به گزارش آسیانیوز، مساله مارکتینگ هنر و مدیریت تجارت هنری، از ضروریات امروز جامعه هنر و گردونه اقتصاد هنر شده است که بدون آن در اغلب موارد انگیزه خلق اثر هنری با چالش مواجه خواهه شد؛ این در حالی است که چنین موضوعی همانند سایر فعالیت ها در جهان آزاد؛ کمتر با محدودیت و سانسور قرابت دارد؛ تا در کشور ما که از شکل گیری ایده تا خلق آن و ادامه حیات، یک اثر هنری با انواع تنگناها دست و پنجه نرم می کند؛ بخصوص این روزها که پاندمی کرونا آفت ها را بیش از گذشته بر مسیر تولیدات هنری ریخته است..
در این باره و در خصوص منشا تجارت هنر در ایران و نقش آن در توسعه و شناساندن هنر در شاخه های مختلف به جامعه و نیز تاثیر تبلیغات و مدیریت بازاریابی هنری؛ با بهداد نجفی، هنرمند نقاش و کارشناس بازاریابی هنر مصاحبه ای انجام دادیم. نجفی، فارع التحصیل دکترای مدیریت کسب و کار است و در حوزه های اجرایی هنری، تبلیغاتی، مطبوعاتی و اقتصادی مدیریت بازاریابی فعالیت دارد و پر کار است..گفت گوی آسیانیوز با او را در ادامه بخوانید:
1- با توجه به تخصص تان در حوزه مدیریت بازاریابی هنر در ابتدا به طور مختصر در این باره و وضعیت آن در حال حاضر در ایران توضیح دهید.
به نظر من ورود بازاریابی و مدیریت بازاریابی به حوزه هنر امری ناگزیر برای ادامه و بقای این فعالیت ها و مستقل از رشته هنری و سبک، اهداف و گستره جغرافیایی این فعالیت ها است. در مجموع این امرتحت تاثیر دو عامل صورت گرفته که مکمل یکدیگر بوده و یکی از بیرون به داخل و دیگری از داخل به بیرون عمل می کند. عامل اول گسترش روز افزون کاربرد این علوم خصوصا در سطح قابل لمس و مشاهده در جامعه در تقریبا تمامی کسب و کارها و فعالیت های انتفاعی و غیر انتفاعی در زندگی امروزی است که فعالیت های هنری رو هم تحت نفوذ و تاثیر خودش قرار داده و کم کم با نفوذ در این حوزه در حال تعریف و تثبیت یک جایگاه ضروری و ویژه برای خود به نام "بازاریابی هنر" است.
-----------------------
بیشتر بخوانید:
چرایی «تحریم» هنر
----------------------------------------
عامل دوم در داخل حوزه فعالیت های هنری شکل گرفته بدین صورت که با افزایش روز افزون تعداد فعالان و علاقه مندان این حوزه و فزونی عرضه و شدت گرفتن رقابت، نیاز به گسترش و رونق اقتصاد هنر و کسب و کارهای هنری در تمامی رشته ها احساس شده و نیاز به بازاریابی هنر رو در داخل حوزه شکل داده است. امروزه موفقیت کلیه فعالیت های هنری با هر هدف و برنامه ریزی که صورت پذیرد ، بدون بهره گیری از بازاریابی و ارتباطات موثر بازاریابی با بازار هدف متصور نیست.
2- فکر می کنید بازاریابی هنری در توسعه و گسترش فعالیت های هنری در سطح جامعه، چقدر و چگونه تاثیرخواهد گذاشت؟
بازاریابی دانسته یا ندانسته تاثیر به سزایی در گسترش و توسعه فعالیت های هنری در تمامی رشته ها و سبک های هر رشته در ایران داشته است. حال چرا گفتم دانسته یا ندانسته به این علت است که بسیاری فعالیت هایی که امروزه در جهت گسترش و رونق فعالیت های هنری صورت می گیرد از لحاظ آکادمیک منطبق بر علوم بازاریابی و مدیریت بازاریابی است، ولی به صورت تجربی و در قالب یک روند یا عرف جاری در این حوزه انجام می گیرد.
