اشاره
دو پروژه دیگر نیز تلسکوپ ۲۵ متری ماژلان (GMT) و پروژه تلسکوپ عظیم اروپایی ۴۲ متری (ELT) می باشد.
نقش مور در توسعه فناوری
نام گوردن مور (Gordon Moore) به همراه دوست قدیمی اش یعنی رابرت نویس(Robert Noyce) گره خورده است. نه به لحاظ آنکه در سال ۱۹۶۸ این دو اقدام به تأسیس شرکت اینتل نمودند بلکه به لحاظ راه اندازی یکی از اولین شرکت های فناوری یعنی Fairchild Semiconductor در سال ۱۹۵۷ در دره سیلیکون ولی که توسعه صنعت نیمه‌رسانایی و فناوری اطلاعات را متحول نمود. در سال ۲۰۰۰ مور و همسرش بنیاد گوردون و بتی مور را با هدیه ای به ارزش ۵ میلیارد دلار تأسیس کردند. بنیادی که با هدف حفاظت از محیط زیست و پیشرفت علم و فناوری در منطقه خلیج سانفرانسیسکو مورد بهره برداری قرار گرفت. در سال ۲۰۰۱ مور و همسرش ۶۰۰ میلیون دلار به Caltech اهدا کردند که در آن زمان بزرگترین هدیه به یک موسسه آموزش عالی و تحقیقاتی بود.
در دسامبر ۲۰۰۷، مور و همسرش ۲۰۰ میلیون دلار به Caltech و دانشگاه کالیفرنیا برای ساخت تلسکوپ سی متری (TMT) اهداء کردند. گوردن مور در مارس امسال (۲۰۲۳) در سن ۹۴ سالگی درگذشت و نتیجه این هدیه خود را ندید.
امیدها برای ساخت TMT هنوز پا بر جاست
دانشمندان از اواسط دهه ۱۹۸۰ به بررسی ساخت ELT پرداختند و در سال ۲۰۰۰، اخترشناسان امکان ساخت یک تلسکوپ با یک آینه جمع‌آوری نور بزرگتر از ۲۰ متر را در دستور کار خود قرار دادند که از بخش‌های کوچک تشکیل می شد. آکادمی ملی علوم ایالات متحده پیشنهاد ساخت تلسکوپی ۳۰ متری را مطرح کرد از این رو دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا، سانتا کروز و کلتک طراحی و توسعه را آغاز کردند که در نهایت به ساخت پروژهTMT منجر شد. پروژه ای که شامل یک آینه اولیه ۴۹۲ قطعه‌ای با قدرت نه برابر رصدخانه کک(Keck) بود.
پروژه TMT به دلیل مزایای موقعیت جغرافیایی در منطقه Mauna Kea آغاز گردید. منطقه ای در هاوایی با ارتفاع حدود ۴۲۰۷ متر از سطح دریا و به دور از شهرها و صنایع سنگین که اختلال‌های نوری و آلودگی هوایی کمتری را دارد.
اما به علت آنکه این محل مکان مقدسی از لحاظ فرهنگ بومی مردم هاوایی بود اعتراضات گسترده ای از سال ۲۰۱۴ در این منطقه انجام گرفت. دادگاه عالی هاوایی در دسامبر ۲۰۱۵ مجوزهای ساختمانی را باطل کرد و حکم داد که هیئت مدیره مراحل قانونی را دنبال نکرده است. در اکتبر ۲۰۱۸، دادگاه از سرگیری ساخت و ساز را تصویب کرد ولی انتقادات گسترده در سال ۲۰۱۹ منجر به تشکیل گروه های اعتراضی و مسدود سازی جاده ها از سوی معترضین گردید. از آن زمان به دلیل مخالفت های پیاپی هیچ ساخت و سازی در منطقه صورت نگرفت و این پروژه عظیم مسکوت ماند و همچنان بررسی های زیست محیطی و فرهنگی در حال انجام می باشد.
گفته می شود که فاز طراحی نهایی از سوی بنیاد علمی ملی(NSF) ایالات متحده که مسئول تأمین مالی و پشتیبانی از تحقیقات و توسعه علمی و فناوری می باشد حدود یکسال و نیم برآورد شده است. این در حالی است که با فرض حداقل هفت سال ساخت پروژه نزدیکترین تاریخ ممکن برای بهره برداری از این تلسکوپ سال ۲۰۳۳ خواهد بود.
Hosseini.y@gmail.com