این در حالی است که در بازه زمانی محدودیت های بین المللی و تحریم ها، همچنان سرمایه گذاران خارجی در کشور ما حضور یافته اند و این واقعیتی انکار ناپذیر است. شرکت های خصوصی از کشورهایی مانند فرانسه، ایتالیا، آلمان، ترکیه، روسیه، امارات، عراق، افغانستان و ...در کشور ما حضور داشته و سرمایه گذاری نموده اند و بسیاری از این سرمایه گذاری ها قابلیت تبدیل به داستان های موفقیت (Success Story) را دارد.
علیرغم رقابتی بودن فرصت ها در کشورمان در مقایسه با بسیاری از کشورهای سرمایه پذیر، معرفی خوبی از ایران به عنوان یک مقصد مهم و دارای مزیت برای سرمایه گذاران خارجی صورت نگرفته است. باید تجدید نظر جدی با استفاده از مدیران آگاه و نیز استفاده از ابزارهای نوین در خصوص تنظیم استراتژی به منظور حضور سرمایه گذاران خارجی در کشورمان صورت گیرد.
جذب سرمایه گذار خارجی، یکی ابزارهای مهم برای افزایش تولید ناخالص داخلی، ایجاد مشاغل جدید، افزایش پرداخت مالیات، ایجاد تنوع اقتصادی، ایجاد ثبات سیاسی، افزایش حقوق و دستمزدها، افزایش رقابت، ارتباط با زنجیره جهانی ارزش، برند سازی، آموزش منابع انسانی، ورود فن آوری های نوین، تحول در ساختار رگولاتوری و نیز بهبود فضای کسب و کار است. به عنوان مثال سرمایه گذاری خارجی در ایرلند باعث افزایش 27% در تولید ناخالص داخلی و در کشور انگلیس باعث جذب 18% از منابع انسانی آن کشور و تولید اشتغال شده است.
انواع سرمایه گذاری های جدید، مشارکت در توسعه سرمایه گذاری های قبلی و نیز شراکت در شرکت ها و یا تملک آنها توسط سرمایه گذاران غیر بومی انواع سرمایه گذاری خارجی محسوب می شود، اما یکی از نقاط برجسته قانون جذب و توسعه سرمایه گذاری خارجی در کشور ما حمایت دولت در قالب قانون از سرمایه گذارانی است که نسبت به انتقال فن آوری به کشور ما اقدام می کنند و این موضوع می تواند یکی از نقاط تمایز قانون سرمایه گذاری کشور ایران با سایر کشورها باشد.
بسیاری از کشورهای سرمایه پذیر در دنیا برای جذب سرمایه گذاران رقابت می کنند، سرمایه گذاران مقاصد خود را با استفاده از تکنیک های مقایسه ای انتخاب می کنند، متاسفانه علیرغم مزیت های رقابتی فراوان در کشور ما در مقایسه با سایر مقاصد سرمایه پذیر ما در بسیاری از انتخاب ها در لیست کوتاه سرمایه گذاران خارجی قرار نداریم، ما معتقدیم که:
1- ظرفیت بازار ایران
2- ظرفیت بازار کشورهای همسایه به منظور صادرات کالا و خدمات
3- مشوق های فراوان موجود مانند معافیت های مالیات در صادرات
4- زمین گسترده، موقعیت استراتژیک کشور و منابع انرژی
5- وجود نیروهای جوان و تحصیل کرده
دلائلی مکفی برای جذب سرمایه های خارجی است. در حوزه سرمایه گذاری خارجی نیازمند تدوین استراتژی مناسب برای جذب این سرمایه ها و توسعه تولید و اشتغال هستیم.
نحوه تصمیم گیری سرمایه گذاران برای انتخاب موقعیت:
اکثر سرمایه گذاران از تکنیک AHP برای انتخاب مقصد استفاده می کنند، دولت ها معمولا با تنظیم استراتژی های مناسب به گونه ای عمل می کنند که بتوانند در لیست کوتاه سرمایه گذاران خارجی قرار بگیرند. انتخاب موقعیت برای سرمایه گذاری خارجی، یکی از مهمترین تصمیمات سرمایه گذاران خارجی است. در حقیقت در اکثر قریب به اتفاق سرمایه گذاران مدیریت و یا بخشی برای انتخاب موقعیت سرمایه گذاری وجود ندارد و این کار معمولا توسط تیم مدیریتی سرمایه گذار صورت می گیرد. بسیار ضروری است که دولت ها با فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران آشنا باشند.
از جمله مواردی که سرمایه گذاران خارجی در انتخاب یک موقعیت (Location) به آن توجه می کنند می تواند شامل این موارد باشد: پتانسیل بازار / مشوق های دولتی و میزان مالیات ها / وجود منابع انسانی / ریسک های اعتباری/ دسترسی به انرژی / مواد اولیه / ریسک های سیاسی و اقتصادی.
