پمپ خلا صنعتی یا پمپ خلا هوا چیست؟

گستره کاربرد پمپ‌های وکیوم بسیار وسیع است و از صنایع بسته‌بندی مواد غذایی و دارویی تا تولید نیمه‌رساناها، تجهیزات پزشکی پیشرفته و تحقیقات فضایی را در بر می‌گیرد. لیست قیمت پمپ وکیوم در ایران بسیار متنوع و متاثر از نوع، برند و مشخصات فنی است؛ از پمپ‌های کوچک کارگاهی ارزان تا مدل‌های صنعتی گران. انتخاب صحیح نیازمند شناخت انواع پمپ‌ها (روغنی، خشک و...)، کاربرد مورد نظر و بررسی دقیق راهنمای خرید پمپ وکیوم برای انتخابی آگاهانه و بهینه است.

مزایای استفاده از پمپ وکیوم و دامنه کاربرد آن

کاربردهای پمپ‌های وکیوم بسیار متنوع و گسترده است. در صنایع غذایی، پمپ‌های وکیوم در فرآیندهای بسته‌بندی، تغلیظ، خشک کردن و گاززدایی کاربرد دارند. در آزمایشگاه‌ها، این پمپ‌ها در دستگاه‌های تقطیر، خشک‌کن‌های انجمادی، سیستم‌های فیلتراسیون و طیف‌سنجی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در پزشکی، پمپ‌های وکیوم در تجهیزات حیاتی مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی، ساکشن جراحی، اتوکلاوها و سیستم‌های MRI کاربرد دارند.
صنایع شیمیایی، پتروشیمی، متالورژی، تولید نیمه‌هادی‌ها، خودروسازی، تعمیرات موبایل و طلاسازی نیز از دیگر حوزه‌های اصلی استفاده از پمپ‌های وکیوم به شمار می‌روند. برای شروع و آشنایی با پمپ‌های وکیوم در بازار ایران، مدل‌های تک مرحله‌ای ولیو VE115N و ویپکول مدل F1 می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند. این پمپ‌ها با توان 1/4 اسب بخار و قیمت تقریبی ۳.۳۰۰.۰۰۰ تا ۳.۴۵۰.۰۰۰ تومان، برای کاربردهای عمومی و کارگاهی کوچک ایده‌آل هستند. همچنین برای کاربردهای صنعتی و نیمه‌صنعتی که نیاز به راندمان بالا و خلاء مناسب دارند، پمپ‌های تک مرحله‌ای ولیو VE135N و دو مرحله‌ای ولیو VE215N گزینه‌های قابل اعتمادی هستند. قیمت این مدل‌ها در بازار ایران به ترتیب حدود ۵.۹۸۰.۰۰۰ و ۷.۴۰۰.۰۰۰ تومان است. برای کاربردهای قوی‌تر صنعتی، پمپ‌های دو مرحله‌ای ولیو مدل VE280N با توان 1 اسب بخار و قیمت حدودی ۱۹.۰۰۰.۰۰۰ تومان توصیه می‌شوند.

مطالعات انجام شده توسط دانشگاه توکیو در ژاپن و مقالات منتشر شده در مجله Vacuum Science & Technology نشان می‌دهند که استفاده از پمپ‌های وکیوم مزایای چندگانه‌ای را در صنایع مختلف به ارمغان می‌آورد. این مزایا عبارتند از:

• ایجاد شرایط فرآیندی خاص: بسیاری از فرآیندهای صنعتی مانند خشک کردن انجمادی (Freeze Drying) در صنایع دارویی و غذایی، لایه‌نشانی نازک در تولید قطعات الکترونیکی، و گاز زدایی فلزات مذاب در صنایع متالورژی، نیازمند محیطی با فشار کنترل شده و پایین‌تر از فشار اتمسفر هستند. پمپ‌های وکیوم با ایجاد این شرایط، امکان انجام این فرآیندها را فراهم می‌سازند.
• افزایش راندمان فرآیند: ایجاد خلاء می‌تواند سرعت و راندمان بسیاری از فرآیندها را بهبود بخشد. به عنوان مثال، در فرآیند تقطیر خلاء (Vacuum Distillation) در صنایع شیمیایی، کاهش فشار باعث کاهش نقطه جوش مواد شده و فرآیند تقطیر با سرعت و انرژی کمتری انجام می‌پذیرد.
• بهبود کیفیت محصول نهایی: خلاء می‌تواند به حذف آلودگی‌ها و گازهای ناخواسته از محصولات کمک کند و کیفیت نهایی را ارتقا دهد. در صنعت بسته‌بندی، تخلیه هوای داخل بسته‌ها (Vacuum Packaging) مانع از رشد میکروارگانیسم‌ها و اکسیداسیون مواد غذایی شده و ماندگاری و کیفیت محصول را افزایش می‌دهد.
• افزایش ایمنی فرآیند: در برخی کاربردها، استفاده از خلاء می‌تواند خطرات ناشی از فشار بالا را کاهش داده و ایمنی فرآیند را بهبود بخشد. به عنوان مثال، در سیستم‌های تبرید و تهویه مطبوع، تخلیه سیستم با پمپ وکیوم پیش از شارژ مبرد، از ورود هوا و رطوبت به سیستم جلوگیری کرده و عملکرد و طول عمر سیستم را بهبود می‌بخشد.

