آسیانیوز
ایران؛ سرویس سیاسی:
بر
اساس اطلاعات کسب شده ،مذاکره غیرمستقیم ایران و امریکا روز شنبه در عمان آغاز می‌شود
و «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه امریکا
در امور خاورمیانه با یکدیگر گفت‌وگو خواهند کرد. عراقچی و ویتکاف مذاکره‌کنندگان
ارشد تهران و واشنگتن هستند و این مذاکرات به صورت غیرمستقیم و به واسطه «بدر
البوسعیدی»، وزیر امور خارجه عمان آغاز خواهد شد. دیروز «دونالد ترامپ»، رئیس
جمهور امریکا در دیدار بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسراییل اعلام کرد که در
حال انجام مذاکرات مستقیم با ایران هستیم که آغاز شده و روز شنبه ادامه خواهد
یافت. پس از آن وزیر خارجه ایران در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: ایران و ایالات متحده
روز شنبه در عمان برای گفت‌وگوهای غیرمستقیم در سطح مقامات عالی ملاقات خواهند
کرد. این یک فرصت و نیز یک آزمون است. توپ در زمین امریکاست.
عراقچی:
امیدوارم ترامپ صلح‌طلب باشد؛ مقام آمریکایی: ویتکاف در صورت دعوت به تهران می‌رود
عباس عراقچی، وزیر خارجه
جمهوری اسلامی ایران با انتشار مقاله‌ای در واشنگتن‌پست بر غیرمستقیم بودن مذاکرات
با آمریکا در عمان تاکید کرد. از سوی دیگر، این روزنامه در مقاله دیگر به نقل از
یک مقام آمریکایی نوشت که استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در خاورمیانه اگر مذاکرات
مستقیم نباشد به عمان نمی‌رود. عباس عراقچی در این مقاله نوشت که تهران رد و بدل شدن پیام‌ها و نامه‌ها
با دولت ترامپ در چند هفته اخیر را «اقدامی واقعی برای شفاف‌سازی مواضع و گشودن
دریچه‌ای به سوی دیپلماسی» می‌داند. آقای عراقچی با اشاره به مذاکرات غیرمستقیم با
آمریکا در سال ۲۰۲۱ که با میانجی‌گری اتحادیه اروپا انجام شد، دلیل بی‌ثمر
بودن این مذاکرات را «فقدان اراده واقعی از سوی دولت بایدن» دانست. وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین با انتقاد از اقدام دونالد
ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر احیای سیاست «فشار حداکثری» علیه تهران نوشت:
«ما با دیواری از بی‌اعتمادی روبه‌رو هستیم و نسبت به صداقت در نیت‌ها تردیدهای
جدی داریم.»
آقای عراقچی همچنین خواستار کنار گذاشتن گزینه نظامی از
سوی ایالات متحده شد و افزود: «برای حرکت رو به جلو در شرایط فعلی، نخست باید
توافق کنیم که چیزی به نام گزینه نظامی نمی‌تواند مطرح باشد، چه رسد به راه‌حل
نظامی. رئیس‌جمهور ترامپ نیز به روشنی این واقعیت را در فراخوانی برای آتش‌بس جهت
پایان دادن به جنگ اوکراین به رسمیت شناخته است.»
عباس عراقچی همچنین نسبت به شعله‌ور شدن آتش جنگی دیگر در
خاورمیانه در صورت حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران هشدار داد و نوشت: «نمی‌توانیم
تصور کنیم رئیس‌جمهور ترامپ بخواهد به یکی دیگر از روسای جمهوری ایالات متحده
تبدیل شود که درگیر جنگی فاجعه‌بار در خاورمیانه شده؛ جنگی که به‌سرعت سراسر منطقه
را در بر خواهد گرفت و هزینه‌ای به‌مراتب فراتر از هزاران میلیارد دلاری خواهد
داشت که پیشینیانش در افغانستان و عراق سوزاندند.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در این مقاله بار دیگر بر مواضع
پیشین تهران مبنی بر نقض نکردن برجام به رغم خروج آمریکا از آن در ۱۰ سال گذشته تاکید کرد. او همچنین خواستار برقراری مراوده
تجاری با آمریکا شد و نوشت: « ما آماده استقبال از کسب‌وکارهای جهانی هستیم. این
دولت‌های ایالات متحده و موانع کنگره‌اند که شرکت‌های آمریکایی را از فرصت هزار
میلیارد دلاری ورود به اقتصاد ما دور نگه داشته‌اند.» آقای عراقچی نوشت که مذاکرات
پیش رو «فرصتی است که ایالات متحده می‌تواند برای نخستین بار رئیس‌جمهوری صلح‌طلب
داشته باشد» و افزود: «اکنون توپ در زمین آمریکاست.»
مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم
به رغم تاکید عباس عراقچی بر غیرمستقیم بودن مذاکرات،
واشنگتن پست در گزارشی به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت که تیم استیو ویتکاف،
فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه که رهبری هیات آمریکایی را در مذاکرات پیش
رو بر عهده دارد، از طریق عمان پیام‌هایی برای ترغیب به گفت‌وگوهای مستقیم به
تهران ارسال کرده است. این مقام افزود: «اگر این گفت‌وگوها مستقیم نباشند، احتمالا
آقای ویتکاف به عمان نخواهد رفت. ما اجازه نمی‌دهیم که ما را احمق فرض کنند.» او تاکید کرد
که برای عبور از بی‌اعتمادی عمیق به «گفت‌وگویی کامل و همه‌جانبه» و «هم‌اندیشی
واقعی» نیاز است. به گزارش واشنگتن‌پست به نقل از دو مقام آمریکایی، اگر جمهوری اسلامی
ایران از استیو ویتکاف دعوت کند، او به تهران سفر خواهد کرد.
مذاکرات
«مستقیم یا غیرمستقیم» در عمان؛ آیا مسقط تهران و ترامپ را به یکدیگر نزدیک خواهد
کرد؟
در آستانه دور جدید گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و
آمریکا، مقامات ایرانی به دیده تردید به این مذاکرات می‌نگرند و اعتماد چندانی به
نتیجه‌بخش بودن آن ندارند. با این حال، برخی امیدوارند که در گفتگوها، دریچه‌هایی
برای نزدیکی طرفین گشوده شود. این در
حالی است که دولت ترامپ به صراحت اعلام کرده در صورت عدم دستیابی به توافق، نه
تنها تحریم‌های شدیدتر بلکه حمله‌ای نظامی نیز متوجه ایران خواهد بود.
کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا، روز سه‌شنبه در گفت‌وگویی
با شبکه CNBC اعلام کرد: «اگر ایران با ما بر سر برنامه هسته‌ای خود به
توافق نرسد، باید منتظر تحریم‌های بسیار سخت‌تری باشد.» همزمان، قرار است مذاکراتی
میان ایران و آمریکا در روز شنبه در عمان برگزار شود. اگرچه ترامپ اعلام کرده که
این مذاکرات مستقیم خواهد بود، اما عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، تأکید
کرده که ایران تنها با گفت‌وگوهای غیرمستقیم موافق است و فشارها و تهدیدهای
واشنگتن مانع گفت‌وگوی رو در رو می‌شود. وی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا گفت: «مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند گفت‌وگویی
واقعی و مؤثر را تضمین کند.»
او همچنین پیشتر در شبکه اجتماعی ایکس در اظهاراتی مشابه
نوشت: «ایران و ایالات متحده روز شنبه در عمان دیدار خواهند کرد برای گفت‌وگوهای
غیرمستقیم در سطح عالی.» قرار است عراقچی از طرف ایران و استیو ویتکاف، نماینده
ترامپ در امور خاورمیانه، از طرف آمریکا در این مذاکرات حضور داشته باشند و وزیر
خارجه عمان نقش میانجی را ایفا کند. خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داده که ایران انتظار دارد
پیش از هرگونه گفت‌وگوی مستقیم، آمریکا اقداماتی ملموس در جهت حسن نیت انجام دهد؛
از جمله رفع بخشی از تحریم‌ها یا آزادسازی برخی دارایی‌های بلوکه‌شده. روسیه نیز از برگزاری مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم میان تهران و
واشنگتن حمایت کرده و آن را فرصتی برای کاهش تنش‌ها دانسته است. همزمان، پارلمان
روسیه توافق‌نامه همکاری استراتژیک ۲۰ ساله با ایران را نیز تصویب
کرد.
تقابل دیدگاه‌ها؛ خطوط قرمز
ایران و خواسته‌های آمریکا
با وجود این تلاش‌های دیپلماتیک، مقامات ایرانی هشدار داده‌اند
که برنامه دفاعی و همچنین برچیدن برنامه هسته‌ای کشور قابل مذاکره نیست. رویترز به
نقل یکی از مقامات ارشد ایرانی که نامش فاش نشده نوشته است: «ترامپ خواهان توافقی
جدید است که شامل پایان نفوذ منطقه‌ای ایران، توقف کامل برنامه هسته‌ای و توقف
فعالیت‌های موشکی باشد. این‌ها برای تهران غیرقابل قبول است.» او افزود: «دفاع ما
قابل مذاکره نیست. وقتی اسرائیل سلاح هسته‌ای دارد، ما چگونه خلع سلاح شویم؟ اگر
اسرائیل یا کشورهای دیگر حمله کنند، چه کسی از ما دفاع خواهد کرد؟» در مواضعی
مشابه، تندروهای داخلی با حمله به دولت مسعود پزشکیان، مخالفت خود را با هرگونه
مذاکره با آمریکا به ویژه به صورت مستقیم ابراز داشته‌اند. همچنین گروهی از آنها
با اعلام فراخوان، از مخالفان مذاکره با آمریکا خواسته‌اند در مقابل وزارت خارجه
تجمع کرده و علیه عباس عراقچی شعار دهند.
