مالیات بر ارث چیست؟
همانطور که در مقدمه اشاره کردیم یکی از انواع مالیات‌های مستقیم که نسبت به دارایی افراد تعلق می‌گیرد مالیات بر ارث است، و بر اساس حقوق ما اگر کسی در اثر فوت فرد دیگر مالی به او به ارث برسد این دارایی که به او رسیده است مشمول مالیات می‌شود، بنابراین قبل از هر اقدامی وارث باید نسبت به پرداخت مالیات اقدام کند.
یک وظیفه مالیاتی مهم در خصوص وراث متوفی آن است که موظفند ظرف یک سال از تاریخ وقوع فوت متوفی، فهرستی از اموال و دارایی‌های متوفی را تکمیل کرده و به پیوست اظهارنامه مالیات بر ارث به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند.
نکته مهم در این خصوص آن است که اگر ورثه متوفی با وجود تصرف ماترک از تنظیم اظهارنامه مالیاتی ظرف مدت ۶ ماه خودداری کنند ممکن است به اتهام جرایمی مثل فرار مالیاتی تحت تعقیب قرار گیرند.
نکته مهمی که در تعیین میزان مالیات بر ارث حائز اهمیت است آن است که در خصوص محاسبه مالیات بر ارث ارزش اموال منقول و غیرمنقول باقیمانده بر اساس ارزش روز در زمان فوت متوفی تعیین و محاسبه می‌شود.
و اگر وصیت‌نامه معتبری از جانب متوفی وجود داشته باشد و توسط یکی از ورثه ارائه شود مواردی که در وصیت نامه مورد اشاره قرار گرفته در اولویت قرار می‌گیرد.
این نکته نیز قابل توجه است که مالیات‌های پرداختی به دولت در امور عام المنفعه صرف شده و در خصوص ساخت و آموزش و عمران و آبادانی کشور و تامین سلامت اقتصاد کشور صرف می‌شوند بنابراین پرداخت آنها می‌تواند به درآمدزایی دولت کمک کرده و منجر به رفاه و آسایش همگان گردد.
اموال معاف از مالیات
همانطور که اشاره کردیم عموم اموال باقیمانده از متوفی مشمول بحث مالیات بر ارث می‌شود اما در این خصوص برخی اموال باقیمانده از متوفی معاف از مالیات بر ارث می‌باشند.
در ادامه به شرح برخی از این اموال معاف از مالیات بر ارث می‌پردازیم.
از جمله اموال معاف از مالیات شامل مزایای پایان خدمت و وجوه بازنشستگی و وظیفه می‌باشد که مالیات بر ارث بر آنها تعلق نمی‌گیرد.
همچنین مطالبات مربوط به بازخرید خدمت و خسارت‌های مربوط به اخراج و بیمه‌های اجتماعی معاف از مالیات بر ارث می‌باشند.
دیگر وجوه پرداختی که توسط موسسات بیمه یا کارفرما به وراث تعلق می‌گیرد معاف از مالیات هستند.
انواع بیمه‌های عمر و زندگی که توسط متوفی پرداخت شده‌اند و اکنون به وراث او تعلق می‌گیرند معاف از مالیات بر ارث می‌باشند.
اموال دیگری که معاف از مالیات بر ارث شناخته می‌شوند خسارت‌های مربوط به فوت و دیه متوفی می‌باشد.
اثاث البیت محل سکونت متوفی معاف از مالیات بر ارث است.
همچنین در خصوص اموال هزینه شده برای کفن و دفن و بدهی‌های متوفی هیچگونه مالیات بر ارث تعلق نمی‌گیرد.
همچنین استثنای دیگری که قانونگذار تعیین کرده است مطابق ماده ۲۵ قانون مالیات بر ارث است بر اساس این ماده وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نخواهند شد.
مدارک لازم برای تشکیل پرونده مالیاتی
ورثه متوفی مکلفند ظرف مدت یک سال از زمان فوت متوفی مدارکی را جمع کرده و تشکیل پرونده مالیاتی دهند این مدارک الزامی برای تشکیل پرونده مالیاتی شامل مواردی است که در ادامه به آنها و بررسی دقیقشان اشاره می‌کنیم.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی از جمله مدارکی است که در پرونده مالیاتی الزامی است.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که ثابت کننده حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی می‌باشد.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت‌نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده فوت از مراجع ذی‌ربط.
همچنین وراث متوفی یا نماینده قانونی آنها جهت کسر هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از اموال باقیمانده باید ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه‌ای حاوی کلیه اقلام ماترک متوفی به همراه ارزش روز زمان فوت، جهت تکمیل پرونده به اداره امور مالیاتی تسلیم کنند که به پیوست فهرست دقیق مطالبات و بدهی‌های متوفی می‌باشد.
