وحید نجفی نخجوانلو ، نویسنده و پژوهشگر برتر سال ۱۴۰۲ در «جشنواره قلم داران سرزمین کهن» در قسمت پژوهش‌های جغرافیای سیاسی است که اخیرا نخستین کتاب خود را تحت عنوان «سیاسی شدن آب‌های ایران» از نشر چکامه مهر منتشر کرده است. آثار نجفی در زمینه جغرافیای سیاسی و بحران آب در ایران باز خورد خوبی در میان منتقدان این حوزه داشته است که به آن خواهیم پرداخت.
بحران آب در ایران یکی از بزرگترین مشکلاتی می باشد که در سالهای اخیر تمام جوانب زندگی و صنعت را تحت تاثیر قرار داده است. دلایل زیادی برای رخ دادن این بحران وجود دارد که برخی به شرایط آب و هوایی و اقلیمی مرتبط بوده و برخی به دلیل سو مدیریت در این حوزه می باشد. یافته‌های پژوهش دکتر نجفی نخجوانلو براساس روش توصیفی–تحلیلی نشان می‌دهد درهم تنیدگی پدیده‌های خارجی مانند افزایش دمای زمین طی دو دهه اخیر و تغییر الگوی بارش، و پدیده‌های داخلی از قبیل ضعف مدیریت منابع آب، کاهش میزان بارندگی، افت سطح آب های زیرزمینی و حفر بی‌رویه چاه های غیرمجاز طی چهار دهه اخیر، نه تنها به بحرانی شدن وضعیت منابع آب‌های ایران انجامیده است بلکه اعتراضات اجتماعی در استان‌های محدوده زاگرس، حوضه آبریز مرکزی و جنوب غربی با محوریت آب را دربرداشته است؛ بطوریکه چالش آبی به تدریج به شکل چالش امنیتی درآمده و و امنیت ملی ایران را متأثر ساخته است.
پژوهش‌های نجفی نخجوانلو
وحید نجفی نخجوانلو، متولد یکم مهرماه ۱۳۶۷ در اهر است. او دانش آموخته‌ی جغرافیای سیاسی در مقطع دکتری از دانشگاه تهران است. پژوهش‌های دکتر نجفی نخجوانلو در حوزه بحران آب ایران بیش از ۵ سال به طول انجامیده و ماحصل این تحقیق و تفحص مقالاتی همچون « امنیتی شدن آب های داخلی و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران » و کتاب «سیاسی شدن آب‌های ایران» است که با نگاهی عمیق و قلمی رسا به این مسئله مهم و حیاتی ایران پرداخته است
دکتر نجفی نخجوانلو مقاله خود را ابتدا در زمستان ۱۴۰۱ در نشریه علمی- پژوهشی جغرافیای سیاسی دانشگاه مشهد منتشر کرد. این مقاله ۱ سال بعد و در جشنواره ملی قلم داران سرزمین کهن توانست عنوان بهترین پژوهش سیاسی را به خود اختصاص دهد. نجفی نخستین کتاب خود را در همان سال با عنوان «سیاسی شدن آب‌های ایران» را از نشر چکامه مهر نیز منتشر کرد. کتابی که نگاهی متفاوت به وضعیت آب های داخلی ایران دارد.
تأثیرات بحران آب بر امنیت ملی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تحقیقات دکتر نجفی نخجوانلود، شناسایی ارتباط مستقیم بین بحران آب و امنیت ملی است. وی نشان می‌دهد که کمبود آب می‌تواند منجر به بروز درگیری‌های محلی، مهاجرت‌های گسترده، کاهش تولیدات کشاورزی و در نهایت، تضعیف امنیت ملی شود. همچنین، نجفی بر این نکته تأکید می‌کند که سیاسی شدن مسئله آب می‌تواند به رقابت‌های منطقه‌ای دامن زده و روابط بین‌المللی ایران را تحت تأثیر قرار دهد.
نگاهی عمیق به دلایل بحران
دکتر نجفی نخجوانلو در تحقیقات خود نشان می‌دهد که بحران آب در ایران نتیجه‌ی هم‌افزایی عوامل مختلفی از جمله تغییرات اقلیمی، مدیریت ناکارآمد منابع آب، رشد جمعیت و تغییر الگوی کشت است. وی با بهره‌گیری از روش‌های تحقیق توصیفی-تحلیلی، به بررسی دقیق این عوامل و تأثیر متقابل آن‌ها بر یکدیگر پرداخته است. یافته‌های او حاکی از آن است که کاهش بارندگی، افزایش تبخیر، افت سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن تالاب‌ها، اکوسیستم‌های آبی کشور را در معرض تهدید جدی قرار داده است.
راهکارهای پیشنهادی
نجفی نخجوانلو در کتاب خود به ارائه راهکارهایی برای مقابله با بحران آب نیز پرداخته است. وی بر لزوم اتخاذ رویکردی جامع و چندجانبه برای مدیریت منابع آب تأکید کرده و پیشنهاداتی همچون اصلاح الگوی کشت، بهبود زیرساخت‌های آبی، افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی و صنعت، و آگاهی‌بخشی عمومی را ارائه داده است.
اهمیت تحقیقات نجفی
تحقیقات نجفی از چند جهت حائز اهمیت است:
- آگاهی‌بخشی: این تحقیقات به جامعه و مسئولین کمک می‌کند تا از عمق و پیچیدگی بحران آب آگاه شوند.
- تعیین سیاست‌های صحیح: یافته‌های این تحقیق می‌تواند در تدوین سیاست‌های ملی در حوزه آب و محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد.
- توجه جهانی: این تحقیقات می‌تواند توجه جامعه بین‌المللی را به بحران آب در ایران جلب کرده و همکاری‌های بین‌المللی در این زمینه را تسهیل کند.
تحقیقات دکتر وحید نجفی نخجوانلو نشان می‌دهد که بحران آب در ایران یک چالش جدی و پیچیده است که نیازمند توجه ویژه مسئولین و همکاری همه جانبه مردم است. با اتخاذ تدابیر مناسب و به‌کارگیری راهکارهای پیشنهادی، می‌توان از تشدید این بحران جلوگیری کرده و آینده‌ای پایدار برای کشور رقم زد.