سفر آبه به تهران در حالی اتفاق افتاد که ترامپ آمادگی را خود برای افزایش فشار اقتصادی بر این کشور و تحریم استفاده‌کنندگان از کانال ویژه تجارت با ایران اعلام کرده است. ژاپن که چندین دهه ارتباط خوبی با ایران داشته، از این کشور درخواست کرده تا همچنان به تعهدات خود به برجام پایبند باشد.
ژاپن یکی از اصلی‌ترین خریداران نفت ایران و سومین خریدار نفت در جهان بعد از آمریکا و چین است. این کشور به‌طور قابل توجهی واردات نفت خام از ایران را کاهش داده و انرژی مورد نیاز خود را از سوی کشورهای خلیج‌فارس یعنی عربستان، امارات متحده عربی و کویت و دیگر متحدان آمریکا تامین می کند، بنابراین افزایش تنش‌ها در خاورمیانه می‌تواند بر میزان واردات نفت این کشور تاثیرگذار باشد. در این شرایط، تحلیلگران اقتصادی معتقدند سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران می‌تواند فرصتی مناسب برای گفت‌وگوهای اقتصادی و توسعه روابط اقتصادی و تجاری دو کشور در شرایط کنونی تحریم‌ها به خصوص در حوزه خرید نفت و انرژی در آینده باشد.
براساس آمار منتشر شده از سوی گمرک ژاپن، در سال ۲۰۱۸ صادرات ژاپن به ایران ۲۰ درصد کاهش داشته و به ۷۰۱ میلیون و ۶۸۰ هزار دلار رسید. از طرف دیگر، واردات ژاپن از ایران نیز ۲.۷ درصد کاهش داشته و به ۳ میلیارد و ۴۶۱ میلیون دلار رسیده است. همچنین آمار منتشر شده نشان می‌دهد میزان خودرو صادر شده از ژاپن به ایران ۴۳.۸ درصد افت کرده و از ۳۱۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۷۴ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ رسیده است.
آمارها حاکی از آن است که از ماه نوامبر ۲۰۱۸ که به طور جدی تحریم‌های آمریکا آغاز شد، صادرات ژاپن به ایران کاهش شدیدی داشت. ۹۷ درصد واردات ژاپن از ایران به نفت و فرآورده‌های نفتی بر می‌گردد. در سال ۲۰۱۸ حدود ۳ میلیارد و ۳۷۰ میلیون دلار واردات نفت ژاپن از ایران بوده که این مقدار نسبت به سال گذشته ۳.۷ درصد کاهش داشته است.
موج خوش‌بینی در فضای اقتصاد
تحلیلگران اقتصادی معتقدند اگر سیاست و اقتصاد را عرصه نسبیت و منفعت بدانیم و باور داشته باشیم برای توسعه اقتصادی هیچ راهی به جز بین‌المللی شدن وجود ندارد، از این رو دستاوردهای سفر پس از پایان سفر رسمی آغاز خواهد شد و فرصتی برای نزدیکی بیشتر دو کشور ایران و ژاپن در عرصه اقتصاد، حالا ایجاد شده است.
بهرام شکوری، رییس کمیته مشترک بازرگانی ایران و ژاپن در این خصوص در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین می‌گوید: به نظر می‌رسد حضور شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن در راس یک هیات بلندپایه که بعد از انقلاب برای نخستین‌بار صورت گرفته، می‌تواند نقطه عطفی باشد هم در روابط دیپلماتیکی که بین ایران و ژاپن وجود دارد و هم این‌که نقطه عطفی برای توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور خواهد بود.
وی می‌افزاید: به طور طبیعی آنچه که آقای شینزو آبه را برای حضور در ایران و در بازی کردن نقش میانجی بین ایران و آمریکا وادار کرده، به لحاظ این است که ژاپنی‌ها از عدم وجود روابط ایران و آمریکا ضرر می‌کنند؛ چراکه ایران یکی از منابع تامین نفت ژاپن است.
