علی شریعتی مقدم در تحلیل اوضاع صنعت زعفران به بورس کالا گفت: نکته بسیار مهمی که در خصوص بازار زعفران وجود دارد این است که صادرات اخیرا با مشکلات جدی مواجه شده؛ البته مسیر صادرات محصولات کشاورزی از جمله زعفران طی دو سال گذشته ناشی از تحریم های ظالمانه و مقررات و تعهدات ارزی تغییر کرده و قاچاق محصولی مانند زعفران که سبک، کم حجم و در عین حال ارزشمند بوده و از قابلیت حمل هوایی برخوردار است، می تواند بسیار گسترده باشد.
قاچاق یک معضل بزرگ در بازار زعفران
وی افزود: به همین دلیل، در کنار مزیت های حمل آسان زعفران، آسیب هایی از این جهت به دلیل ماهیت این کالا به کشاورز وارد می شود. مهم ترین آسیب آن نیز این است که زعفران به عنوان کالایی که تجارت فله ای و قاچاق آن کار پیچیده ای نیست، در برخی بازارهای واسطه ای با قیمت هایی خیلی پایین تر از نرخ واقعی معامله می شود. این امر مانعی در مقابل رسیدن سود به کشاورز و همچنین رشد صادرات آن به صورت بسته بندی و با ارزش افزوده و سدی در مقابل رشد فعالیت واحدهایی است که در این حوزه سرمایه گذاری صنعتی کرده اند و می توانند تضمین کننده درازمدت برای ایجاد کشاورزی و بازار پایدار برای محصول زعفران باشند.
دو علت مهم سیر نزولی قیمت ها
شریعتی مقدم سیر نزولی قیمت زعفران را ناشی از افزایش تولید و عدم افزایش مصارف در بازارهای داخلی و بین المللی دانست و گفت: تولید زعفران در سال زراعی گذشته حدود 500 تن بوده که با موجودی سال های قبل از آن پیش بینی می شود در سال زراعی پیش رو هم تولید زعفران بین 15 تا 20 درصد نسبت به سال قبل افزایش یابد که این افزایش تولید نیز خود مانعی در مقابل رشد قیمت ها تلقی می شود.
کار سخت، هزینه های بالا و درآمد کم
این فعال باسابقه بازار زعفران تاکید کرد: آنچه که مهم است که زعفران از جنبه ارزشی و درآمدی مزیت هایی برای خانوارهای روستایی به ویژه در مناطق محرومی دارد که با خشکسالی هایی و اقلیم سخت و درآمد پایین مواجه هستند. اما باید در نظر داشت که فرآوری زعفران کاری پر زحمت است؛ چرا که بایستی 170 هزار عدد گل در مزرعه ای که دو تا سه سال از زمان کاشت پیاز آن می گذرد جمع آوری شود تا یک گرم زعفران خشک به دست آید. ضمن اینکه در زمان برداشت، کشاورزان زعفران کار برای چیدن گل و جداسازی گل برگ ها از زعفران با کمبود کارگر مواجه هستند و هزینه کارگر که در سال های گذشته حدود 10 هزار تومان بود، طی سال اخیر به 40 تا 50 هزار تومان افزایش پیدا کرد. از این رو، برای تولیدکننده خیلی مهم است که محصولش را به قیمت منصفانه ای عرضه کرده و حاصل دست رنجش در بازارهای بین المللی هم ارزان فروشی نشود.
برای حمایت، مصرف و بازارهای هدف را توسعه دهیم
وی با تاکید بر اینکه به دلیل سبک و کم حجم بودن زعفران، این محصول با قاچاق گسترده همراه است، گفت: طی دو سال اخیر به دلیل موضوع تعهد ارزی صادرکنندگان واقعی و اصیل به حاشیه رفته و یکسری واسطه گری هایی که در حوزه صادرات وجود داشته بر بازار زعفران مسلط شده اند. پس اگر بخواهیم کار اصولی و واقعی برای حمایت از کشاورزان انجام دهیم، اقدام برای افزایش مصارف و بازارهای هدف زعفران است؛ چراکه آنطور که در حوزه تولید این محصول توسط آحاد تولیدکنندگان سرمایه گذاری شده، در حوزه مصرف و بازارهای آن کمتر کار شده است.