این مدارک نیز جهت تکمیل اظهارنامه باید پیوست شود از جمله رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی.
همچنین رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که ثابت کننده حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی می‌باشد به همراه رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت‌نامه متوفی اگر وصیت‌نامه موجود باشد.
مدرک دیگری که باید ضمیمه شود رونوشت یا تصویر گواهی فوت متوفی از مراجع ذی‌ربط می‌باشد.
ثبت و تکمیل فرم اظهارنامه مالیاتی
مطابق ماده ۲۶ قانون مالیات‌های مستقیم وراث باید حتماً نسبت به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی جهت انحصار وراثت اقدام نمایند.
تکمیل اظهارنامه مالیاتی با مراجعه به درگاه اینترنتی tax.gov.ir و دریافت نام کاربری و رمز عبور امکان‌پذیر است، پس از ورود به این سامانه جهت تکمیل اسناد و مدارک لازم اقدام کنید.
جهت ورود به سامانه مالیات بر ارث می‌توانید از طریق مراجعه به سایت ersportal.tax.gov.ir اقدامات لازم را انجام دهید و فرم‌های لازم را پر کنید در این خصوص دو فرم در اختیار شما قرار می‌گیرد فرم شماره ۲۶ برای افرادی که حداکثر یک سال از زمان فوت آنها گذشته است و فرم شماره ۳۴ برای کسانی که بیش از یک سال از زمان فوت آنها می‌گذرد.
در این خصوص تکمیل مشخصات هویتی فرد متوفی به همراه مشخصات هویتی تمام ورثه الزامی است.
نرخ مالیات بر ارث
بر اساس قانون جدید مالیات بر ارث نرخ مالیات در خصوص انواع مختلف ماترک بدین شرح است؛
مالیات ارث طلا برای طبقه اول وراث ۱۰ درصد و برای طبقه دوم وراث ۲۰ درصد و برای طبقه سوم وراث ۴۰ درصد می‌باشد.
بنابراین مطابق تبصره ۲ ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم نرخ‌های مذکور در این ماده در خصوص وراث طبقه اول هر میزان که باشد برای وراث طبقات دوم و سوم به ترتیب ۲ و ۴ برابر خواهد شد.
مالیات ارث املاک مسکونی باقیمانده از متوفی برای وراث طبقه اول هفت و نیم درصد و برای وراث طبقه دوم ۱۵ درصد و برای وراث طبقه سوم ۳۰ درصد می‌باشد.
همچنین مالیات بر ارث املاک اداری متوفی برای وراث طبقه اول ۳ درصد و برای وراث طبقه دوم ۶ درصد و برای وراث طبقه سوم ۱۲ درصد است.
نوع دیگری از مالیات بر ارث شامل املاک تجاری می‌شود که برای وراث طبقه اول شامل ۳ درصد، وراث طبقه دوم ۶ درصد و برای وراث طبقه سوم ۱۲ درصد می‌باشد.
مالیات ارث سپرده بانکی متوفی در خصوص وراث طبقه اول ۳ درصد و وراث طبقه دوم ۶ درصد و وراث طبقه سوم ۱۲ درصد می‌باشد.
همانطور که اشاره کردیم مالیات بر ارث شامل همه انواع اموال منقول و غیرمنقول می‌گردد بنابراین مالیات ارث بر خودرو در خصوص وراث طبقه اول ۲ در خصوص وراث طبقه دوم ۴ درصد و در مورد وراث طبقه سوم ۸ درصد است.
همچنین مالیات بر ارث در سهام بورسی متوفی در خصوص وراث طبقه اول ۰/۷۵ درصد در مورد وراث طبقه دوم یک و نیم درصد و در خصوص وراث طبقه سوم ۳ درصد است.
در خصوص سهام غیر بورسی و سهم و شرکه متوفی مالیات بر ارث در مورد طبقه اول وراث ۶ درصد و در مورد طبقه دوم وراث ۱۲ درصد و در مورد طبقه سوم وراث ۲۴ درصد است.
مالیات بر ارث سایر اموال باقیمانده مانند حق امتیاز و سپرده‌های غیر مجاز در مورد طبقه اول وراث ۱۰ درصد در مورد طبقه دوم وراث ۲۰ درصد و در مورد طبقه سوم وراث ۴۰ درصد می‌باشد.
بررسی انواع مالیات بر ارث
مالیات بر ارث ملک یکی از انواع دسته‌بندی مالیات‌های بر ارث می‌باشد، نرخ مالیات بر ارث بسته به آنکه تاریخ فوت متوفی چه زمانی است متفاوت است چرا که نرخ مالیات بر ارث املاک در خصوص افراد متوفی پیش از سال ۱۳۹۵ و پس از آن با یکدیگر فرق می‌کند.
