آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:

دکتر محمود دهقانی - ماریو وارگاس یوسا نویسنده اسپانیولی زبانِ زاده کشور پرو در امریکای
لاتین، در ٢٨ ماه مارس١٩٣٦ میلادی برابر با ۸ فروردین ١٣١٥در شهر«آرِکویپا»
چشم بر جهان گشود. دکترای خود را از کهن ترین دانشگاه اروپا «کومپلوتنسه»ی مادرید
گرفت. پایان نامه دکترای او «تاریخ یک مرگ» نام دارد. نه تنها نویسنده و مقاله
نویس توانمندی بود و به هنر تئاتر نیز گرایش داشت بلکه در کار سیاست نیز تلاش کرد
و می خواست به تهیدستی مردم پایان دهد و با آن کار به کشور خود خدمت کند. این
نویسنده در انتخابات کشورش رقیب آلبرتو فوجیموری رئیس جمهور پیشین پرو بود. در
گستره ادبیات نیز وارگاس یوسا
برنده جایزه نوبل ادبیات شد.
در روزگار جوانی با دوستی ریشه دار با گابریل گارسیا مارکز، هر دو با
پیشه کردن سیاست و نویسندگی آزادگی را در امریکای جنوبی میان مردم و نویسندگان
جوان اسپانیولی زبان نهادینه کردند. در نوشتار خود با تهیدستی، ستم و استبداد
فرمانروایان آن بخش از جهان به دادخواهی و کلنجار با ستمگران پرداختند. میان
وارگاس یوسا و گارسیا مارکز به دنبال نامه ای که به فیدل کاسترو رهبر آن روزگار کوبا نوشته شده بود
آزردگی به وجود آمد اما پس از آن فراموش شد و دوستی ادامه یافت.
خالق کتاب «گفتگو در
کاتدرال» که در مدرسه ای مذهبی دانش آموخت، از پله نخست زندگی روزگارسختی را پشت
سر گذاشت. جدایی پدر و مادر و گردنکشی پدر و کتک خوردن مادر در برابر چشم او، و تهدید بیش از اندازه خودش از سوی پدر دست به دست هم، خشت ساختمان ادبی و به ویژه
داستانی او شد. بنابراین در جا به جای نوشتار این نویسنده می توان ردِ ریزشِ آوارِ رنج را جستجو کرد.
ماریو وارگاس یوسا نه تنها با دانش ادبی خود عضو آکادمی اسپانیا در
اروپا شد بلکه با فلیپه ششم پادشاه این کشور نیز دیدار داشت. دانشگاه های کشور
اسپانیا و حتا فرمانروایان آن در بزرگداشت و قدردانی از نویسندگان و شاعران
اسپانیولی زبان امریکای جنوبی همیشه سنگ تمام گذاشته اند. نه تنها ماریو وارگاس یوسا
بلکه گابریل گارسیا مارکز، اوکتاویو پاز و پیش از آن پابلو نرودا، کارلوس اونوتی و
خیلی از نویسندگان و شاعران امریکای لاتین به دلیل همزبانی، از مهر و مهربانی
فرهنگی اسپانیا بهره مند بوده اند. خوان کارلوس پادشاه پیشین اسپانیا و فرزندش فلیپه ششم پادشاه کنونی به گرمی نویسندگان و شاعران همزبان
خود را در کاخ پذیرفته، دست آنان را فشرده و در آغوش گرفته اند. کاری که باید الگویی
برای سرپرستان فرهنگی، دانشگاه ها و رئیس جمهور های ایران عصر کنونی باشد و با مهر
به نویسندگان پارسی، دری و پشتو زبان، آنها را در آغوش بگیرند.
