گردشگر پذیر ایران است.
نویسنده در تبریز تختگاه شاه اسماعیل یکم نه تنها از ساختمان ها و برجامانده ها بلکه از احد حسینی هنرمند تندیس ساز پرآوازه تبریزی و بیرون کشیدن «مونالیزا» از چهارچوب قاب داوینچی به تندیس که در سال ۱۳۷۷ در گالری«برنانوس» خیابان «ژرژ برنانوس» پاریس نگاه بازدید کنندگان اروپایی را به تندیس میخکوب کرد، خبر می دهد.
در کتاب «جرز و آوارهای طلایی» از « اوژینو گالدیری» نوآبادگر ایتالیایی کاخ های صفوی اصفهان نیز یاد می شود. همچنین خواننده با شرایط محیط زیست، آب انبارهای ایران و استرالیا آشنا و توصیف زیبایی از شهر ملبورن خواهد خواند. کتاب از معمار پرآوازه دانمارکی«یورن اتزون» خالق طرح ساختمان خانه «اوپرا»ی سیدنی، پارلمان کویت و ساختمان بانک ملی در تهران نیز به خواننده آگاهی می دهد. در بخش پایانی از عاشق عیسوی و سفر به ایران شاه عباس صفوی و از عکس عروس در آب حوض و شاه حسین صفوی پرده بر می دارد.
کتابِ «جرز و آوارهای طلایی» نوشته دکتر محمود دهقانی در ۳۸۶ صفحه به قطع وزیری از سوی انتشارات «جستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی» دفتر بندرعباس مرکز استان هرمزگان به چاپ رسیده است.