نحوه کار پمپ وکیوم و اصول عملکرد فنی

بر اساس مستندات فنی منتشر شده توسط شرکت Edwards Vacuum (یک شرکت پیشرو در زمینه فناوری وکیوم) و مقالات علمی در مجله Journal of Vacuum Science and Technology B، پمپ‌های وکیوم با استفاده از مکانیسم‌های مختلفی عمل می‌کنند، اما اصول کلی عملکرد آن‌ها را می‌توان در چهار مرحله اساسی خلاصه نمود:

1. مکش گاز (Intake): پمپ با ایجاد یک ناحیه کم فشار در ورودی خود، مولکول‌های گاز را از محفظه یا سیستم مورد نظر به داخل خود می‌کشد. این فرآیند مشابه مکش هوا توسط جاروبرقی است، اما در مقیاس مولکولی.
2. به دام انداختن مولکول‌ها (Trapping): مولکول‌های گازی که وارد پمپ شده‌اند، در داخل آن به دام می‌افتند. بسته به نوع پمپ، این کار می‌تواند با استفاده از مکانیسم‌های مختلفی مانند تیغه‌های دوار، دیافراگم‌ها، یا جت‌های روغن انجام شود.
3. تراکم (Compression): پس از به دام افتادن مولکول‌ها، حجم فضای اشغال شده توسط آن‌ها در داخل پمپ کاهش می‌یابد و در نتیجه، فشار گاز افزایش می‌یابد. این مرحله به منظور آماده‌سازی گاز برای تخلیه به محیط با فشار بالاتر (معمولاً اتمسفر) صورت می‌گیرد.
4. تخلیه مداوم (Exhaust): پمپ به طور مداوم گاز متراکم شده را به محیط بیرون تخلیه می‌کند، در حالی که فرآیند مکش از محفظه خلاء را به صورت پیوسته ادامه می‌دهد. این سیکل مداوم باعث کاهش تدریجی فشار در محفظه و ایجاد خلاء مورد نظر می‌شود.

برای پمپ‌های وکیوم با عملکرد بهینه و کارآمد، مدل‌های دو مرحله‌ای ولیو سری VE (مانند VE225N و VE245N) و مدل‌های تک مرحله‌ای والو مدل 125 را می‌توان توصیه نمود. قیمت این مدل‌ها در بازار ایران از حدود ۴.۵۰۰.۰۰۰ تا ۹.۵۰۰.۰۰۰ تومان متغیر است، که بسته به توان و ویژگی‌های دقیق مدل تعیین می‌شود. برای کاربردهای بسیار حساس، پمپ وکیوم دو مرحله ای والوو مدل VE2100N با قیمت تقریبی ۱۲.۲۰۰.۰۰۰ تومان گزینه‌ی مناسبی خواهد بود.

راهنمای استفاده بهینه از پمپ وکیوم

مطابق با دستورالعمل‌های ارائه شده توسط تولیدکنندگان معتبر پمپ وکیوم مانند شرکت Pfeiffer Vacuum (یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پمپ وکیوم در جهان) و منابع آموزشی دانشگاه استنفورد، برای اطمینان از عملکرد صحیح و افزایش طول عمر پمپ وکیوم، رعایت مراحل زیر در هنگام استفاده ضروری است:

• آماده‌سازی پمپ: قبل از هر بار استفاده، دستورالعمل‌های سازنده را به دقت مطالعه نمایید. از کافی بودن روغن (در پمپ‌های روغنی)، تمیز بودن فیلترها و عدم وجود نشتی در اتصالات اطمینان حاصل کنید.
• روشن کردن پمپ: پمپ را مطابق با دستورالعمل سازنده روشن کنید. از اتصال صحیح کابل برق و ولتاژ مناسب اطمینان حاصل نمایید.
• شروع فرآیند مکش: شیر ورودی به محفظه خلاء را به آرامی باز کنید تا فرآیند مکش آغاز شود. از باز کردن ناگهانی شیر و اعمال فشار ناگهانی به پمپ خودداری کنید.
• رسیدن به خلاء مطلوب: به طور پیوسته گیج فشار (مانومتر) را بررسی کنید تا میزان خلاء به مقدار مورد نظر برسد. زمان رسیدن به خلاء مطلوب بستگی به نوع پمپ، حجم محفظه و میزان نشتی سیستم دارد.
• خاموش کردن پمپ: پس از اتمام کار، ابتدا شیر ورودی به محفظه خلاء را ببندید، سپس پمپ را طبق دستورالعمل خاموش نمایید.
• نگهداری دوره‌ای: به منظور حفظ عملکرد بهینه و افزایش طول عمر پمپ، نگهداری دوره‌ای منظم را طبق دستورالعمل سازنده انجام دهید. این نگهداری شامل تعویض روغن، تمیز کردن فیلترها، بررسی و تعویض قطعات مستهلک و تست نشتی سیستم است.

برای کاربرانی که به دنبال پمپ‌های وکیوم با کاربری آسان و نگهداری کم دردسر هستند، مدل‌های تک مرحله‌ای Value VE125N و Value VE160N می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند. این پمپ‌ها با طراحی کاربرپسند و قیمت مناسب (حدود ۴.۵۹۵.۰۰۰ تا ۸.۴۵۰.۰۰۰ تومان)، برای مصارف عمومی و کارگاهی ایده‌آل هستند. برای کاربردهای خاص تر پمپ وکیوم ویپکول مدل F1.5 نیز پیشنهاد می شود که قیمت حدودی ۴.۷۵۰.۰۰۰ تومان دارد.

کاربردهای متنوع پمپ وکیوم در صنایع مختلف

بر اساس گزارش‌های صنعتی از انجمن بین‌المللی فناوری نانو (NanoTech) و مقالات منتشر شده در مجله Industrial Vacuum Digest، پمپ‌های وکیوم نقش کلیدی و چندگانه‌ای در صنایع مختلف ایفا می‌کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن‌ها اشاره می‌شود:

استفاده از پمپ‌های وکیوم در صنعت بسته‌بندی، به ویژه برای مواد غذایی و دارویی، به طور گسترده‌ای رایج است. بسته‌بندی در خلاء (Vacuum Packaging) باعث حذف هوا و اکسیژن از داخل بسته‌ها شده و از فساد، اکسیداسیون و رشد میکروارگانیسم‌ها جلوگیری می‌کند. این روش، ماندگاری، تازگی و کیفیت محصولات را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. پمپ وکیوم های تک مرحله ای با دبی متوسط مانند پمپ وکیوم تک مرحله ای ولیو مدل VE125N و مدل WIPCOOL F1 برای این کاربردها با قیمت حدود 3.5 تا 5 میلیون تومان مناسب هستند.