به عنوان مثال ایجاد و ساخت گالری های هنری نوعی گسترش کانال عرضه آثار است.همچنین نصب پوسترهای نمایشگاه ها در معرض دید بازار هدف و مخاطبان آن و یا ارسال بروشور و دعوت نامه برای مدعوین مثالی از تبلیغات محیطی و چاپی است. همچنین می توان درج اخبار هنر در رسانه ها را از دسته فعالیت های روابط عمومی و برگزاری حراج های هنری و نمایشگاه ها را منطبق بر ارتقای فروش در بازاریابی دانست.
3- بیشتر با چه رشته های هنری مرتبط هستید و از نگاه شما جامعه هنری ایران از چه زمانی به اهمیت بازاریابی هنری پی برد؟
تخصص هنری من رشته نقاشی در سبک آبستره و آبستره- اکسپرسیونیسم هست وبا توجه به فعالیتهای مادرم سرکار خانم منصوره حاجی بابا تبریزی موسس و مدیر موزه مردم شناسی تبریزی ، از کودکی در محیط هنری بوده و علاوه بر نقاشی با رشته مجسمه سازی نیز آشنا شده و از آنجایی‌که قسمتی از مسئولیت های مدیریتی موزه نیز عهده دارم ،
اثر بهداد نجفی
تقریبا به طور ییوسته با سایر رشته‌های هنری هم سر و کار داشته و دارم. البته لازم به یادآوریست که شغل پدر بنده نیز به طور عمده چاپ سیلک بوده که باعث شده در این زمینه هم از کودکی در کنار مجسمه سازی و نقاشی به شکل تجربی و عملی اطلاعات خوبی در زمینه چاپ و رنگ کسب کنم. نکته جالب توجه این است که تا دو دهه قبل اکثریت مراحل چاپ سیلک حتی در کارخانجات بزرگ به صورت نیمه مکانیزه و به شیوه چاپ سیلک دستی صورت می گرفت.
در مورد اینکه واقعا از چه زمانی هنرمندان در ایران نیاز به بازاریابی رو احساس کرده اند نمی‌توان اظهار نظر دقیقی کرد؛ ولی باید در نظر داشت که از نظر تاریخ هنراصولا خارج شدن هنرمندان از چتر حمایتی دولت ها و حکومت ها و نزدیک شدن فرایندهای کسب و کارهای هنری به مدل های کسب و کار آزاد بزرگترین عامل محرک برای استفاده ازبازاریابی برای کسب موفقیت اقتصادی در این زمینه بوده است.روندهای بازار هنر در ایران هم قطعا از روندهای جهانی تاثیر پذیر بوده است.
اثر بهداد نجفی
ولی اگر به دنبال مبدا تاریخی اتفاقات باشیم، در رشته نقاشی برپایی نخستین نمایشگاه نقاشی در تاریخ 7 اردیبهشت سال 1241در مدرسه صنیع الدوله یا نقاشخانه دولتی از آثار هنرجویان این مدرسه را به نظر من می توان به عنوان اولین گام در بازاریابی علمی آثار هنری رشته نقاشی تلقی نمود؛ که البته به احتمال بسیار زیاد با اهداف غیر انتفاعی صورت پذیرفته است. همچنین تاسیس اولین گالری هنری در ایران در دهه بیست نیز را نیز باید به منزله نقطه عطفی در به کارگیری علم بازاریابی نوین در هنر ایران دانست چراکه با شکل گیری اولین گالری، زنجیره تامین ،توزیع و فروش آثار هنری شروع به شکل گیری کرده، آمیزه بازاریابی پایه گذاری شده و فعالان بازار هنر نیز شروع به استفاده و بهره برداری هدفمند و برنامه ریزی شده ارتباطات یکپارچه بازاریابی خصوصا تبلیغات و روابط عمومی نیز نموده اند.
