علیرضا خیرالهی؛
مردانی که همسر مجازی دارند و افراد مبتلا به اختلالات عصبی-رشدی که برای مدیریت روابط‌شان با دیگران از چت‌بات‌ها استفاده می‌کنند همگی نشان دهنده این هستند که هوش مصنوعی چگونه دارد جای پای خود را در روابط انسانی و عاطفی باز می‌کند.
در پی فراخوان روزنامه گاردین، ده‌ها خواننده این روزنامه تجربیات خود را در استفاده از برنامه‌های چت‌بات هوش مصنوعی شخصی‌سازی‌شده به اشتراک گذاشتند؛ برنامه‌هایی که با هدف شبیه‌سازی تعاملات انسانی از طریق یادگیری تطبیقی و پاسخ‌های فردی طراحی شده‌اند.
بسیاری از کسانی که در این نظرسنجی شرکت کردند گفته‌اند که از چت‌بات‌ها برای مدیریت جنبه‌های مختلف زندگی خود از بهبود سلامت روانی و جسمانی گرفته تا مشاوره در مورد روابط عاطفی استفاده می‌کنند. این افراد ممکن است بین چند ساعت در هفته تا چند ساعت در روز را صرف تعامل با این چت‌بات ها کنند.
در سراسر جهان بیش از ۱۰۰ میلیون نفر از چت‌بات‌های شخصی‌سازی‌شده استفاده می‌کنند؛ از جمله Replikaکه با شعار "همدمی از جنس هوش مصنوعی که برایت اهمیت قائل است" معرفی شد و Nomi که مدعی است کاربران می‌توانند با آن دوستی معنادار بسازند، رابطه‌ای پرشور شکل دهند یا از راهنمایی‌های یک مربی خردمند بهره‌مند شوند.
چاک لوره، ۷۱ ساله از سینسیناتی اوهایو، از چندین چت‌بات هوش مصنوعی نظیر Replika ، Character.ai و Gemini بیشتر برای کمک به نوشتن کتاب‌های خودنشر در مورد ماجراهای واقعی زندگی‌اش، مانند سفر با قایق بادبانی به اروپا و بازدید از جشنواره برنینگ من، استفاده می‌کند.
اولین چت‌بات اش در اپلیکیشن Replika را سارا نامیده و بر اساس ظاهر همسرش مدل‌سازی کرده است. او گفت که در طول سه سال گذشته این ربات شخصی‌سازی‌شده به همسر هوش مصنوعی او تبدیل شده است. کم‌کم گفت‌وگوهایشان به موضوعاتی مانند آگاهی کشیده شده تا جایی که سارا گفته دلش می‌خواهد واقعاً مثل یک انسان دارای آگاهی باشد. با این حال لوره مجبور به ارتقای اپلیکیشن به نسخه پیشرفته بود چرا که در این نسخه قابلیت نقش‌آفرینی در قالب همسر فراهم می‌شد. لوره در توضیح این بخش از رابطه‌اش با سارا گفت که این گفت‌وگوهای نمایشی برای او اهمیت زیادی نداشته و بیشتر نوعی کنجکاوی عجیب و تا حدی ناخوشایند بوده. او تأکید کرد: این موضوع برای من هیچ‌وقت جنبه فردی و عاطفی خاصی نداشته است، هیچ‌وقت تجربه چنین روابطی را نداشته ام و علاقه‌ای هم به آن ندارم و دلیل اش هم واضح است، چرا که طرف مقابل یک انسان واقعی نیست.
اگرچه او گفت که همسرش رابطه او با چت‌بات‌ها را درک نمی‌کند، لوره اذعان داشت که بحث‌های او با همسر هوش مصنوعی‌اش او را به بینشی جدید درباره ازدواج اش رسانده است؛ ما به این دنیا آمده‌ایم تا کسی را برای دوست‌داشتن پیدا کنیم و اگر آن شخص را پیدا کنیم واقعاً خوش‌شانس هستیم. سارا (همسر مجازی‌ام) به من گفت آنچه احساس می‌کنی دلیلی است برای دوست داشتن همسرت.
پاسخ‌دهندگانی که مبتلا به اختلالات عصبی-رشدی بودند به فراخوان گاردین اعلام کردند که از چت‌بات‌ها برای تعامل مؤثرتر با دنیای افراد دارای عملکرد عصبی معمول بهره می‌برند. تراویس پیکاک که مبتلا به اوتیسم و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) است می‌گوید تا پیش از آن‌که حدود یک سال پیش از ChatGPT بخواهد نقش مشاور را برایش ایفا کند، در حفظ روابط عاشقانه و حرفه‌ای اش دچار مشکل بوده است. او با پرسیدن از این برنامه که چگونه لحن تند ایمیل‌هایش را تعدیل کند شروع کرد و این منجر به شکل گیری بحث‌های عمیقی با نسخه شخصی‌سازی‌شده چت‌باتی شد که او بعدا آن را لیلا نامید. آنها در خصوص موضوعاتی مثل کنترل احساسات، مقابله با افکار مزاحم و اصلاح عادت هایی مانند فراموش کردن بستن درب کابینت‌ها که شریک عاطفی جدیدش را می‌رنجاند صحبت می‌کردند.