علاوه بر بسته‌بندی، پمپ‌های وکیوم در فرآیندهای مختلف تولید مواد غذایی مانند تغلیظ، خشک کردن، گاززدایی و فیلتراسیون نیز کاربرد دارند. در تولید کنسانتره میوه، تغلیظ شیر و تولید پودرهای غذایی، از پمپ‌های وکیوم برای کاهش فشار و تسهیل فرآیندهای تبخیر و خشک شدن استفاده می‌شود. همچنین در فرآیند گاززدایی نوشیدنی‌ها، خلاء به حذف گازهای اضافی و بهبود کیفیت محصول کمک می‌کند. برای صنایع غذایی، پمپ‌های وکیوم با ظرفیت پمپاژ بالاتر مانند پمپ وکیوم تک مرحله ای ولیو مدل VE135N با قیمت تقریبی ۶ میلیون تومان و پمپ وکیوم دهش و مکش نیک 1/4 اسب مدل JT5200202 با قیمت ۷.۲۴۹.۵۰۰ تومان گزینه‌های بهتری هستند.

پمپ‌های وکیوم آزمایشگاهی ابزارهای ضروری در انواع فرآیندهای تحقیق و توسعه به شمار می‌روند. از جمله کاربردهای رایج آن‌ها می‌توان به تقطیر خلاء برای جداسازی و خالص‌سازی مواد، خشک کردن انجمادی برای نگهداری نمونه‌های حساس، فیلتراسیون خلاء برای جداسازی مواد جامد از مایع و کاربردهای طیف‌سنجی جرمی (Mass Spectrometry) اشاره نمود. برای کاربردهای آزمایشگاهی دقیق، پمپ‌های وکیوم کوچک دیافراگمی دو منظوره با ولتاژ 6-12V و قیمت حدود ۵۹۸.۵۰۰ تومان و پمپ وکیوم DC 12V مدل LH 402V با قیمت ۱.۳۲۰.۰۰۰ تومان برای مصارف سبک‌تر توصیه می‌شوند.

در صنعت سیستم‌های تهویه مطبوع و تبرید (HVACR)، پمپ‌های وکیوم نقش حیاتی در نصب، سرویس و نگهداری سیستم‌های تهویه مطبوع و تبرید ایفا می‌کنند. از پمپ‌های وکیوم برای تخلیه سیستم از هوا و رطوبت پیش از شارژ مبرد، تست نشتی سیستم و همچنین تخلیه روغن کمپرسور استفاده می‌شود. برای سرویس سیستم‌های تهویه مطبوع، پمپ‌های وکیوم ویپکول مدل F1 و ولیو مدل VE115N با قیمت تقریبی ۳.۴۵۰.۰۰۰ و ۳.۳۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم DSZH مدل WK-115 با قیمت ۳.۶۸۰.۰۰۰ تومان گزینه‌های اقتصادی و کارآمدی هستند.

در حوزه پزشکی، پمپ‌های وکیوم پزشکی (Medical Vacuum Pumps) در طیف گسترده‌ای از تجهیزات و سیستم‌های حیاتی کاربرد دارند. دستگاه‌های تنفس مصنوعی برای کمک به بیماران تنفسی، ساکشن جراحی برای تخلیه مایعات و خون در حین عمل جراحی، اتوکلاوها برای استریل کردن تجهیزات پزشکی و سیستم‌های خلاء مرکزی بیمارستانی تنها بخشی از کاربردهای پمپ‌های وکیوم در این حوزه حساس هستند. برای کاربردهای پزشکی که نیاز به خلاء مطمئن و بهداشتی دارند، پمپ وکیوم چند منظوره مارک Expert مدل ZKBL-5.8L با قیمت ۷.۵۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم مسترکول ۹۰۰۶۳ با قیمت ۱۳.۵۰۰.۰۰۰ تومان به دلیل کیفیت و استانداردهای بالا قابل بررسی هستند.

اجزای اصلی پمپ وکیوم و به ساختار فنی

بر اساس کاتالوگ‌های فنی شرکت Busch Vacuum Solutions (یکی دیگر از تولیدکنندگان برجسته پمپ وکیوم) و منابع آموزشی دانشگاه MIT، پمپ‌های وکیوم از مجموعه ای از اجزای دقیق و هماهنگ تشکیل شده‌اند که برای ایجاد خلاء به صورت یکپارچه عمل می‌کنند. اجزای اصلی یک پمپ وکیوم عبارتند از:

1. موتور الکتریکی (Electric Motor): نیروی محرکه پمپ را تامین می‌کند و باعث به حرکت درآوردن بخش‌های گردنده پمپ می‌شود. نوع موتور (تک فاز، سه فاز، DC) بستگی به نوع پمپ و کاربرد آن دارد.
2. روتور (Rotor): بخش گردنده پمپ است که با چرخش خود فرآیند مکش گاز را انجام می‌دهد. طراحی روتور بسته به نوع پمپ متفاوت است. در پمپ‌های روتاری وین، روتور استوانه‌ای شکل با شیارهای شعاعی است که تیغه‌ها در آن قرار می‌گیرند.
3. تیغه‌های دوار (Vanes): در پمپ‌های روتاری وین، تیغه‌های دوار با حرکت دورانی روتور و تغییر حجم محفظه پمپ، گاز را مکش می‌کنند. این تیغه‌ها معمولاً از جنس مواد مقاوم به سایش و گرما ساخته می‌شوند.
4. شیر ورودی (Inlet Valve): از بازگشت گاز از پمپ به محفظه خلاء جلوگیری می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که فرآیند مکش به صورت یک‌طرفه انجام می‌شود.
5. شیر خروجی (Outlet Valve): مسیر خروج گاز تخلیه شده از پمپ را کنترل می‌کند و معمولاً دارای مکانیزم یک‌طرفه برای جلوگیری از بازگشت هوا به داخل پمپ است.
6. فیلتر روغن (Oil Filter): در پمپ‌های وکیوم روغنی، فیلتر روغن ذرات معلق و آلودگی‌های موجود در روغن را جذب کرده و از آلودگی روغن و آسیب به قطعات پمپ جلوگیری می‌کند.
7. مخزن روغن (Oil Reservoir): در پمپ‌های روغنی، مخزن روغن وظیفه نگهداری روغن روانکاری و آب‌بندی پمپ را بر عهده دارد. حجم مخزن بستگی به نوع و ظرفیت پمپ دارد.
8. گیج فشار (Pressure Gauge/Manometer): میزان خلاء ایجاد شده توسط پمپ را اندازه‌گیری و نمایش می‌دهد. گیج‌های فشار در انواع مختلف آنالوگ و دیجیتال موجود هستند.
9. سیستم خنک‌کننده (Cooling System): برای کنترل دمای پمپ در حین کار و جلوگیری از گرم شدن بیش از حد قطعات، از سیستم خنک‌کننده استفاده می‌شود. این سیستم می‌تواند شامل فن، پره‌های خنک‌کننده و یا سیستم خنک‌کاری با آب باشد.
10. محفظه پمپ (Pump Housing): اصلی‌ترین بخش پمپ است که فرآیند مکش، به دام انداختن و تراکم گاز در آن رخ می‌دهد. محفظه پمپ باید از جنس مواد مقاوم و با دقت بالا ساخته شود تا عملکرد صحیح پمپ تضمین گردد.

لیست قیمت پمپ وکیوم در بازار ایران و عوامل موثر بر آن

تحلیل بازار پمپ وکیوم در ایران نشان می‌دهد که قیمت این تجهیزات تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. بر اساس بررسی قیمت‌های فروشگاه‌های آنلاین و گزارش‌های اتحادیه صنف تهویه مطبوع تهران، عوامل اصلی تعیین‌کننده قیمت پمپ‌های وکیوم عبارتند از:

• برند سازنده (Brand): برندهای معتبر بین‌المللی مانند بکر (Becker)، ادواردز (Edwards) و فایفر (Pfeiffer) به دلیل کیفیت بالا، فناوری پیشرفته و طول عمر بیشتر، معمولاً قیمت بالاتری نسبت به برندهای ایرانی و چینی دارند. برندهای ایرانی مانند ایپک و پارس وکیوم و برندهای چینی مانند ولیو (Value) نیز با ارائه قیمت‌های رقابتی، بخش قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند.
• نوع پمپ وکیوم (Pump Type): پمپ‌های وکیوم خشک به دلیل پیچیدگی ساختار و مزایای عدم آلودگی روغن، گران‌ترین نوع محسوب می‌شوند. پمپ‌های روتاری روغنی به دلیل ساختار ساده‌تر و تولید انبوه، معمولاً ارزان‌ترین گزینه هستند. پمپ‌های آبی (رینگ مایع) از نظر قیمت، بین این دو دسته قرار می‌گیرند.
• مشخصات فنی (Technical Specifications): مشخصات فنی کلیدی مانند ظرفیت پمپاژ (دبی)، توان موتور، فشار خلاء نهایی و تعداد مراحل پمپاژ، تاثیر مستقیم بر قیمت دارند. پمپ‌های با ظرفیت و توان بالاتر و فشار خلاء عمیق‌تر، قیمت بیشتری دارند.
• حجم مخزن روغن (Oil Reservoir Capacity): در پمپ‌های روغنی، حجم مخزن روغن نیز بر قیمت تاثیرگذار است. پمپ‌های با مخزن روغن بزرگتر معمولاً برای کاربردهای سنگین‌تر و مداوم‌تر طراحی شده‌اند و قیمت بالاتری دارند.
• نوع منبع تغذیه (Power Supply): پمپ‌های سه فاز به دلیل توان بالاتر و کاربرد صنعتی، ممکن است گران‌تر از مدل‌های تک فاز باشند. پمپ‌های DC 12V با ولتاژ پایین برای کاربردهای خاص و قابل حمل طراحی شده‌اند و قیمت متفاوتی دارند.
• جنس مواد سازنده (Material Quality): استفاده از مواد با کیفیت بالا مانند فولاد ضد زنگ، آلیاژهای خاص و مواد مقاوم به خوردگی، قیمت پمپ را افزایش می‌دهد.
• تعداد پروانه (Number of Impellers): در برخی از انواع پمپ‌ها مانند پمپ‌های روتس، تعداد پروانه بیشتر می‌تواند منجر به افزایش قیمت شود.