آثار بهداد نجفی
4- آیا در دهه های اخیر با توجه به نظارت ها و محدودیت خلق و شناساندن آثار هنری ، بازاریابی هنری کاری سخت تر شده یا آسان تر؟
با توجه به تجربیات و مشاهدات بنده در فضای هنری کشور خصوصا در رشته نقاشی ، نظارت ها و بحث لزوم رعایت قوانین در پاره ای اوقات محدودیت هایی را برای هنرمندان در ارائه آثاری که قرار است به شکل عمومی در سطح جامعه به نمایش در بیاید به همراه دارد؛ ولی از این امر نمی توان قطعا به عنوان یک عامل بازدارنده برای فعالیت و پیشرفت در هنر یاد کرد. در واقع می‌توان گفت بسیاری از هنرمندان کشور محدودیت ها را به شکلی خلاقانه مدیریت می کنند؛ به نحوی که ضمن رعایت قوانین و مقررات محتوا و پیام آثار حفظ گردد .
این مسئله را می توان با مشاهده و مطالعه گردش کار فعالیت های هنری از هر دو جنبه کیفی و کمی در سطح جامعه، تعداد واحدهای فرهنگی-هنری، گالری ها، آموزشگاه های هنری، نمایشگاه ها، فستیوال و جشنواره ها و ...ملاحظه کرد.
5- اصلی ترین رویکرد تجارت هنر در وهله نخست در کشور ما چه می تواند باشد؟یعنی نخست چه مواردی را باید در نظر گرفت؟
خوب ابعاد این مسئله به قدری گسترده است که می توان در این زمینه یک طرح مطالعاتی ملی را اجرا کرد؛ ولی شخصا پیشنهاد چند راهکار اصلی را دارم که عبارتند از:
اولین و مهم ترین نیاز، ارائه راهکارهایی است که امکان عرضه و نمایش آثار هنری کارشناسی شده را برای همه هنرمندان رشته ها و سبک‌های گوناگون هنری به شکلی مناسب (حضوری مثل گالری ها، نمایشگاه ها و ... یا آنلاین مثل سایتهای معتبر عرضه و فروش آثار، گالری های مجازی و ...) به بازار هدف میسر سازد. لازم به ذکر است که این امر در کنار کانال های خاص مثل گالری های معتبر ، حراجی های شناخته شده، اکسپو ها و ...امکان دسترسی همه هنرمندان به کانال عرضه و ارتباطات مناسب با بازار هدف را برایشان فراهم می کند و هر هنرمند در مسیر خاص مورد نظر خودش به فعالیت می پردازد.
پیشنهاد دوم ، تصویب قوانین حمایتی هنر البته به شیوه ای که موجب ایجاد فاصله از اصول بازار آزاد هنر نگردد. به عنوان مثال می توان به جهت ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه و زیباسازی محیط کار و زندگی انسان ها به تعریف نوعی سرانه هنری برای جامعه پرداخت بدین شکل که مثلا ساختمان های مسکونی، اداری، دولتی، تاسیسات شهری عمومی و خصوصی و ...با توجه به متراژ، نوع کاربری و افردی که در آنها رفت‌و‌آمد می نمایند؛ به عنوان بخشی ضروری از معماری داخلی یا خارجی ملزم به تهیه انواعی از آثار هنری مناسب از کانال های عرضه مورد تایید و استفاده از آن آثار در فضاهای عمومی خود باشند.
سومین پیشنهاد من حمایت های رسانه ای و ارتباطی از هنرمندان و فعالان بازارهنراست. بدین شکل که امکانات مناسب برای اطلاع رسانی و استفاده از رسانه های ارتباطات جمعی وبعضا تبلیغاتی از صدا و سیما گرفته تا مطبوعات و رسانه های محیطی و ...برای آنها فراهم شود تا بتوانند در مورد فعالیت ها، رویدادهای گوناگون، فراخوان های هنری و ... به شکلی مناسب با عموم جامعه و خصوصا جامعه خاص هدف خود ارتباط برقرار کنند.