محرومیت ایران از ارزش افزوده واقعی زعفران
شریعتی مقدم اظهار کرد: علاوه بر این، باید در نظر داشت که شرکت های تجاری و صنعتی فعال در این حوزه نیز به تنهایی توان فعالیت گسترده برای معرفی در بازارهای جهانی به دلیل هزینه های بالای آن را ندارند؛ آن هم در شرایطی که درآمدها در این حوزه به شدت کاهش پیدا کرده است. چراکه به عنوان مثال از حدود 300 تن زعفرانی که از طریق صادرات به فروش می رسد کمتر از 7 درصد آن به صورت بسته بندی صادر می شود که ارزش افزوده بیشتری دارد. اما مابقی آن به صورت ماده خام از کشور خارج می شود که قیمت آن در بسیاری از بازارها با بازار ایران یکسان بوده و یا دارای یک تفاوت اندک است و کشاورزان ایرانی از سود آن محروم می مانند.
وی ادامه داد: در بازارهای واسطه ای همچون امارات، هنگ کنگ یا اسپانیا نیز که تاجران زعفران ایرانی را به مشتریان اصلی می فروشند، به دلیل مشکلات مربوط به نقل و انتقال پول و قوانین ناشی از تحریم، پولشویی و مالیاتی که حاکم بر تجارت جهانی است، خریداران واقعی نمی توانند محصول زعفران را از شرکت های اصلی ایرانی خریداری کنند و در این میان تنها فعالیت و درآمد یکسری واسطه گری ها به اوج خود رسیده است.
کشف قیمت منصفانه به کمک بورس کالا
شریعتی مقدم در ادامه گفت و گو با کالاخبر تاکید کرد: بعد از افزایش مصرف که یک راهبرد جدی است، موضوع ساماندهی بازار و رسیدن به قیمت های متعادل نیز نکته مهم دیگری است که مطرح بوده تا قیمتی منصفانه هم برای تولیدکننده و هم برای مصرف کنندگان تعیین شود؛ در این زمینه باید از ظرفیت های بورس کالا بیشتر بهره برد.
وی افزود: در کنار برنامه ریزی برای افزایش مصرف و توسعه بازارها، شرکت هایی هم که در کار تجارت و بازرگانی زعفران هستند نیز به دلیل سرمایه گذاری های خوبی که در حوزه آزمایشات، تولید محصولات جانبی و نیز بسته بندی داشته اند، باید فعال تر شوند؛ چراکه گردش کار این واحدها می تواند به تولید، تجارت و صادرات زعفران قوام و دوام و پایداری ببخشد و با این اقدام می توان از فعالان این حوزه حمایت کرد.
شریعتی مقدم تاکید کرد: بنده اینکه قیمت زعفران طی یکی دو هفته افزایش دو برابری داشته باشد، چندان معتقد نیستم. بلکه اعتقاد دارم حمایت از فعالان این حوزه باید در قالب یک طرح جامع با در نظر گرفتن همه جوانب به خصوص بحث توسعه مصرف و ساماندهی بازار صورت گیرد.
از افراد صاحب نظر کمک بگیریم
این فعال باسابقه زعفران با بیان اینکه برخی اقدامات توسعه ای از طریق تشکل های مختلف، اتاق بازرگانی، کمیسیون کشاورزی و شورای ملی زعفران در حال پیگیری است، گفت: به عنوان مثال صادرکنندگان از حدود یکسال پیش پیگیر این موضوع بوده اند که نیم درصد از درآمد صادراتی خود را در صندوقی برای توسعه مصارف زعفران و انجام امور تحقیقاتی در حوزه های ساماندهی بازار و تجارت زعفران، متمرکز کنند. اما متاسفانه مصوبه این طرح در مراحل سخت و تو در توی بروکراسی کمیته ها و نهادها هنوز نهایی و ابلاغ نشده است؛ با این حال ما همچنان از وزارت صمت و جهاد کشاورزی و سازمان توسعه تجارت ایران پیگیر آن هستیم. چرا که این موارد داوطلبانه می تواند به توسعه بازار زعفران و افزایش ارزش افزوده این بازار کمک کند و به نظر بنده این قبیل اقدامات در راستای حمایت از زعفران کار، باید جدی تر دنبال شود. نکته پایانی اینکه، در استان خراسان رضوی و جنوبی افراد دلسوز متعددی در حوزه زعفران فعال هستند که هم به بحث های تولید و حمایت از آن و هم به موضوعات بازار و تجارت داخلی و خارجی زعفران آشنایی دارند و برای برنامه ریزی توسعه ای در همه جنبه ها از جمله اصلاح قیمت ها می توان از این افراد بهره برد.