محدوده قیمت پمپ وکیوم در بازار ایران

1. پمپ‌های وکیوم ارزان قیمت: پمپ‌های کوچک کارگاهی، پمپ‌های DC 12V و مدل‌های تک مرحله‌ای روغنی از برندهای اقتصادی با قیمت حدود 300.000 تا 5.000.000 تومان در دسترس هستند. به عنوان مثال مدل 555 پمپ وکیوم DC 12V با قیمت ۴۸۰.۰۰۰ تومان و پمپ خلا 12 ولتی با فلو 2.5 LPM با قیمت ۲۲۰.۰۰۰ تومان جزء ارزان‌ترین گزینه‌ها هستند. پمپ وکیوم روغنی ایپک 3 متر مکعب بر ساعت مدل VP115 نیز در بازه قیمتی ۲.۷۰۰.۰۰۰ تومان قرار می‌گیرد.
2. پمپ‌های وکیوم با قیمت متوسط: پمپ‌های روتاری روغنی و آبی با ظرفیت متوسط از برندهای ایرانی و آسیایی در محدوده قیمت 5.000.000 تا 25.000.000 تومان قابل تهیه هستند. پمپ وکیوم تک مرحله ای ولیو مدل VE135N با قیمت ۵.۹۸۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم دو مرحله ای 2RS-3 هامر روغنی با قیمت ۱۲.۳۵۰.۰۰۰ تومان در این دسته قرار می‌گیرند.
3. پمپ‌های وکیوم گران قیمت: پمپ‌های خشک، پمپ‌های با ظرفیت بالا و فشار خلاء عمیق از برندهای معتبر بین‌المللی و پمپ‌های تخصصی آزمایشگاهی و پزشکی می‌توانند قیمت‌های بسیار بالاتری داشته باشند و از 25.000.000 تومان به بالا قیمت‌گذاری شوند. به عنوان مثال، پمپ وکیوم روتاری روغنی تک مرحله ای 25 متری مدل X-25 برند JOYSUN با قیمت ۲۵.۰۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم 2RS-2B vacuum pump با قیمت ۷۹.۰۰۰.۰۰۰ تومان در این دسته جای می‌گیرند. پمپ خلا روتاری سری PVD ULVAC با قیمت ۳۷۴.۰۰۰.۰۰۰ تومان نشان‌دهنده قیمت بالای پمپ‌های رده بالا و تخصصی است.

راهنمای خرید پمپ وکیوم: گام به گام تا انتخاب بهینه

بر اساس توصیه‌های شرکت Leybold Vacuum (از دیگر پیشگامان صنعت وکیوم) و مقالات تخصصی در زمینه انتخاب پمپ وکیوم، برای خرید پمپ وکیوم مناسب و جلوگیری از انتخاب‌های نادرست، مراحل زیر را به دقت دنبال کنید:

• تعیین دقیق نیازها و کاربرد (Application Needs): قبل از هر اقدامی، به طور کامل مشخص کنید که پمپ وکیوم را برای چه کاربردی نیاز دارید. نوع کاربرد (آزمایشگاهی، کولر گازی، صنعتی، پزشکی و غیره) تعیین‌کننده نوع پمپ، مشخصات فنی مورد نیاز و بودجه شما خواهد بود. به عنوان مثال، برای کاربردهای آزمایشگاهی نیاز به پمپ با خلاء بالا و دبی پایین است، در حالی که برای بسته‌بندی مواد غذایی، پمپ با دبی بالا و خلاء متوسط مناسب‌تر است.
• بررسی انواع پمپ وکیوم (Vacuum Pump Types): با انواع مختلف پمپ‌های وکیوم (روغنی، خشک، آبی، روتاری، اسکرو، توربومولکولی و غیره) و ویژگی‌های هر کدام به خوبی آشنا شوید. مزایا و معایب هر نوع پمپ را درک کنید و بدانید هر کدام برای چه کاربردهایی مناسب‌تر هستند.
• انتخاب نوع پمپ مناسب با کاربرد (Choosing the Right Type): بر اساس نیازها و کاربرد خود، نوع پمپ وکیوم مناسب را انتخاب کنید. برای مصارف عمومی و صنعتی که نیاز به خلاء متوسط و دبی بالا دارند، پمپ‌های روغنی روتاری گزینه‌ای رایج و مقرون‌به‌صرفه هستند. برای کاربردهای حساس به روغن و نیاز به خلاء تمیز، پمپ‌های خشک ایده‌آل‌ترند. برای کاربردهای خاص مانند مکش سیالات و گازهای مرطوب، پمپ‌های آبی مناسب‌تر هستند.
• بررسی و تعیین مشخصات فنی کلیدی (Technical Specifications Review): مشخصات فنی کلیدی پمپ مانند دبی (حجم پمپاژ)، فشار خلاء نهایی، توان موتور، نوع منبع تغذیه، جنس مواد سازنده و تعداد مراحل پمپاژ را به دقت بررسی کرده و با نیازهای خود مطابقت دهید. به عنوان مثال، اگر به خلاء بسیار بالا نیاز دارید، باید پمپ‌های دو مرحله‌ای یا پمپ‌های توربومولکولی را در نظر بگیرید.
• انتخاب برند معتبر و فروشگاه مطمئن (Brand and Store Selection): از برندهای معتبر و شناخته شده و فروشگاه‌های دارای سابقه و خوشنام خرید کنید تا از کیفیت محصول، گارانتی و خدمات پس از فروش اطمینان حاصل نمایید. فروشگاه‌های تخصصی تجهیزات صنعتی و وکیوم، نمایندگی‌های رسمی برندهای معتبر و فروشگاه‌های آنلاین با سابقه می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند. در بازار ایران، فروشگاه 118 صنعتی و فروشگاه‌های خیابان سعدی تهران از مراکز معتبر خرید پمپ وکیوم هستند.
• مقایسه قیمت‌ها و بررسی بودجه (Price Comparison and Budgeting): قیمت مدل‌های مختلف پمپ وکیوم از برندهای گوناگون را مقایسه کرده و با بودجه خود هماهنگ کنید. به یاد داشته باشید که همیشه ارزان‌ترین گزینه، بهترین انتخاب نیست. کیفیت، کارایی و طول عمر پمپ نیز باید در نظر گرفته شود.
• توجه به هزینه‌های بلندمدت (Long-term Costs): هنگام انتخاب پمپ وکیوم، به هزینه‌های نگهداری، تعمیرات، مصرف انرژی و طول عمر احتمالی نیز توجه داشته باشید. پمپ‌های با کیفیت بالاتر ممکن است هزینه اولیه بیشتری داشته باشند، اما در بلندمدت به دلیل راندمان بالاتر و نیاز کمتر به تعمیرات، مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهند بود.
• بررسی گارانتی و خدمات پس از فروش (Warranty and After-sales Service): قبل از خرید، از وجود گارانتی معتبر و خدمات پس از فروش مناسب اطمینان حاصل کنید. اطمینان حاصل کنید که در صورت بروز مشکل، امکان تعمیر و تامین قطعات یدکی پمپ وجود داشته باشد.
• مشاوره با کارشناسان و متخصصان (Expert Consultation): در صورت نیاز و عدم اطمینان از انتخاب صحیح، حتماً از کارشناسان فروش در فروشگاه‌های معتبر و یا متخصصان حوزه وکیوم مشاوره بگیرید. آن‌ها می‌توانند با توجه به نیازها و بودجه شما، بهترین مدل پمپ وکیوم را به شما پیشنهاد دهند.