6- فکر می کنید هنرمندان در ایران چقدر به واسطه و یا مدیریت خرید و فروش در آثارشان احساس نیاز می کنند ؟
در جهان امروز به نظر من همه هنرمندان حاضر و فعال در بازار هنر در هر جایگاهی که قرار داشته باشند بدون استثنا به مدیریت و برنامه ریزی تخصصی فروش و بازاریابی نیاز دارند . این نیاز در مورد هر هنرمند با توجه به سطح کار، معروفیت، تقاضای بازار برای آثار آنها، قیمت آثار و ...متفاوت می باشد. شرایط امروز بازار هنر نیاز به بهبود مستمر در تمامی ابعاد فعالیت رو برای هنرمندان و خالقان آثار هنری ناگزیر ساخته که این امر شامل مدیریت و برنامه ریزی فروش و بازاریابی آثار آنها نیز هست.
در مورد واسطه های فروش آثار هنری ، اگر این افراد حقیقی یا حقوقی ارزش افزوده ای را برای طرفین داد و ستد های هنری فراهم کنند ، علاوه بر این که نقش مثبت و سازنده در بازار هنر خواهند داشت و از منافع مادی خوبی هم برخوردار خواهند شد. این ارزش ها می تواند شامل کارشناسی آثار، قیمت گذاری و تعیین ارزش، مدیریت داد و ستد و پرداخت ها، حمل و نقل و تحویل آثار و سایر خدماتی باشد که برای فروشنده و خریدار آثار هنری دارای ارزش و اهمیت است.
7- برپایی دوسالانه های هنری در سال های اخیر آیا در رونق رشته‌ی شما تاثیر گذار بوده است؟
به نظر من هرگونه رویداد هنری در هر رشته و به هر عنوانی که در جامعه به وقوع بپیوندد نه تنها موجب رشد و توسعه همان رشته می شود، بلکه به شکل مستقیم و غیر مستقیم بر کل سیر اتفاقات هنری در جامعه و بر تمامی رشته های دیگر نیز تاثیر مثبت از خود به جای میگذارد. این رویدادها علاوه بر دوسالانه های رشته های مختلف می تواند شامل انواع جشنواره ها، رقابت های هنری، نمایشگاههای مناسبتی، آرت اکسپوها، حراج ها و …باشد.
8- در حال حاضر و پاندمی کرونا احیانا هنرمندان به نوعی انزوای دوچندان گرفتار شده اند. رویکرد شما در همکاری با ایشان چه بوده است؟
قطعا پاندمی کرونا بر فعالیت های هنری خصوصا بخش‌های اجتماعی و قسمت هایی که نیازمند ارتباطات جمعی حضوری است، تاثیرات منفی زیادی گذاشته ولی من به شخصه معتقدم که در تمام تهدید ها فرصت هایی نیز نهفته است و به علاوه انسان برای دستیابی به اهدافش در هیچ شرایطی نباید دست از فعالیت و تلاش بکشد و به اصطلاح هر آنچه می تواند با هر امکانات و منابعی که در اختیار دارد باید انجام دهد. در همین ایام و از اسفند ۱۳۹۹ تا مهر ماه ۱۴۰۰ من بیش از ده نمایشگاه گروهی نقاشی به شکل های حضوری و مجازی برگزار کردم که با استقبالی فراتر از پیش بینی ها از سوی هنرمندان و علاقه مندان مواجه شدند.
