عملیات بازار باز یا پنجره تنزیل

در خبرها نیز شنیدیم که بانک مرکزی هفته پیش رسما عملیات بازار باز را آغاز کرده است و هدف بانک مرکزی از این اقدام مهار تورم و تغییر و تخول عظیم در  نظام سیاست‌گذاری پولی کشور عنوان شده است بطوریکه نگرانی‌های مربوط به نرخ هدف تورم، برداشت‌های بین بانکی، بازار بین بانکی، اضافه برداشت بانک‌ها برطرف شود و با این اقدام سیاست‌های پولی به سمتی خواهد رفت که در تمام بانک‌های مرکزی دنیا اعمال می‌ شود از سوی دیگر  بسیاری از کارشناسان مطرح اقتصادی نیز این اقدام را عملیات نمایشی دولت و بانک مرکزی بمنظور پوشش کسری بودجه دولت توسط بانک مرکزی نامیده اند شاید بدین دلیل که بانک مرکزی بدون فراهم کردن مقدمات لازم جهت انجام عملیات بازار باز از جمله  ایجاد بازار repo و تشکیل money market fundها اقدام به اجرای آن کرده است و آیا واقعا عملیات بازار باز  با فروش یا وثیقه گذاشتن اوراق خزانه سنخیتی دارد؟

آیا غیر از این است که پنجره تنزیل یک ابزار پولی  است که به موجب آن بانکها میتوانند هر زمان که بخواهند از بانک مرکزی استقراض کنند خوب پس به چه دلیل  اقدام جدید بانک مرکزی عملیات بازار باز نامیده شده است چرا که فروش و وثیقه گذاشتن اوراق خزانه همان پنجره تنزیل است و در تمامی کشورهایی که عملیات بازار باز با موفقیت اجرا شده است قانونمند و محدود شدن شدن پنجره تنزیل یک مساله بسیار مهم تلقی شده اسن  زیرا بدون وجود این محدودیتها،استفاده از سیاست عملیات بازار باز برای کنترل نقدینگی در بازار بی اثر خواهد بود. حال بجای آنکه بانک محترم مرکزی از طرق وضع جریمه برای بانک هایی که از پنجره تنزیل استفاده می کنند یا ایجاد محدودیتهای دیگر از قبیل تعیین سقف برای استفاده از پنجره تنزیل مقدمات لازم برای اجرای بهتر عملیات بازار باز را فراهم نماید خود به بهتر انجام شدن پنجره تنزیل مبادرت ورزیده و بانک‌ها و دولت براحتی می‌ توانند از این طریق با همکاری هم، بدهی های دولت رو مستقیما از محل پایه‌پولی تامین کنند و این یعنی افزایش پایه پولی و خودبخود افزایش تورم.

بهتر است بانک محترم مرکزی فراموش ننماید که عملیات بازار باز نیاز به چهار پیش شرط  دارد که عبارتند از :

۱- نظام بانکی سالم

۲- بانک مرکزی مستقل

۳- بازار repo

۴- تشکیل money market fundها

که متاسفانه بانک مرکزی تاکنون نتوانسته است دو شرط اول را در نظام بانکی کشور اجرا نماید پس سزاوارتر است که بمنظور ایجاد تغییر بزرگ در سیاستهای پولی کشور و جایگزین کردن سیاستهای پولی فعلی با سیاستهای بازار باز، زیرساختهای مناسب در اقتصاد و نظام بانکی کشور به نفع مردم نه دولت ایجاد شود و بانک مرکزی می تواند در این زمینه از تجربیات و نظریات کشورهای موفق در موضوع عملیات بازار باز و همچنین اساتید مجرب داخلی استفاده نماید و فراموش نکند تا زمانی که  سازمانها و ارگانهای مختلف اقتصادی دیگر وحتی بانکهای تجاری از طرق مختلف در حجم نقدینگی در بازار اثر داشته باشند دیگر سیاست های بانک مرکزی در کنترل نقدینگی و اثرگذاری روی شاخصهای مدنظر بانک مرکزی از جمله تورم، نرخ ارز و حتی رشد اقتصادی بیاثر خواهد بود.