آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
کاهش تورم در اقتصاد ایران، با توجه به شرایط خاص آن (تحریم‌ها، وابستگی به نفت، ساختار اقتصادی دولتی)، نیازمند ترکیبی از سیاست‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت است. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با تورم بالا دست‌وپنجه نرم کرده است. با توجه به شرایط خاصی مانند تحریم‌های بین‌المللی، وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و ساختار اقتصادی دولتی، کاهش تورم نیازمند اجرای سیاست‌های جامع و هماهنگ در حوزه‌های مختلف است. کارشناسان اقتصادی راهکارهای متعددی را برای مهار تورم در ایران پیشنهاد می‌کنند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
1. کنترل نقدینگی و سیاست‌های پولی
کاهش رشد نقدینگی
در ایران، رشد نقدینگی سالانه (حدود 25-40%) یکی از عوامل اصلی تورم است. بانک مرکزی باید با ابزارهایی مثل افزایش نرخ بهره، کنترل چاپ پول و محدود کردن استقراض دولت از بانک‌ها، این روند را مهار کند.
استقلال بانک مرکزی
بانک مرکزی باید از فشارهای سیاسی دولت برای تأمین کسری بودجه مستقل شود تا از خلق پول بی‌پشتوانه جلوگیری کند.
تنظیم نرخ سود بانکی
افزایش نرخ سود سپرده‌ها می‌تواند انگیزه پس‌انداز را بالا ببرد و تقاضای کل را کاهش دهد.
2. کاهش کسری بودجه دولت
اصلاح نظام مالیاتی
افزایش پایه مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی (مثلاً از طریق مالیات بر ثروت و عایدی سرمایه) می‌تواند درآمد دولت را بدون چاپ پول افزایش دهد.
کاهش هزینه‌های غیرضروری: محدود کردن هزینه‌های جاری دولت (مانند یارانه‌های غیرهدفمند) و تخصیص منابع به پروژه‌های تولیدی.
مدیریت یارانه‌ها
حذف یارانه‌های نقدی گسترده و جایگزینی آن با یارانه‌های هدفمند برای اقشار کم‌درآمد، فشار مالی دولت را کم می‌کند.
3. افزایش عرضه و تولید
حمایت از تولید داخلی
ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به بخش خصوصی، کاهش بروکراسی و بهبود فضای کسب‌وکار باعث افزایش عرضه کالاها و خدمات می‌شود که تورم ناشی از کمبود را کاهش می‌دهد.
رفع موانع تولید
حذف مقررات دست‌وپاگیر و بهبود زیرساخت‌ها (برق، حمل‌ونقل، فناوری) می‌تواند هزینه تولید را پایین بیاورد.
تنوع‌بخشی به اقتصاد
کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و توسعه بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات برای پایداری عرضه.
4. مدیریت نرخ ارز
تثبیت نرخ ارز
نوسانات ارزی در ایران (به دلیل تحریم‌ها و کاهش درآمدهای ارزی) یکی از عوامل تورم وارداتی است. ایجاد بازار ارز شفاف و مدیریت منابع ارزی (مثل ذخایر بانک مرکزی) می‌تواند این مشکل را کاهش دهد.
افزایش صادرات غیرنفتی
توسعه صادرات کالاهای کشاورزی، معدنی و صنعتی برای تأمین ارز مورد نیاز و کاهش فشار بر بازار ارز.
5. کنترل انتظارات تورمی
شفافیت و اعتمادسازی
اعلام سیاست‌های اقتصادی شفاف و قابل پیش‌بینی توسط دولت، انتظارات تورمی را کاهش می‌دهد. وقتی مردم به ثبات اقتصادی اعتماد کنند، تقاضای احتیاطی برای خرید کالا کم می‌شود.
ارتباطات مؤثر
بانک مرکزی و دولت باید با اطلاع‌رسانی دقیق، از ایجاد وحشت اقتصادی جلوگیری کنند. 6. رفع تحریم‌ها و بهبود تجارت خارجی
مذاکرات بین‌المللی
کاهش تحریم‌ها می‌تواند دسترسی به منابع ارزی، فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی را افزایش دهد و هزینه‌های تولید و واردات را کاهش دهد. افزایش واردات هدفمند: واردات مواد اولیه و کالاهای ضروری با نرخ ارز کنترل‌شده می‌تواند عرضه را تقویت کند و تورم را مهار کند.
7. اصلاحات ساختاری بلندمدت
کاهش نقش دولت در اقتصاد
خصوصی‌سازی واقعی و کاهش تصدی‌گری دولت در بنگاه‌ها، بهره‌وری را افزایش می‌دهد و هزینه‌ها را کم می‌کند.
بهبود نظام بانکی
اصلاح بانک‌های ورشکسته و کاهش معوقات بانکی، سیستم مالی را کارآمدتر می‌کند.
آموزش و نیروی کار
سرمایه‌گذاری در مهارت‌آموزی نیروی کار، بهره‌وری را بالا می‌برد و هزینه تولید را کاهش می‌دهد. چالش‌ها در ایران:
تحریم‌ها
محدودیت در تجارت و دسترسی به منابع ارزی، اجرای برخی سیاست‌ها را دشوار می‌کند.
ساختار اقتصاد دولتی
مقاومت نهادها در برابر خصوصی‌سازی و اصلاحات.
تورم مزمن
سابقه طولانی تورم بالا، انتظارات تورمی را نهادینه کرده است. نمونه‌های عملی:
کاهش تورم در دهه 70
در دوره دولت هاشمی، با تثبیت نرخ ارز و افزایش تولید، تورم تا حدی کنترل شد.
تجربه ترکیه
ترکیه در دهه 2000 با اصلاح نظام بانکی، کنترل نقدینگی و جذب سرمایه خارجی، تورم را از 70% به زیر 10% رساند که می‌تواند الگویی برای ایران باشد (با تفاوت شرایط). کاهش تورم در ایران نیازمند ترکیبی از سیاست‌های پولی انقباضی (کنترل نقدینگی)، افزایش تولید و عرضه، تثبیت ارز، و اصلاحات ساختاری است. در کوتاه‌مدت، مهار نقدینگی و کسری بودجه اولویت دارد و در بلندمدت، رفع تحریم‌ها و تنوع اقتصادی ضروری است. موفقیت این راهکارها به هماهنگی سیاست‌ها، اراده سیاسی و ثبات اجرایی بستگی دارد.