رییس کمیته مشترک بازرگانی ایران و ژاپن عنوان می‌کند: روابط دیپلماتیک و اقتصادی ما به ۹۰ سال پیش بازمی‌گردد که جشن ۹۰ سالگی آن نیز برگزار شد. حالا با توجه به سفر رسمی نخست وزیر این کشور، می توان در سطح دیگر رایزنی و مذاکرات برای ایجاد روابط اقتصادی را آغاز کرد.
شکوری تصریح می‌کند: با وجود ظرفیت‌هایی که در ژاپن در حوزه نوآوری‌ها، تجهیزات، ماشین‌آلات و... وجود دارد و در عین حال، با توجه به نیاز کشور ما در حوزه‌های مختلف مثل معدن، توریسم، آب، کشاورزی و سایر بخش‌های اقتصادی، می‌توان از ظرفیت‌های ژاپن استفاده کرد و هم این همکاری‌ها در قالب مشارکت، تامین سرمایه، تامین ماشین‌آلات و تجهیزات و نهایتا انتقال خدمات فنی و مهندسی به کشور صورت گیرد. ما نیز می‌توانیم صادرات خوبی را در حوزه‌های مختلف به ژاپن داشته باشیم.
وی با بیان این‌که کل حجم تجارت ایران و ژاپن در حال حاضر نزدیک به ۲ میلیارد دلار است، متذکر می‌شود: به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت‌هایی که بین دو کشور وجود دارد، این رقم می‌تواند تا نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
رییس کمیته مشترک بازرگانی ایران و ژاپن با بیان این‌که نگاه تجار این است که این روابط بهبود پیدا کند، می‌گوید: بر این اساس، روابط دیپلماتیک با کشورهای منطقه و دیگر کشورهای دنیا برای تجار اهمیت بسیاری دارد. اگر روابط ما با منطقه و دنیا بهبود پیدا کند، فعالان اقتصادی در منطقه می‌توانند هاب صادرات باشند.
شکوری می‌افزاید: ۱۲ درصد اقتصاد دنیا و ۸ درصد از جمعیت دنیا در اطراف ایران قرار گرفته‌اند که به اعتقاد من فرصت بسیار مناسبی است که می‌تواند زمینه توسعه همکاری‌ها با ژاپن و منطقه شود. همچنین قابلیت‌هایی که در کشور وجود دارد، می‌تواند زمینه توسعه را برای همکاری با ژاپن که کشوری پیشرفته و صنعتی است، فراهم کند.
وی یادآور می‌شود: به نظر می‌رسد سفر نخست‌وزیر ژاپن نقطه عطفی در توسعه مناسبات باشد و نشان‌دهنده علاقه‌مندی دولت و مردم ژاپن است که بتوانیم این روابط را توسعه دهیم.
رییس کمیته مشترک بازرگانی ایران و ژاپن به همکاران خود در اتاق بازرگانی توصیه کرد: امیدواریم از حضور نخست‌وزیر ژاپن در ایران، در آینده اتاق بازرگانی و فعالان اقتصادی استفاده کنند. به نظر می رسد دولت باید بتواند این سفر را به یک تغییری در روابط دیپلماتیک با دنیا و به خصوص ژاپن و نیز توسعه اقتصادی بین دو کشور تبدیل کند.
اثر سفر ژاپنی‌ها به ایران
سعید اشتیاقی، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران می‌گوید: این که این سفر می‌تواند آثار مثبتی در اقتصاد ایران داشته باشد یا خیر، نظر من مثبت است و این‌که به عینه این موضوع را می‌توان حس کرد.
وی می‌افزاید: از زمانی که این خبر پیچید، سیر نزولی کاهش نرخ ارز را در بازار شاهد بودیم. البته عده‌ای عوامل دیگری را نیز در این موضوع اثرگذار می‌دانند، اما از اثر روانی این خبر را نمی‌شود چشم‌پوشی کرد.
این فعال اقتصادی با بیان این که ما نباید امروز منتظر اتفاقی باشیم و جهت گیری ها و سیاست های بعد از یک سفر اهمیت دارد، تصریح می‌کند: در حال حاضر با توجه به رفت و آمدی که صورت گرفته، دولت و فعالان اقتصادی و تجار می توانند از این فرصت برای بهبود روابط اقتصادی استفاده کنند.