شرایطی که اقتصاد ایران با آن مواجه شده است، هرچند هنوز به شکل درستی مدیریت نشده، با این همه بسیاری از صاحبنظران معتقدند از شرایط تحریم و ممنوعیت واردات کالاها که از نتایج ثانویه تحریمهای اقتصادی ایالات متحده است، میتواند به نفع تولید داخلی تمام شود. یکی دیگر از مولفههایی که اگر نگاه و رویکرد درستی از سوی مجریان و برنامهریزان اقتصادی صورت گیرد، میتواند به اصلاح ساختار اقتصاد ایران و رفع برخی مشکلات عمیق و ریشهایاش منجر شود، اتکای بودجه به درآمدهای نفتی است. قطع درآمد نفت میتواند به رشد صادرات غیرنفتی ختم شود و اقتصاد نفتی ایران را در بلندمدت از وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت برهاند. سوای این نگرش تئوریک، به نظر میرسد رسیدن به چنین درک و عملکردی نیازمند عزم جدی و مشارکت همه بخشهای اقتصادی و از همه مهمتر تغییر نگرش بنیادین تصمیمگیران اقتصاد کلان است.
در همین زمینه ابراهیم رزاقی، استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفتوگو با آسیا معتقد است: «در این بحث باید به این نکته اشاره کرد که مگر برای اولین بار است که ما تحت تحریم قرار گرفتهایم و مگر در سالهای گذشته و مثلا در دوران جنگ ما با شرایط سخت اقتصادی مواجه نبودهایم. درواقع چنانچه مدیران و برنامهریزان اقتصادی بتوانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند، تهدید تحریم خود میتواند به فرصت بدل شود. اگر براستی مقاومتی عمل کنیم این نقطه ضعف را به نقطه قوت تبدیل میکنیم.»
این نگرش در کنار برخی الزامات و ضرورتهایی که اقتصاد ایران با آن روبرو شده و در شرایطی که در سیاست خارجی با ثبات و صلح مواجه باشیم، میتواند باعث برخی اصلاحات ساختاری در اقتصاد شود. در همین خصوص مهدی پورقاضی، یک عضو اتاق بازرگانی ایران معتقد است: با توجه به مشکلاتی که در سالهای گذشته برای حوزه تولید به وجود آمده و به کاهش استفاده از ظرفیتهای صنعتی و تولیدی منجر شده بود، در ماههای گذشته با توجه به تغییراتی که در شرایط اقتصادی کشور به وجود آمد، این منحنی تغییر وضعیت داده است.
به گفته وی، هرچند تحریمها محدودیتهای زیادی در مسیر اقتصاد ایران ایجاد کردهاند اما با توجه به افزایش نرخ ارز و کاهش واردات کالا، این موضوع فضایی جدید را برای توسعه تولید در ایران به وجود آورد. این فعال اقتصادی با بیان اینکه بررسیها نشان میدهد از ابتدای سال، فعالیت در برخی شهرکهای صنعتی از سر گرفته شده یا با قدرت بیشتری پیگیری میشود، تصریح کرد: بر اساس برآوردها، درصد قابل توجهی از ظرفیت تولیدی ما در سالهای گذشته عملا بلا استفاده مانده و از این رو فرصت فعلی میتواند به فعال کردن دوباره آنها منجر شود.
پورقاضی که با ایسنا به گفتوگو نشسته است، ادامه داد: در کوتاه مدت با توجه به ممنوع شدن واردات برخی کالاها و به صرفه نبودن استفاده از کالاهای خارجی، بازار کالاهای ایرانی گسترش یافته و همین موضوع تداوم تولید را باعث شده و انگیزهای برای حفظ سرمایهها شده است. برای حفظ این روند و طولانیمدت شدن رونق تولید در برخی واحدهای صنعتی، از بین بردن موانع قانونی، تامین مواد اولیه، کاهش فشار بر تولیدکنندگان و افزایش کیفیت محصولات ایرانی برای به دست آوردن بازارهای صادراتی اولویتهایی هستند که باید به آنها توجهی ویژه صورت گیرد.