در بسیاری از کشورها ظرفیت بازار و یا فرصت های صادراتی این امکان را برای توسعه بخش کشاورزی فراهم نمی کند، اما جالب است بدانیم اندازه بازار ایران غیر از فرصت های صادراتی می تواند در یک برنامه 5 ساله، بیش از 15 میلیارد یورو در سال ظرفیت برای بخش کشاورزی، آن هم صرفا در حوزه میوه و سبزی فراهم آورد.
این فرصت بزرگ از کجا به دست آمده است؟
هرچند امروز در کشور مدیران کمتر به حوزه های استراتژیک توجه دارند و این موضوع باعث شده است، اکثر قریب باتفاق تصمیمات در حوزه های اقتصادی جامع نباشند، اما توجه به تحلیل های صنعت می تواند کمک شایان توجهی را به فعالان اقتصادی خصوصا در حوزه تولید نماید.
فرصت های بزرگ در بسیاری از صنایع کشور قابل مشاهده است، نیاز روز افزون در بخش ساختمان می تواند، نوید بخش توسعه تولید و اشتغال بزرگ در این حوزه باشد و یا صنایع خودرو و همچنین صنعت کشاورزی.
سهم سرانه مصرف میوه و سبزی در کشور ما فاصله بسیار زیادی با سرانه مصرف در دنیا دارد، علیرغم اینکه کشور ما یکی از بزرگترین کشورهای تولید کننده محصولات میوه و سبزی در دنیا است، اما سرانه مصرف ما تنها 30 کیلوگرم در بخش میوه و سبزی است که فاصله آن با متوسط مصرف در کشورهای دیگر نزدیک به 90 کیلوگرم است.
تولید سالانه محصولات میوه و سبزی در کشور ما نزدیک به 30 میلیون تن است، بر اساس آمارهای رسمی و گزارشات تنظیم شده تقریبا نزدیک به نیمی از این تولید از زمان برداشت تا مصرف فاسد می گردد. لذا می توان گفت که بهره وری در کشور ما و در بخش کشاورزی کمتر از 50 درصد می باشد که نیازمند توجه جدی همه مدیران در بخش کشاورزی است.
معنی ساده این جمله این است که چنانچه بتوانیم با برنامه ریزی مناسب، هرسال 10 کیلوگرم به سرانه مصرف محصولات میوه و سبزی در کشور بیافزایم و با احتساب جمعیت 80 میلیون نفری کشور، این رقم معادل 800 میلیون کیلوگرم و از نظر ارزش حدودا 2400 هزار میلیارد تومان خواهد بود. و بعد از یک برنامه 10 ساله می توان به سرانه مصرف مناسب در این حوزه که نوید بخش توسعه بخش کشاورزی و نیز توسعه سلامت در بین مردم است خواهیم رسید.
برای بازارهای صادراتی نیازمند نگاهی برون گرا در بخش کشاورزی هستیم
ظرفیت بازار داخل می تواند تحول بزرگی در حوزه کشاورزی ایجاد نماید، این درحالی است که ظرفیت بازارهای صادراتی خصوصا، بازارهایی که در همسایگی ما واقع شده اند، موضوع دیگری است که می تواند جهش بزرگی در بخش کشاورزی به عنوان یکی از بخش های اصلی تشکیل دهنده اقتصاد ایران فراهم آورد.
از نظر موقعیت استراتژیک جغرافیایی جالب توجه است که همسایگان ما یکی از جذاب ترین بازارهای دنیا را تشکیل می دهند ، حجم واردات همسایگان یعنی پانزده کشور پیرامون ایران به بیش از هزار و سیصد میلیارد دلار درسال بالغ می گردد و متاسفانه سهم شرکت های ایرانی از این بازار بزرگ با حتساب صادرات فرآورده های نفتی یک درصد معادل چهادره و نیم میلیارد دلار است، در حالی که کشور همسایه ما ترکیه فقط به سه کشور ترکمنستان، افغانستان و روسیه چهارده میلیارد دلار صادرات دارد.
در بخش میوه و سبزی یکی از بزرگترین بازارهای منطقه ای در همسایگی ما واقع شده است، فدراسیون روسیه سالانه در حدود سی میلیارد دلار محصولات میوه و سبزی از بیش از صدوچهل کشور جهان وارد می کند. این در حالی است که بیشترین رقم صادرات ما به این کشور در کلیه کالا ها و خدمات به دویست میلیون دلار نمی رسد. اگر چه بخش کشاورزی ما بخش عمده صادرات به کشور روسیه را تشکیل می دهد ولیکن همچنان سهم بازار قابل قبولی را در اختیار نداریم.
معضل اصلی در بخش صادرات
معضل اصلی در بخش صادرات عدم وجود شناخت مناسب از بازارهای هدف است، استراتژی لازم برای توسعه صادرات در این کشورها تنظیم نشده است و واقعا نمی دانیم هرکدام از این بازارهای هدف چه نوع محصولی؟ با چه بسته بندی؟ با چه قیمتی؟ و تحت چه فرآیندی نیازدارند، به جرات می توان گفت که دانش ما از بازارهای صادراتی که در همسایگی ما واقع شده است بسیار ضعیف بوده و این موضوع یکی از مشکلات اصلی عدم توفیق در بازارهای صادراتی هستیم.
این درحالی است که افزایش صادرات می تواند نقش بسزایی در توسعه تولید محصولات کشاورزی در کشور ما ایفاء نماید و مسلما توسعه صادرات می تواند موجبات اشتغال بیشتر در کشور را مهیا نماید.
نتیجه گیری:
در بخش کشاورزی، علیرغم توسعه تولید در کشور و نیز ورود فن آوری های مختلف به منظور افزایش سطح زیر کشت تولید، ولیکن به بخش بازار و توسعه سهم سبد میوه و سبزی در غذای خانوار در داخل کشور و همچنین افزایش سهم بازار های صادراتی توجه جدی نشده است.
موضوع افزایش سهم میوه و سبزی در سبد خانوار و همچنین توسعه صادرات این محصولات، از موضوعاتی است که باید برای آن نسبت به تنظیم استراتژی اقدام نمود و باید مطمئن باشیم بدون برنامه ریزی در این بخش نخواهیم توانست به توسعه پایدار در بخش کشاورزی و متعاقب آن توسعه اشتغال در این بخش دست یابیم.