در همین حال، عراقچی در مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن پست
ایده‌های جمهوری اسلامی از مذاکره با آمریکا را شرح داد. در بخشی از این مقاله
وزیر خارجه ایران می‌نویسد: «اگر آمریکا به‌دنبال راه‌حل دیپلماتیک واقعی است، ما
مسیر آن را پیشتر نشان داده‌ایم. اما اگر هدفش تحمیل اراده از طریق فشار باشد،
باید بداند: ملت ایران در برابر زبان زور و تهدید، متحدانه و قاطع واکنش نشان می‌دهد.»
او همچنین در ادامه با اشاره به خروج آمریکا از برجام
نوشته است: «ممکن است رئیس‌جمهور ترامپ علاقه‌ای به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)
نداشته باشد، اما این توافق حاوی یک تعهد کلیدی است که در آن آمده است: «ایران بار
دیگر تاکید می کند که هیچگاه و تحت هیچ شرایطی به دنبال جستجو، تولید و یا به دست
آوردن سلاح هسته ای نخواهد بود.»
وزیر خارجه ایران در بخش دیگری از مقاله خود، فضا را برای
ورود احتمالی سرمایه‌گذاری آمریکایی در کشور مناسب به تصویر کشیده است: « بسیاری
در واشنگتن، ایران را از منظر اقتصادی کشوری بسته تصویر می‌کنند. اما واقعیت آن
است که ایران به‌طور کامل برای حضور فعال شرکت‌ها و کسب‌وکارهای بین‌المللی باز
است. این محدودیت‌ها، نه از جانب ایران، بلکه از سوی دولت‌های ایالات متحده و
موانع تحمیل‌شده توسط کنگره بوده‌اند که شرکت‌های آمریکایی را از ورود به بازار
ایران، بازاری با فرصت‌هایی در مقیاس تریلیون دلاری، باز داشته‌اند.»
تنش در منطقه و سایه جنگ
با این وجود مخالفان رسیدن به چنین توافقی میان ایران و
آمریکا در منطقه و حتی خود دولت آمریکا کم نیستند. بسیاری از جریان‌های تندرو و
نئوکان در دولت ترامپ و همچنین جمهوری‌خواهان با هرگونه مذاکره و توافق با جمهوری
اسلامی مخالفند. چنین صداهایی در تهران و تل آویو نیز شنیده می‌شود. تندروهای
مخالف دولت پزشکیان، با استناد به سیاست‌های پیشین ترامپ، با هر گونه پای میز
مذاکره نشستن تیم ایرانی با طرف آمریکایی مخالفند. در اسرائیل هم بنیامین نتانیاهو
امیدوار است چنین تلاش‌هایی یا شکست بخورد و یا سرنوشتی همچون لیبی در انتظار
ایران باشد. نخست وزیر اسرائیل که روز دوشنبه در کنار ترامپ هنگام اعلام خبر
مذاکرات حضور داشت، گفت: «راه‌حل دیپلماتیک خوب است، اگر به طور کامل اجرا شود،
مثل کاری که با برنامه هسته‌ای لیبی انجام شد. در غیر این صورت، گزینه نظامی روی
میز است.» بازگشت ترامپ به کاخ سفید و تهدیدهای مکررش علیه ایران، در شرایطی صورت
می‌گیرد که خاورمیانه از سال ۲۰۲۳ با جنگ در غزه و لبنان،
حملات در یمن، درگیری‌های مستقیم میان ایران و اسرائیل و تغییر حکومت در سوریه،
دستخوش ناآرامی‌های شدید شده است. به گفته منابع ایرانی، تهدیدهای ترامپ بیشتر با هدف افزایش
فشار بر ایران برای پذیرش امتیازاتی در مذاکرات مطرح می‌شود. اما تهران بار دیگر
تأکید کرده که در برابر تهدیدها عقب‌نشینی نخواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران در دهه‌های اخیر بارها با تحریم‌های
سنگین مواجه شده اما همچنان برنامه‌های هسته‌ای و دفاعی خود را ادامه داده است.
فرماندهان نظامی ایران پیشتر تهدید کرده‌اند در صورت ادامه فشارها، صادرات نفت
منطقه را مختل خواهند کرد؛ موضوعی که می‌تواند تأثیر جدی بر بازار جهانی انرژی
بگذارد.