9- به شخصی گرایی و برپایی نمایشگاه های خصوصی چقدر در این دوران اهتمام دارید؟برگزاری نمایشگاه های مجازی موج رنگ و رنگ زندگی، چقدر خواسته تان را در خصوص کار حرفه ای تان اجابت کرد؟
برنامه من تا پایان سال برگزاری حداقل یک نمایشگاه گروهی حضوری در هر ماه در گالری های مختلف با موضوعات جذاب و متفاوت هست. در حال حاضر نیز برای دو ماه آینده در حال برنامه ریزی برای برگزاری ۴ نمایشگاه گروهی نقاشی هستم. این برنامه ریزی نسبتا فشرده برای برگزاری نمایشگاه های گروهی حضوری در واقع بیشتر برای برداشتن قدمی کوچک در مسیر غلبه بر رکود ناشی از پاندمی کرونا بر فعالیت های هنری و بازار هنر بوده و نیز از نتایج فعالیت های انجام شده تاکنون نیز بسیار راضی هستم.
اقدام بعدی که در حال انجام هست افتتاح و مدیریت یک گالری شخصی خصوصی خاص است که به محض نهایی شدن برنامه ها اطلاع رسانی عمومی در این زمینه انجام خواهد شد.
نمایشگاه های مجازی برگزار شده مثل موج رنگ، بهارنگ و ... نیز با استقبال قابل توجهی مواجه شدند و ارزیابی های نتایج در دنیای مجازی باعث ادامه کار در این زمینه شده و قطعا در صورت فراهم بودن شرایط در هر نمایشگاه حضوری هم زمان در دنیای مجازی هم آن را اجرا خواهیم نمود.
10- از نقش تبلیغات در این باره بگویید و فعالیت هایتان در این عرصه...
تبلیغات درست و مناسب نقش حیاتی در اطلاع رسانی در هر فعالیتی در سطح جامعه دارد ولی تا کنون سعی شده که به جای تبلیغات صرف، از ارتباطات یکپارچه بازاریابی شامل تبلیغات، روابط عمومی، برنامه های ارتقای فروش، بازاریابی مستقیم و فروش شخصی استفاده شود. اگر بخواهم در هر مورد یک مثال بزنم به ترتیب می‌توانم از تبلیغات دیجیتال در رسانه های اجتماعی مرتبط، نشر اخبار نمایشگاه ها در رسانه ها،حمل و نقل و بسته بندی رایگان آثار به خریداران با ارائه گواهی اصالت اثر، ارسال ایمیل و پیامک های اطلاع رسانی و نیز برگزاری جلسات معرفی با مجموعه داران آثار هنری نام ببرم.
11- کمی بیشتردرباره سبک کاری و فعالیت هنری خودتان توضیح دهید از انگیزه هایتان شروع کار هنری و دغدغه هایتان در حوزه نقاشی..
همانطور که عرض کردم ، سبک کار من آبستره (ابسترکت) و آبستره-اکسپرسیونیسم هست و از سه تکنیک آکریلیک، رنگ روغن و مواد روی بوم و تخته استفاده می کنم. عشق و علاقه شخصی به فرهنگ و هنر مهم‌ترین انگیزه من در ادامه این مسیر بوده و نتایج کسب شده و استقبال جامعه هنری و علاقه مندان از مجموعه فعالیت هایی که تاکنون انجام داده ام نیز به عنوان بزرگترین مشوق، همواره این انگیزه رو تقویت کرده است.
علاوه بر این تولد و رشد در خانواده ای هنری و حضور هر روزه در آتلیه و کارگاه مادر و پس از آن در موزه ایشان همراه با فضای مجسمه سازی، رنگ، نقاشی و آموزش و خلق آثار هنری سر و کار داشتم، هنر به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی من تبدیل شده است. در مورد دغدغه ها باید بگم قطعا هر فعالیتی نگرانی های خاص خودش رو به همراه دارد ، ولی حقیقتا همیشه سعی می کنم به جای فکر کردن صرف به نگرانی ها اولا بر طبق برنامه ریزی یک، سه و پنج ساله ای که برای خودم تدوین کردم عمل کنم و از درگیری ذهنم با حواشی روزمره پیش‌گیری کنم و در مرحله بعد اگر واقعا با مسئله ای تاثیر گذار و جدی روبرو بشم با توجه به تحصیلات و سوابق مدیریتی که دارم با تکنیک های حل مسئله و مدیریت بحران به شیوه ای اصولی و علمی اون رو حل کنم.