نرخ مالیات بر ارث ملک شامل املاک مختلفی مانند املاک مسکونی و ویلا و غیره می‌گردد.
قیمت گذاری املاک در دفترچه‌ای که سالانه توسط کمیسیون تقویم املاک منتشر می‌شود صورت می‌گیرد و البته این قیمتگذاری‌ها عموماً کمتر از ارزش واقعی ملک است.
در خصوص انواع املاک مالیات بر ارث در املاک مختلف تقسیم بندی‌های گوناگونی دارد همانطور که اشاره کردیم در خصوص املاک مسکونی مالیات بر ارث با املاک اداری و تجاری متغیر و متفاوت است.
مالیات بر ارث شامل خودرو و سایر اموال منقول دیگر نیز می‌شود یکی از این اموال منقول که مالیات بر ارث به آن تعلق می‌گیرد سیم کارت است.
بنابراین جهت ثبت سیم کارت شخص متوفی به نام خود باید پیش از مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت پرداخت مالیات متعلق به آن صورت گیرد میزان مالیات مربوط به سیم کارت در خصوص وراث طبقه اول ۱۰ درصد و وراث طبقه دوم ۲۰ درصد و برای وراث طبقه سوم ۴۰ درصد در نظر گرفته می‌شود بنابراین توجه داشته باشید که در صورتی که مالیات مربوط به سیم کارت را نپردازید امکان انتقال سیم کارت به نام شخص جدید وجود ندارد.
افراد مشمول مالیات بر ارث
نرخ مالیات بر ارث با مؤلفه‌های مختلفی مانند زمان فوت متوفی و نسبت هر یک از وراث با متوفی و نوع دارایی‌های باقیمانده متفاوت می‌باشد بنابراین هر یک از این عوامل می‌تواند بر مالیات تعلق گرفته بر ارث اثرگذار بوده و میزان آن را تغییر دهد.
- وراث طبقه اول شامل پدر مادر همسر فرزند و فرزندان آنان می‌گردد.
- وراث طبقه دوم شامل اجداد برادر خواهر و اولاد آنها می‌شود.
- وراث طبقه سوم شامل عمود دایی عمه خاله و فرزندان آنان می‌گردد.
به همین دلیل طبقات وراث در مالیات بر ارث موثرند چرا که نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه سوم ۴ برابر وراث طبقه اول بوده و نرخ مالیات بر ارث طبقه دوم دو برابر وراث طبقه اول است.
وراث طبقه اول و دوم همانطور که گفتیم نسبت به اموال و دارایی‌های شهدای انقلاب اسلامی مشمول پرداخت مالیات بر ارث نمی‌شوند این نکته در ماده ۲۵ قانون مالیات‌های مستقیم مورد بحث قرار گرفته است.
توجه داشته باشید که با اطلاع از قوانین می‌توانید به بهترین شکل ممکن از حقوق قانونی خود برخوردار شوید به عنوان مثال زمان تحویل دادن اظهارنامه می‌تواند در پرداخت‌های مالیاتی شما نقش موثری داشته باشد چرا که تاخیر در تقویم اظهارنامه می‌تواند شما را از برخی معافیت‌ها مانند معافیت مربوط به هزینه کفن و دفن محروم کند.
مراحل مختلف صدور گواهی مالیات بر ارث
جهت صدور گواهی مالیات بر ارث مراحل مختلفی توسط یکی از وراث یا وکیل یا نماینده قانونی آنها طی می‌شود، در این خصوص لازم است که هر کس این افراد به اداره امور مالیاتی آخرین اقامتگاه قانونی متوفی مراجعه کرده و این مراحل را طی نماید؛ از جمله این اقدامات لازم تسلیم اظهارنامه مالیات و کلیه مدارک توسط یک نفر از وراث یا وکیل قانونی قیم امین یا نماینده قانونی آنها می‌باشد، در ادامه دستور ارجاع و اقدام توسط رئیس گروه مالیاتی صادر شده و ثبت اظهارنامه در سیستم مکانیزه ارث صورت می‌گیرد.
در مرحله بعد ارجاع به واحد مالیات بر ارث توسط رئیس گروه مالیاتی انجام شده و پرونده ارث توسط کاردان یا کارشناس مالیاتی تشکیل می‌شود.
پس از انجام این مراحل اظهارنامه بررسی شده و تکمیل بودن مدارک ضمیمه توسط کاردان کارشناس یا کارشناس ارشد مالیاتی بررسی و کنترل خواهد شد.