انواع پمپ وکیوم بر اساس نوع پمپ

بر اساس منابع فنی انجمن مهندسان مکانیک ژاپن (JSME) و مقالات منتشر شده در مجله Vacuum، پمپ‌های وکیوم را می‌توان بر اساس نوع مکانیزم و ساختار عملکردی به دسته‌های مختلفی تقسیم نمود که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.

پمپ وکیوم تک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای

پمپ‌های وکیوم از نظر تعداد مراحل مکش و تراکم به دو نوع تک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای تقسیم می‌شوند. پمپ‌های وکیوم تک مرحله‌ای، فرآیند ایجاد خلاء را تنها در یک مرحله انجام می‌دهند. در این پمپ‌ها، مولکول‌های گاز تنها یک بار مکش و متراکم شده و سپس تخلیه می‌شوند. این ساختار ساده‌تر، پمپ‌های تک مرحله‌ای را اقتصادی‌تر و برای کاربردهای عمومی با نیاز به خلاء متوسط مناسب می‌سازد.
در مقابل، پمپ‌های وکیوم دو مرحله‌ای از دو مرحله متوالی برای مکش و تراکم گاز بهره می‌برند. در مرحله اول، پمپ تا حدی فشار را کاهش می‌دهد و در مرحله دوم، با مکش مجدد و تراکم بیشتر، به خلاء عمیق‌تری دست می‌یابد. این قابلیت ایجاد خلاء عمیق‌تر، پمپ‌های دو مرحله‌ای را برای کاربردهایی که به خلاء بالا نیاز دارند، ایده‌آل می‌سازد.
برای کاربردهای عمومی و بودجه محدود، پمپ وکیوم تک مرحله ای ولیو مدل VE115N با قیمت ۳.۳۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم تک مرحله ای 2.5 متری مدل RS-0.5(VE 115) برند HAMER با قیمت ۳.۶۵۰.۰۰۰ تومان گزینه‌های مناسبی هستند. در صورت نیاز به خلاء عمیق‌تر، پمپ خلا دو مرحله 2RS-0.5 مدل VE215 هامر HAMER با قیمت ۷.۸۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم دو مرحله‌ ای ولیو مدل VE215N با قیمت ۷.۴۰۰.۰۰۰ تومان انتخاب‌های بهتری خواهند بود.

پمپ وکیوم روتاری وین

پمپ‌های وکیوم روتاری وین از جمله رایج‌ترین و پرکاربردترین انواع پمپ‌های جابجایی مثبت به شمار می‌روند. این پمپ‌ها از یک روتور استوانه‌ای شکل خارج از مرکز و تعدادی تیغه (وین) شعاعی متحرک که در شیارهای روتور جای گرفته‌اند، تشکیل شده‌اند. با چرخش روتور در داخل محفظه پمپ، حجم محفظه‌های بین تیغه‌ها به طور دوره‌ای تغییر می‌کند. در حین چرخش، تیغه‌ها به دیواره محفظه می‌چسبند و با تغییر حجم محفظه، گاز به داخل کشیده شده، متراکم و سپس تخلیه می‌گردد.
پمپ‌های روتاری وین در دو نوع اصلی روغنی و خشک تولید می‌شوند. پمپ‌های روتاری وین روغنی از روغن برای روانکاری قطعات متحرک و آب‌بندی محفظه‌های پمپاژ استفاده می‌کنند که این امر منجر به دستیابی به خلاء بالاتر و دبی پمپاژ بیشتر می‌گردد. در مقابل، پمپ‌های روتاری وین خشک فاقد روغن بوده و خلاء تمیزتری ارائه می‌دهند، اما معمولاً از نظر قیمت گران‌تر هستند و به خلاء نهایی کمتری دست می‌یابند. پمپ‌های روتاری وین روغنی به دلیل کارایی بالا و قیمت مناسب، به طور گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پمپ وکیوم روغنی VALUE مدل VE 125 N با قیمت ۵.۲۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم روغنی تک مرحله 4/5 مترمکعب پالما PALMA VACUUM PUMP OIL FY-1.5B با قیمت ۳.۸۱۹.۰۰۰ تومان از مدل‌های روتاری وین روغنی مناسب برای خرید هستند. برای روغن این پمپ‌ها نیز می‌توانید روغن پمپ وکیوم Value حجم 330 میلی لیتری را با قیمت ۱۳۰.۰۰۰ تومان تهیه نمایید.
پمپ‌های وکیوم روغنی از روغن وکیوم به عنوان سیال آب‌بندی و روانکاری استفاده می‌کنند. روغن وکیوم با پر کردن فضاهای خالی بین قطعات متحرک پمپ، نقش مهمی در آب‌بندی و جلوگیری از نشتی گاز ایفا می‌کند. علاوه بر این، روغن به روانکاری قطعات متحرک کمک کرده و اصطکاک و سایش را کاهش می‌دهد. پمپ‌های روتاری وین روغنی به عنوان نمونه‌ای شاخص از پمپ‌های روغنی، به دلیل کارایی بالا، قابلیت اطمینان و توانایی دستیابی به خلاء بالا و دبی پمپاژ زیاد، در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پمپ وکیوم دیافراگمی