12- کمی درباره مشکلات و موانعی که بیزنس و کار تجارت هنری در این روزهای بحرانی اقتصاد کشورمان با آن روبروست و مشکلات اقتصادی هنرمندان توضیح دهید...
خوب من فکر می کنم که همواره در سر راه هرگونه فعالیت حرفه ای مشکلاتی وجود دارد که این مشکلات با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و …به صورت های مختلفی خود را نشان می دهد ، حتی در شرایط ایده آل فعالیت های هنری رقابت نفس گیری بین هنرمندان حرفه ای به وجود خواهد آمد، بنابراین آماده بودن برای رویارویی با مشکلات و مسائل شرط موفقیت برای هر هنر مند حرفه ای است. در حال حاضر به نظر من شرایط دشوار اقتصادی که در جامعه با آن دست به گریبان هستیم و نیز محدودیت های ناشی از کرونا که خوشبختانه در حال کم رنگ تر شدن است، عمده ترین مشکلات پیش روی هنرمندان است. بحث تحریم ها علاوه بر مشکلات اقتصادی و تامین مواد اولیه خلق آثار هنری، دسترسی هنرمندان به بازارهای جهانی رو هم محدود کرده که امیدوارم به زودی به نحو شایسته مدیریت و حل شود.
13- چه افقی از برنامه هایتان در وضعیت فعلی بازار هنری دارید و آیا چشم انداز تجارت هنر می تواند با همه تنگناهای کشور مثبت شود یا روزی سودآوری کلان داشته باشد؟
به نظر من چشم انداز بازار هنر همین الان هم مثبت هست، همه بازارها از جمله بازار هنر در هر شرایطی تعدادی برنده و رهبربازار و تعدادی هم بازنده دارد. در شرایط بد اقتصادی و رکود کسب و کارها، کسب موفقیت قطعا مشکل تر می شود ولی غیر ممکن نمی شود، بنابراین با برنامه ریزی و مدیریت و بازاریابی هنری علمی در همین بازار هم می‌توان به موفقیت های پایدار و ادامه دار دست پیدا کرد. در همین شرایط اقتصادی در هر رشته هنری هنرمندانی هستند که برای خرید آثارشان صف های انتظار مدت دار توسط مجموعه داران تشکیل شده است.
14- پیشنهادتان برای جامعه هنری مرتبط با خودتان در قبال فعالیت حرفه ای هنر و تجارت چیست ؟
پیشنهاداتم برای جامعه هنری رو در ۴ محور به شکل خلاصه عرض می‌کنم: اول: تلاش و اهتمام در خلق آثاری خلاقانه و استفاده و به کارگیری تمام استعدادها، توانایی ها و امکانات در اختیار در این راه ، مطالعه، تمرین، آموزش و خلاصه تمرکز بر آنچه که قرار هست به خروجی فعالیت هنری آن عزیزان نزد عموم علاقه مندان به نمایش در بیاد.
دوم: در بحث قیمت گذاری و فروش آثار هست که باید با نظر کارشناسان و با توجه به شرایط بازار صورت بگیرد، قیمت گذاری نامناسب چه بالا و چه پایین حتی اگر در کوتاه مدت منجر به موفقیت های مالی کوچکی بشود ممکن هست در دراز مدت اثرات نامطلوبی بر آینده کاری هنرمند داشته باشد،
سوم: استفاده صحیح از ابزارهای اطلاع رسانی و ارتباطاتی با مخاطبان و بازار هدف خودشون و چهارمین پیشنهادم، بهره گیری از بهترین شیوه های ممکن برای به نمایش در آوردن آثار در سطح جامعه مثل همکاری با گالری های معتبر، شرکت در نمایشگاه ها، اکسپوها، حراج ها و غیره./