پس از آن اطلاعات ورودی در سامانه ثبت اظهارنامه ارث ثبت خواهد شد و کد هویتی متوفی و شماره ثبت اظهارنامه در سامانه ثبت اظهارنامه اخذ می‌گردد.
پس از انجام این مراحل گواهی حصر وراثت توسط وراث تسلیم شده و مفاصا حساب ارث توسط مودی به واحد مالیاتی درخواست می‌گردد.
به تمامی ماترک متوفی توسط کارشناس ارشد مالیاتی رسیدگی شده و در خصوص دارایی‌ها و بدهی‌ها از طریق استعلام‌های صادره تاییدیه دریافت می‌گردد.
پس از انجام این مراحل گزارش محاسبه ماترک و مالیات از طریق سیستم صادر شده و به رئیس گروه مالیاتی تقدیم می‌گردد.
سپس برگ تشخیص و مطالبه مالیات بر ارث پس از اظهار نظر رئیس گروه مالیاتی صادر می‌شود و این برگ مطالبه به وراث قانونی ابلاغ می‌شود.
پس از طی این مراحل برگ قطعی صادر شده و توسط مودی مالیات پرداخت می‌شود و پس از آن مفاصا حساب مالیات بر ارث صادر می‌شود.
اختیارات و وظایف و تکالیف سازمان امور مالیاتی
سازمان امور مالیاتی در خصوص مالیات بر ارث علاوه بر اختیارات وظایفی دارد از جمله آن است که اداره امور مالیاتی مکلف است اظهارنامه تسلیم شده در مهلت مقرر را رسیدگی کرده و اقدامات ذیل را انجام دهد؛
در صورتی که ارزش روز کلیه ماترک متوفی کمتر از دیون محقق متوفی و واجبات مالی و عبادی و همچنین هزینه کفن و دفن باشد اموال و دارایی‌های متوفی مشمول مالیات بر ارث موضوع ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم نخواهد شد و بنابراین مالیات‌های پرداخت شده با ارائه اسناد و مدارک معتبر به پرداخت کننده مسترد خواهد شد.
و در صورتی که ارزش روز ماترک بیش از دیون محقق و واجبات مالی و هزینه‌های کفن و دفن باشد به این ترتیب از ارزش روز اموال و دارایی‌ها، موارد ذکر شده در موضوع بندهای ،۱ ۲ ،۳، ۴ و ۵ ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم کسر شده و مازاد ماترک مشمول مالیات خواهد شد.
وظایف و خدمات وکیل ارثی و مالیاتی
با توجه به مقررات مختلفی که در این حوزه وجود دارد وکیل مالیاتی و به ویژه متخصص در مالیات بر ارث می‌تواند بسیار کمک کننده باشد چرا که آگاهی از قوانین مختص این حوزه نیازمند دانش تخصصی و تجربه قانونی کافی است.
اقدامات وکیل مالیاتی در خصوص تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت کامل و صحیح می‌تواند کمک کننده باشد، همچنین اقدام دیگر وکیل در این خصوص می‌تواند شامل ارائه مشاوره حقوقی در مورد مالیات بر ارث و پیامدهای مالی آن باشد.
نقش دیگر وکیل کمک به افراد در تعیین ارزش دقیق اموال و دارایی‌های متوفی بوده که تاثیر موثری در مالیات تعیین شده خواهد داشت.
همچنین وکیل می‌تواند اطلاعات کافی در خصوص راهکارهای حقوقی و قانونی جهت کاهش مالیات بر ارث و بهینه‌سازی وضعیت مالی در اختیار موکلین خود قرار دهد.
مالیات بر ارث وراث خارج از کشور
وراث ساکن در خارج از کشور نیز در صورت دریافت ارث از متوفی ساکن ایران موظف به پرداخت مالیات بر ارث می‌باشند چرا که قانون مالیات‌های مستقیم در این خصوص تفاوتی بین وراث ساکن در خارج یا داخل کشور قائل نشده است و تمامی وراث ارث برنده از متوفیای ایرانی موظف به پرداخت مالیات بر ارث می‌باشند.
در این خصوص مراحل پرداخت مالیات بر ارث در رابطه با وراث ساکن در خارج از کشور شامل مراحلی همچون دریافت گواهی انحصار وراثت می‌باشد که می‌توانند از طریق وکیل یا نماینده خود در ایران جهت دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کرده و اظهارنامه مالیاتی را تکمیل کرده و به واسطه نماینده خود به اداره امور مالیاتی مربوط ارائه کنند.
پس از طی این مراحل مالیات بر ارث مطابق آنچه در قانون تعیین شده و با استفاده از نرخ‌های معین محاسبه می‌شود و امکان پرداخت آن از طریق حساب‌های بانکی فعال در خارج از کشور یا صرافی‌های مجاز در ایران وجود دارد.