پمپ‌های وکیوم دیافراگمی نوع دیگری از پمپ‌های جابجایی مثبت هستند که از یک دیافراگم انعطاف‌پذیر برای ایجاد خلاء استفاده می‌کنند. در این پمپ‌ها، دیافراگم با حرکت رفت و برگشتی خود، حجم محفظه پمپ را به طور متناوب افزایش و کاهش می‌دهد. در فاز انبساط، حجم محفظه افزایش یافته و گاز به داخل کشیده می‌شود و در فاز انقباض، حجم محفظه کاهش یافته و گاز متراکم و تخلیه می‌گردد. پمپ‌های دیافراگمی به دلیل عدم استفاده از روغن، خلاء تمیزی ایجاد می‌کنند و برای کاربردهایی که آلودگی روغن مجاز نیست، بسیار مناسب هستند.
این پمپ‌ها همچنین برای انتقال گازهای خورنده و مواردی که نیاز به عملکرد بدون روغن و نگهداری آسان است، ایده‌آل می‌باشند. پمپ‌های دیافراگمی معمولاً در آزمایشگاه‌ها، صنایع شیمیایی و دارویی و همچنین در کاربردهای نمونه‌برداری و آنالیز گازها به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای کاربردهای کوچک و کم‌حجم، پمپ وکیوم کوچک دیافراگمی دو منظوره با ولتاژ 6-12V با قیمت حدود ۵۹۸.۵۰۰ تومان و مدل JS-90M پمپ وکیوم مدل JS-90M با قیمت ۹۷۰.۰۰۰ تومان گزینه‌های اقتصادی و کارآمدی محسوب می‌شوند.

پمپ وکیوم اسکرو

پمپ‌های وکیوم اسکرو از نوع پمپ‌های جابجایی مثبت خشک هستند که با استفاده از دو روتور مارپیچی (اسکرو) فرآیند پمپاژ را انجام می‌دهند. روتورهای اسکرو به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در حین چرخش، حجم فضاهای بین آن‌ها به تدریج کاهش می‌یابد. با ورود گاز به این فضاها و حرکت به سمت خروجی پمپ، حجم کاهش یافته و گاز متراکم می‌شود. پمپ‌های اسکرو به دلیل ساختار خاص خود، قادر به ایجاد خلاء نسبتاً بالا و دبی پمپاژ قابل توجه هستند.
این پمپ‌ها از نوع خشک بوده و نیازی به روغن‌کاری ندارند، بنابراین خلاء تمیزی ایجاد می‌کنند و احتمال آلودگی سیستم با روغن از بین می‌رود. پمپ‌های اسکرو معمولاً دارای راندمان بالا، طول عمر زیاد و قابلیت اطمینان بالایی هستند و برای کاربردهای صنعتی سنگین و فرآیندهایی که نیاز به خلاء مداوم و بدون آلودگی دارند، بسیار مناسب می‌باشند.

پمپ وکیوم پیستونی

پمپ‌های وکیوم پیستونی، نوع دیگری از پمپ‌های جابجایی مثبت هستند که از حرکت رفت و برگشتی یک یا چند پیستون در داخل سیلندر برای ایجاد خلاء استفاده می‌کنند. با حرکت پیستون به سمت پایین، حجم سیلندر افزایش یافته و گاز به داخل کشیده می‌شود و با حرکت پیستون به سمت بالا، حجم سیلندر کاهش یافته و گاز متراکم و تخلیه می‌گردد. پمپ‌های پیستونی به دلیل ساختار قوی و توانایی ایجاد دبی پمپاژ بالا، برای کاربردهای صنعتی سنگین مناسب هستند.
با این حال، پمپ‌های پیستونی معمولاً در مقایسه با سایر انواع پمپ‌ها، پر سر و صداتر بوده و نیاز به نگهداری بیشتری دارند. کاربردهای رایج این پمپ‌ها شامل صنایع سنگین، پمپ‌های اولیه برای سیستم‌های خلاء بزرگ و برخی از فرآیندهای خاص صنعتی می‌باشد.

پمپ وکیوم روتس (بوستر پمپ)

پمپ‌های وکیوم روتس که به عنوان بوستر پمپ نیز شناخته می‌شوند، نوع خاصی از پمپ‌های جابجایی مثبت هستند که به تنهایی قادر به ایجاد خلاء بالا نیستند. این پمپ‌ها معمولاً در ترکیب با پمپ‌های اولیه دیگر مانند پمپ‌های روتاری وین یا پمپ‌های خشک برای افزایش ظرفیت پمپاژ در فشارهای پایین مورد استفاده قرار می‌گیرند. پمپ‌های روتس دارای دو روتور لوب‌شکل هستند که در خلاف جهت یکدیگر می‌چرخند. با چرخش روتورها، گاز از ورودی به خروجی پمپ منتقل شده و سرعت پمپاژ در محدوده خلاء متوسط به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
پمپ‌های روتس برای کاربردهایی که نیاز به دبی پمپاژ بسیار بالا در محدوده خلاء متوسط دارند، ایده‌آل هستند. از جمله این کاربردها می‌توان به صنایع بسته‌بندی بزرگ، فرآیندهای لایه‌نشانی و سیستم‌های خلاء مرکزی اشاره نمود.

پمپ‌های آب در گردش (رینگ مایع)

پمپ‌های آب در گردش یا پمپ‌های رینگ مایع، نوعی از پمپ‌های وکیوم هستند که از آب یا مایعات سازگار دیگر به عنوان سیال آب‌بندی استفاده می‌کنند. ساختار این پمپ‌ها شامل یک روتور پره‌دار است که به صورت خارج از مرکز در داخل یک محفظه استوانه‌ای قرار گرفته است. با چرخش روتور و ورود آب به داخل محفظه، نیروی گریز از مرکز باعث تشکیل یک رینگ مایع در دیواره محفظه می‌شود. این رینگ مایع به عنوان آب‌بند عمل کرده و محفظه‌های پمپاژ را ایجاد می‌کند. با چرخش روتور، حجم این محفظه‌ها تغییر کرده و فرآیند مکش و تراکم گاز انجام می‌پذیرد.
پمپ‌های آب در گردش برای مکش گازهای مرطوب، بخارات، و سیالات مناسب هستند و در مقایسه با پمپ‌های روغنی، ایمنی بیشتری در محیط‌های قابل اشتعال دارند. همچنین هزینه نگهداری آن‌ها معمولاً پایین‌تر است. کاربردهای رایج پمپ‌های رینگ مایع شامل صنایع شیمیایی، پتروشیمی، معادن، صنایع غذایی و تولید کاغذ می‌باشد.