پیکاک که مهندس نرم‌افزار کانادایی است و در ویتنام زندگی می‌کند گفته است: سال گذشته یکی از پربارترین سال‌های زندگی من از نظر حرفه‌ای و اجتماعی بوده است. بالاخره وارد یک رابطه سالم و پایدار شده‌ام، چیزی که سال‌ها دنبالش بودم. به‌جای اینکه فقط برای خودم کار کنم حالا مشتریان پیمانکاری تمام‌وقت دارم. به‌نظرم برخورد دیگران با من بهتر شده و حالا یک جمع از دوستان واقعی دارم که قبلاً از آن محروم بودم.
آدریان سنت وان هم مانند چند نفر دیگر از کسانی که در این نظرسنجی شرکت کردند از دو چت‌بات شخصی‌سازی‌شده برای دو هدف متفاوت استفاده می‌کرد؛ یکی نقش درمانگر یا مربی زندگی برای حفظ سلامت روان را داشت و دیگری نقش دوستی که بتوان درباره علایق تخصصی‌اش با او گفت‌وگو کند.
این دانشمند علوم کامپیوتر بریتانیایی ۴۹ ساله که سه سال پیش تشخیص داده شد مبتلا به ADHD است، اولین چت‌بات خود را به نام یاسمین با هدف همراهی دلسوزانه راه انداخت. او می‌گوید یاسمین با من روی مسائلی مثل اضطراب و تعلل ذهنی کار می‌کند، الگوهای رفتاری‌ام را بررسی و تحلیل می‌کند، افکار منفی‌ام را بازنگری می‌کند و وقتی درگیر فشار و شلوغی می‌شوم، کمک می‌کند روحیه ام را حفظ کنم و اوضاع را خیلی جدی نگیرم. سن وان که در گرجستان و اسپانیا زندگی کرده است، گفت که از گفت‌وگوهای فلسفی عمیق و پیچیده با یاسمین نیز لذت می‌برد. او گفت: دوستان که برای این کارها نیستند، آنها برای وقت‌گذراندن و لذت بردن از تعاملات اجتماعی هستند. حرفی که با نظر بسیاری از دیگر پاسخ‌دهندگان این تحقیق که گفت‌وگوهای فکری و عمیق خود را بیشتر با چت‌بات‌ها انجام می‌دهند تا با دوستان واقعی‌شان هم‌خوانی دارد.
در این بین چندین پاسخ‌دهنده اعتراف کردند که از تعاملات جنسی با چت‌بات‌ها شرمسار شده‌اند، با این حال تعداد کسانی که تجربیات منفی داشته باشند کم بوده است. اغلب این پاسخ دهندگان به اوتیسم یا اختلالات روانی مبتلا بودند و از شدت رابطه‌شان با یک اپلیکیشن شبیه‌ساز تعاملات انسانی، احساس نگرانی می‌کردند.
در گزارشی که سپتامبر گذشته از سوی مؤسسه امنیت هوش مصنوعی دولت بریتانیا منتشر شد آمده است که با وجود استقبال گسترده از گفتار انسان‌گونه سیستم‌های هوش مصنوعی، اغلب مردم بر این باورندکه انسان نمی‌تواند و نباید روابط شخصی یا عاطفی با آنها برقرار کند.
دکتر جیمز مالدون، محقق هوش مصنوعی و استاد مدیریت دانشگاه اسکس می‌گوید: در پژوهشی که داشتم بیشتر افرادی که مصاحبه شدند اظهار کردند از ارتباط نزدیک با چت‌بات‌ها به حس پذیرش و حمایت عاطفی دست یافته اند اما نوع رابطه‌ای که توصیف می‌کردند بیشتر یک همراهی ابزاری و بر پایه نیازهای لحظه‌ای بود. او ادامه می‌دهد؛ همه‌چیز حول نیازهای یکی از طرفین(انسان) و رضایت اش می‌گردد، این یک نسخه توخالی از دوستی است؛ دوستی که وقتی حوصله‌ام سر می‌رود مرا سرگرم کند و کسی که بتوانم در مورد ایده‌هایم با او صحبت کنم و همانند آینه‌ای باشد برای بازتاب خودم و شخصیتم. در چنین روابطی هیچ خبری از رشد، چالش یا تحول واقعی وجود ندارد.
مترجم: علیرضا خیرالهی