نمایندگان مجلس طرحی موسوم به صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی را تهیه و حسب اخبار منتشره به تازگی در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شده است.
از آنجاییکه تصویب این طرح و اجرای آن مانعی برای گردش آزاد اطلاعات محسوب می شود، توجه به این طرح از دو منظر شایسته است:
نخست، مقتضایات عصر کنونی:
مرور رویدادهای دو سه دهه اخیر نشان می دهد که سرنوشت این طرح چیزی جز شکست نباید باشد، تجربه های شکست خورده ای نظیر منع ویدیو، قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره، فیلترینگ تلگرام به واسطه دستور بازپرس سابق شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه، شکست پروژه پیام رسان داخلی و... شواهد خوبی برای پیش بینی سرنوشت این طرح می باشد. چه، عصر و دورانی که در آن زندگی می کنیم را عصر اطلاعات ، عصر رایانه یا عصر دیجیتال مینامند؛ عصری که بواسطه پيشرفت روزافزون علم و فن آوری هر روزه ، جهان رو به فشرده تر شدن می نهد و میزان آگاهی بشر بطور غیر قابل باوری تشدید می شود. عصری که در پرتو رشد دنیای مدرن و صنعتی متولد شده و با پیدایش تکنولوژی‌های مخابراتی و انفورماتیک به شتابی حیرت آور رسیده است. فارغ از اینکه جهانی شدن فرصت است یا تهدید، پدیده است موجود، پدیده ای است که نه برای پیدایش نیازمند اذن کسی بوده و نه به دستور شخصی ایست خواهد کرد. جهانی شدن امری چند وجهی است یکی از ابعاد مهم جهانی شدن بعد علمی و ارتباطی آن است. به نحویکه، به محض آنکه وازه جهانی شدن مطرح می شود ، مساله فناوری و انقلاب اطلاعات در ذهن متبادر می شود؛ امروزه بواسطه وجود ماهواره ها،اینترنت، فضای مجازی سرعت انتقال وقایع و حوادث افزایش یافته به نحویکه، گردش آزاد اطلاعات یکی ازمهم‌ترین مشخصات این عصر است. حال در این بین تلاش برای توقف روند رو به رشد اطلاعات، گردش اطلاعات و مقابله با فن آوری نه تنها شدنی نیست بلکه، مخالف مقتضیات زمانه و تجربیات شکست خورده گذشته می نماید.
دوم؛ از بعد حقوقی:
حق دسترسی آزاد به اطلاعات :این حق یکی از حقوق شناخته شده بشری و شهروندی است (بند ۲ اصل سوم قانون اساسی، مواد ۲ و ۱۰ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات) این حق ناظر به آزادی در کسب اطلاعات است. دولتهای دموکراتیک و مردمی نیز موظفند به این حق احترام گذاشته و هر نوع مانعی را از پیش روی این حق بزدایند: چنانچه به ارزش ذاتی این حق خدا داد وقعی ننهیم، به نظر می رسد دستکم از آنجاییکه این حق واجد آثار و نتایج مثبت می باشد تلاش برای حفظ و تضمین آن لازم وضروری است: زیرا،همانگونه که نظریه پردازان منفعت گرا گفته اند حق دسترسی آزاد به اطلاعات و رفع موانع گردش آزاد اطلاعات می تواند به رشد و تعالی نوع بشر یاری رساند. از این دریچه نیز طرح مزبور که عمدتا سنگ هایی را پیش روی حرکت و انتقال اطلاعات قرار می دهد خلاف استانداردهای حکومت های مردمی و موازین حقوقی تلقی می شود.
امید آن است ابتدا جهت احترام به حقوق شهروندان و دوم توجه به طرح ها و برنامه های شکست خورده قبلی، این طرح مسترد یا دستکم با قلب ماهیت به تضمینی برای حق دسترسی به اطلاعات تبدیل شود./
وحید قاسمی عهد
عضو هیات علمی دانشگاه
وکیل پایه یک دادگستری