جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، روز یک‌شنبه، ۸ فروردین، گزارش‌ها درباره مشارکت در حال شکل‌گیری چین با ایران را نگران‌کننده خواند.
به گزارش وب‌سایت کاخ سفید، جو بایدن این مطلب را روز یک‌شنبه پیش از سوار شدن بر هواپیمای ریاست‌جمهوری آمریکا در پاسخ به پرسش یک خبرنگار بیان کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا در پاسخ به این سوال که «مشارکت در حال شکل‌گیری بین چین و ایران چقدر نگران‌کننده است؟» گفت: «سال‌هاست نگران آن هستم.»
وزیران خارجه ایران و چین روز هفتم فروردین، سند برنامه جامع همکاری بین دو کشور را در تهران امضا کردند. این سند فعلاً در سطح امضای اولیه است و تا عملی شدن فاصله داد.
با وجود اعلام نگرانی از سوی بسیاری از شهروندان ایرانی، مسوولان از انتشار محتوای این سند و شفاف‌سازی در مورد آن خودداری می‌کنند.
سایر منتقدان این توافق از جمله وزارت خارجه آمریکا نیز آن را با عهدنامه ترکمانچای بین ایران و روسیه تزاری مقایسه می‌کنند؛ عهدنامه‌ای که بر اساس آن ایران کنترل بخش‌های بزرگی از سرزمین خود در جنوب قفقاز را از دست داد و آن‌ها را به روسیه واگذار کرد.
علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، روز دوشنبه و پس از واکنش جو بایدن به این توافق، در پیامی توئیتری نوشت: «نگرانی بایدن کاملاً درست است؛ شکوفایی همکاری‌های راهبردی در شرق، افول آمریکا را تسریع می‌کند.»
در ادامه واکنش‌ها به امضای سند با چین از سوی مسئولان، بیش از ۲۳۰ نفر از فعالان سیاسی و مدنی داخل و خارج ایران در نامه‌ای اعتراضی به رئیس‌جمهوری چین، سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین را قراردادی«فاقد اعتبار» و «غیر انسانی» خواندند.
همزمان با این نامه و در پی افزایش انتقادات از عدم انتشار متن سند همکاری ایران و چین، دستیار وزیر امور خارجه ایران در امور آسیا و اقیانوسیه روز یک‌شنبه با انتشار توئیتیگفت که «سند همکاری ایران و چین ماهیت قرارداد یا موافقتنامه ندارد» و انتشار آن «الزام قانونی ندارد».
هنوز هیچ منبع رسمی از مفاد سند همکاری امضا شده پرده برنداشته است، اما پارسال نیویورک‌تایمز گزارش داده بود که هدف از سند همکاری ۲۵ ساله، جذب ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه چینی به ایران در مقابل دریافت نفت است. بر اساس آمارهای بین‌المللی، چین از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ کمی بیش از ۲ تریلیون دلار در کشورهای خارجی سرمایه‌گذاری کرده و رقمی که روزنامه نیویورک‌تایمز مطرح کرده بسیار چشمگیر است.
در این متن که با عنوان «برنامه همکاری جامع ایران و چین» منتشر شده، ابتدا به شرح زمان‌بندی اقدامات صورت گرفته تا رسیدن به امضای این سند اشاره شده است. بر همین اساس در سند آمده است که در تاریخ سوم بهمن ۱۳۹۴، پیشنهاد تنظیم برنامه همکاری بلندمدت ۲۵ ساله، از سوی ایران به‌طرف چینی پیشنهاد شده است. این در حالی است که مقام‌های تهران پیش‌تر گفته اند که شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین، در سال ۲۰۱۶ و در جریان سفر به تهران این پیشنهاد را مطرح کرده است.
در حالی که روابط ایران و چین در سال‌های پس از انقلاب روند رو به رشدی داشته است. چین در اکثر مواقع یکی از پنچ شریک بزرگ تجاری ایران بوده است. در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد و تحت عنوان سیاست «نگاه به شرق» روابط سیاسی و اقتصادی ایران و چین افزایش قابل توجهی یافت. در این دوران شرکت‌های چینی توانستند در پروژه‌های متعددی در بخش‌های صنعتی و اقتصاد ایران مشارکت داشته باشند، بطوری‌که فقط در بخش انرژی قراردادهای متعددی بین وزارت نفت و شرکت‌های دولتی و خصوصی چین منعقد شد. شرکت‌های چینی فعالیت خود را در میادین مشترک ایران و عراق- میدان پارس جنوبی – و پروژه‌های ال ان جی ایران شروع کردند.
در دوران تحریم‌های دولت اوباما، شرکت‌های چینی اما صنعت انرژی ایران را ترک کردند. تاخیر متعدد شرکت‌های چینی در تکمیل پروژه‌های نفت و گاز ایران باعث شد، تا ایران با میلیاردها دلار ضرر روبرو شود. تاخیر شرکت‌های چینی در میادین مشترک با عراق نیز باعث شد تا عراق بتواند تولید بیشتری نسبت به ایران داشته باشد. همچنین تاخیر در بهره برداری و افزایش ظرفیت تولید در میادین مشترک این فرصت را برای رقیبان ایران فراهم کرد تا بتوانند با افزایش تولید، بخشی از سهم ایران را در بازار منطقه‌ای و جهانی به‌دست آورند./