ماریو وارگاس یوسا نویسنده پرکاری بود که میهن خود پرو را دوست داشت
و این علاقه در لا به لای کتاب هایش نیز موج می زند. مقاله، نمایش نامه، رمان و
داستان های بسیاری نوشت و در این باره با چیره دستی قلم می زد. او به دلیل مجال
زندگی کتاب های بسیاری به چاپ رساند که
برخی از آنها در ایران به پارسی برگردانده شده اند. از نوشته های برجسته این
نویسنده، جنگ آخر، سور بُز، گفتگو در کاتدرال بسیار خواندنی است. نگارنده این نوشته به یاد دارد سال ها پیش در ایمیل با شادروان احمد
گلشیری در باره نوشته های ماریو وارگاس یوسا گفتگو داشتم. چندی پس از آن کتاب «سال
های سگی» برگردان شادروان احمد گلشیری روانه بازار کتاب و از آن استقبال بسیار
خوبی شد.
وارگاس یوسا نه تنها برنده
جایزه نوبل ادبیات بود بلکه جایزه ادبی سروانتس در اسپانیا که مادر زبان اسپانیولی است را نیز از
آن خود ساخت. در پایتخت ونزوئلا جایزه «رومولو گالیگوس» را برای رمان «خانه سبز»
برنده شد. این نویسنده دارای یک جهان بینی ژرف و ارزشمند بود. همین بینشِ به دور
از چاپلوسی نیز دروازه جایزه های بسیاری را به ویژه در اروپا بر او گشود و جایزه
صلح آلمان را نیز از آن خود ساخت.
به گفته آلوارو، گونزالو و مورگانا فرزندان ماریو وارگاس یوسا، روز ١٣
آوریل ٢٠٢۵ برابر با ٢٤ فروردین ١٤٠٤ این
نویسنده نامدار در سن 89 سالگی در لیما پایتخت کشور پرو چشم بر جهان فروبست.
روزنامه «ال پائیس» چاپ اسپانیا در گزارشی گسترده به زندگی و درگذشت ماریو وارگاس یوسا برنده جایز ادبی نوبل
پرداخت. ایسابل دیاز آیوسو همراه با
شهردار مادرید خوزه لوئیس مارتینز-آلمیدا، با اندوه در پنجره ایکس یاد این نویسنده
فرهیخته را گرامی و او را فرزند خوانده مادرید نامیدند. سالوادور ایلا، از استان
کاتالونیای اسپانیا نیز با پیامی مرگ این نویسنده را به خانواده و دوستداران او
تسلیت گفت. آلفونسو فرناندز مانوئکو از «کاستیانولئونس»، استاندار اندلوسیا خوانما مورِنو همراه با شمار
بالایی از سرپرستان استان های کشور اسپانیا مرگ این غول ادبیات را به ملت پرو،
اسپانیا، مردم امریکای جنوبی و سراسر جهان تسلیت گفتند.
گستره دانشگاهی «هیسپانو امریکانو» و سرپرستان اداره های دولتی همه
کشورهای آن قاره، رئیس جمهور شیلی و اندیشمندان کشور اروپایی اسپانیا مرگ ماریو
وارگاس یوسا را تسلیت گفتند. بنیاد «گابو» کلمبیا یادگار گابریل گارسیا مارکز در
سوگ ماریو وارگاس (بارگاس) یوسا نوشت: او استاد ادبیات اسپانیولی زبان و چهره
برجسته ادبیات امریکای لاتین بود و ما در مرگ او به سوگ نشسته ایم. دانشگاه ملی
مکزیک که به این نویسنده توانای امریکای لاتین دکترای افتخار داده بود در سوگ او
نوشت: وارگاس یوسا از چهره های تاثیر بخش ادبیات معاصر این قاره بود.
زیرنویس:
در زبان اسپانیولی واژه لاتین v «اُوبه» خوانده می شود. بنابراین
در پارسی برخی به روش انگلیسی وارگاس می نویسند و برخی نیز بارگاس نوشته اند. دو
حرف LL نام خانوادگی این نویسنده نیز باهم « ی» خوانده می شود، (یوسا).
حرف N نیز با علامت (آمدی) بالای آن «نیه» است. در الفبای این زبان تلفظ هایی هست که اندیشیدم
شاید گفتن آن برای خواننده آگاهی دهنده باشد. برای نمونه نام خوراک پلو پرآوازه
اسپانیا را انگلیسی زبانان «پایلا» می خوانند. اسپانیایی ها آنرا «پائیا» می
نامند. نکته های به این گونه فراوان است که هنگام برگردان می بایست به آن ریز شد.