در بررسی هایی که انجام داده ایم، مشوق های دولتی در کشور عزیزمان ایران، یکی از بهترین راهکارها برای جذب سرمایه های خارجی می باشد، اینکه معافیت های مالیاتی بسیار خوبی برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف توسط دولت ارایه می شود می تواند یکی از ابزارهای خوب برای جذب سرمایه های خارجی باشد.
زمانی که با سرمایه گذاران مذاکره می کنیم و به آنها این گونه معافیت ها از جمله و به طول مثال معافیت صد درصدی صادرات از ایران را بیان می کنم، تعجب سرمایه گذاران خارجی را به همراه دارد. اما متاسفانه ما نتوانسته ایم با مدل مناسب این گونه مشوق ها را به ابزارهای مهمی برای جذب سرمایه خارجی هستند به سرمایه گذاران خارجی معرفی نمایید.
منافع سرمایه گذاری خارجی از دید سرمایه گذاران خارجی:
سرمایه گذاران خارجی برای ایجاد رشد، پشت سرگذاشتن محدودیت های تجاری، افزایش ثروت، کاهش پرداخت مالیات، دست یابی به بازارهای جدید، ایجاد چالش با رقبا، دست یابی به منالع ارزان، نزدیک تر شدن به مشتریان و نیز اجراء بهتر تعهدات خود در قبال مشتریان و همچنین کاهش هزینه ها باید به سرمایه گذاری در کشورهای مختلف اقدام نمایند.
در عین حال در این خصوص اقدامات بسیار خوب و گسترده ای را آغاز نموده ام و امیدوارم به زودی بتوانم این اقدامات که در حوزه معرفی مزیت های رقابتی کشور عزیزمان به سرمایه گذاران خارجی است را رو نمایی کنم.
استراتژی کشورهای مختلف در جذب سرمایه خارجی
دولت انگلیس اخیرا نقش معرفی فرصت های سرمایه گذاری و ارتقاء انگلیس به عنوان یک مقصد سرمایه گذاری را به بخش خصوصی واگذار نموده است و برای آن بودجه بسیار خوبی (حدودا 40 میلیون پوند) تصویب نموده است، که به زودی اعلام می گردد. دولت انگلیس سالانه 15 میلیون پوند تبلیغات هدفمند در نشریات معتبر و طی 10 سال گذشته انجام داده است. جمهوری چک استراتژی خود را بر ادامه توسعه سرمایه گذاران فعلی موجود متمرکز نموده است، 75% از سرمایه گذاری خارجی در این کشور از طریق توسعه سرمایه گذاری های فعلی صورت گرفته است. سیاست ها در آژانس های مختلف، کاملا متفاوت است، مثلا مالزی تمرکز ویژه ای بر جذب سرمایه گذاران به منظور ایجاد دفاتر منطقه ای خود در آن کشور دارند.
در این جا لازم است نکته مهمی را عرض کنم و آن این است که به نظر می رسد، در کشور ما در حوزه تنظیم استراتژی برای جذب سرمایه گذاران خارجی اقدامات کاملی صورت نگرفته است. همه ما به دنبال توسعه جذب سرمایه های خارجی هستیم، اما اینکه این سرمایه ها چگونه؟ برای چه فرصت هایی؟ با کدام مشوق ها و ... سوالاتی است که کمتر برای تهیه پاسخ آنها کوشیده ایم.
یکی از استراتژی های مهم برای توسعه جذب سرمایه خارجی، توسعه فعالیت سرمایه گذاران خارجی است که امروز در کشور ما حضور داشته اند و می توانند سرمایه گذاری خود را توسعه دهند. این سرمایه گذاران خارجی که از تعداد قابل توجهی برخوردار هستند، می بایست توسط دولت و نیز مراکزی از جمله اتاق های بازرگانی و انجمن های مرتبط دعوت شوند و برای توسعه سرمایه گذاری های آنها حمایت های لازم تدارک دیده شد. بدیهی است این سرمایه گذاران خارجی می توانند علاوه بر توسعه سرمایه گذاری های خود در کشور، نمونه هایی خوب برای جذب دیگر سرمایه گذاران خارجی باشند.
محدودیت های کشورهای مهم سرمایه پذیر
کمبود زمین در کشورهای سرمایه پذیر به شدت احساس می شود و این موضوع رقابت برای جذب سرمایه گذاران توسط مقاصد جدید را به شدت جذاب نموده است، موضوع زمین مساله ای جدی است، تا جایی که به عنوان مثال سنگاپور به دلیل محدودیت زمین تعداد زیادی از صنایع خود را به شهرک های صنعتی در چین منتقد نموده است و آن را با صنایع با ارزش افزوده بالا جایگزین نموده اند.
لذا به نظر می رسد با توجه به وسعت کشور عزیزمان، این موضوع می تواند به عنوان یک استراتژی برای جذب سرمایه های خارجی مورد توجه دولت و بخش خصوصی و نهادها و انجمن های غیر دولتی قرار گیرد.
البته همه این موارد چنانچه در قالب استراتژی توسط دولت و بخش خصوصی تنظیم گردد، مطمئنا در آینده موجب لطمات و توسعه بادکنکی نخواهیم بود.