پمپ وکیوم خشک

پمپ‌های وکیوم خشک، نوعی پیشرفته از پمپ‌های وکیوم هستند که برای ایجاد خلاء به روغن یا سیال آب‌بندی نیاز ندارند. این پمپ‌ها از مکانیزم‌های مختلفی مانند دیافراگم، اسکرو، پنجه‌ای و توربومولکولی برای پمپاژ گاز استفاده می‌کنند. مهم‌ترین مزیت پمپ‌های خشک، ایجاد خلاء تمیز و عاری از هرگونه آلودگی روغن است. این ویژگی آن‌ها را برای کاربردهایی که حساسیت زیادی به آلودگی دارند، مانند آزمایشگاه‌ها، صنایع دارویی، صنایع غذایی و تولید نیمه‌هادی‌ها، به گزینه‌ای ایده‌آل تبدیل کرده است.
اگرچه پمپ‌های خشک خلاء تمیزتری ارائه می‌دهند، اما معمولاً قیمت بالاتری نسبت به پمپ‌های روغنی دارند. با این حال، در کاربردهایی که کیفیت خلاء و عدم آلودگی از اولویت بالایی برخوردار است، استفاده از پمپ‌های خشک توجیه‌پذیر خواهد بود. برای خرید پمپ‌های وکیوم خشک، می‌توانید پمپ وکیوم تکفاز آگیلنت 40 متر مکعب بر ساعت MS40 را با قیمت ۳۱.۰۰۰.۰۰۰ تومان از برند Agilent بررسی نمایید. همچنین توصیه می‌شود برای یافتن مدل‌های متنوع‌تر، با فروشندگان تخصصی پمپ‌های خشک مشورت کنید.

انواع پمپ وکیوم بر اساس تعداد فاز برق مصرفی

پمپ‌های وکیوم از نظر نوع منبع تغذیه برق به دو دسته اصلی تک فاز و سه فاز تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی بر اساس نوع برق مورد نیاز برای راه‌اندازی و کارکرد پمپ صورت می‌گیرد و انتخاب نوع فاز مناسب بستگی به شرایط برق‌رسانی محل استفاده و توان مورد نیاز پمپ دارد.

پمپ وکیوم تک فاز

پمپ‌های وکیوم تک فاز برای کارکرد با برق تک فاز 220 ولت (برق شهری) طراحی شده‌اند. این نوع پمپ‌ها به راحتی قابل استفاده در منازل، کارگاه‌های کوچک، آزمایشگاه‌ها و مکان‌هایی هستند که دسترسی به برق سه فاز وجود ندارد. پمپ‌های تک فاز معمولاً توان و دبی پمپاژ کمتری نسبت به پمپ‌های سه فاز دارند و برای کاربردهای با حجم کاری متوسط و کوچک مناسب‌تر هستند. همچنین قیمت پمپ‌های تک فاز عموماً پایین‌تر از مدل‌های سه فاز مشابه است که آن‌ها را به گزینه‌ای اقتصادی برای مصارف عمومی تبدیل می‌کند.
برای کاربردهای تک فاز، پمپ وکیوم تک مرحله ای ولیو مدل VE115N با قیمت ۳.۳۰۰.۰۰۰ تومان و پمپ وکیوم تک مرحله ای ویپکول مدل WIPCOOL F1.5 با قیمت ۴.۷۵۰.۰۰۰ تومان، انتخاب‌های کارآمد و مقرون‌به‌صرفه‌ای هستند.

پمپ وکیوم سه فاز

پمپ‌های وکیوم سه فاز برای کارکرد با برق سه فاز 380 ولت طراحی شده‌اند. این نوع پمپ‌ها به طور معمول در محیط‌های صنعتی و کارخانجات مورد استفاده قرار می‌گیرند، جایی که برق سه فاز به طور استاندارد در دسترس است. پمپ‌های سه فاز از نظر توان و دبی پمپاژ بسیار قوی‌تر از مدل‌های تک فاز هستند و برای کاربردهای صنعتی سنگین، فرآیندهای مداوم و طولانی مدت و سیستم‌های خلاء بزرگ مناسب می‌باشند. به دلیل قدرت و کارایی بالاتر، قیمت پمپ‌های سه فاز معمولاً بیشتر از مدل‌های تک فاز مشابه است و برای کاربردهای صنعتی که نیاز به عملکرد بالا و مداوم دارند، توجیه‌پذیر خواهد بود.

جمع‌بندی و توصیه‌های نهایی برای انتخاب پمپ وکیوم

در انتهای این راهنمای جامع، لازم است بار دیگر تاکید شود که انتخاب صحیح پمپ وکیوم، تصمیمی کلیدی است که باید با در نظر گرفتن دقیق نیازهای کاربردی، محدودیت‌های بودجه و ملاحظات فنی صورت پذیرد. برای انتخاب بهینه پمپ وکیوم، لازم است درک کاملی از انواع مختلف پمپ‌ها، مشخصات فنی مهم، عوامل تاثیرگذار بر قیمت و کاربردهای اختصاصی هر نوع پمپ داشته باشید. این شناخت جامع، شما را قادر می‌سازد تا با آگاهی کامل و اطمینان خاطر، مناسب‌ترین پمپ وکیوم را برای نیازهای خود انتخاب نمایید و از عملکرد بهینه و هزینه‌های معقول بهره‌مند شوید.