کشور ما به لحاظ جغرافیایی، ترانزیتی و موقعیت استراتژیک منطقه ای شرایط فوق العاده ای دارد که میتواند از مزیت های مهم ما در تجارت خارجی باشد که باید از این موقعیت بی نظیر بهره برد.
باید از پتانسیل ها و مزیت هایی که کشور در صنایع تبدیلی و محصولات استراتژیک غیر نفتی دارد به نحو مثبتی بهره گیری کرد و فرصت های ایجاد شده در بازارهای صادراتی به خوبی شناخته و بهره برداری شود.
توجه به بخش کشاورزی که تأمین کننده امنیت غذایی است یکی از مهم ترین مولفه های اقتصاد مقاومتی است.
توجه به صادرات غیرنفتی و اقدامات مؤثر در جهت بهبود و ایجاد ارزش افزوده نیازمند ایجاد محیط رقابتی برای پیشبرد آن است. تولید کالاها و خدمات در صورتی رقابتی هستند که در مقایسه با کالاها و خدمات مشابه در کشورهای دیگر با قیمت مناسب تر و کیفیت بالاتر تولید شوند.
تصاحب سهم کشورهایی که که جایگاه پایداری در بازار دارند دشوار است اما فعالان اقتصادی باید فرصت های خوب موجود در بازارهای جهانی را بشناسند و از آن حدکثر بهره را ببرند.
متاسفانه رقابت های منفی، عدم آموزش و نگاه سنتی هموراه از عواملی بوده است که در حرکت موفق این بخش در تجارت بین المللی اثرات مخرب داشته است.
رشد صادرات اثر مستقیم بر درآمدهای ارزی کشور داشته و از این طریق با تامین منابع ارزی کشور امکان سرمایه گذاریهای لازم برای قرار گرفتن اقتصاد در مسیر رشد و توسعه را فراهم میسازد. از طرف دیگر توسعه صادرات امکان استفاده از امکانات بازارهای جهانی برای رشد تولیدات داخلی را مهیا کرده و از این طریق واحدها و بنگاههای تولیدی را قادر میسازد از محدودیتهای بازار داخلی رهایی یافته و با توسعه مقیاس تولید به منظور صادرات بیشتر به بازارهای خارجی علاوه بر کسب درآمدهای ارزی از صرفههای اقتصادی حاصل از مقیاس تولید نیز بهره کافی ببرند.
صادرات صنایع غذایی می تواند یکی از برگهای برنده اقتصاد کشور باشد. مزیت رقابتی کشورها در تولید و صادرات صنایع غذایی، بهعنوان یک نقطه تعالی استراتژیک شناخته میشود. کشورها از طریق صادرات و ایجاد وابستگی غذایی و ذائقهای با محصولات خود، تاثیری مهم و استراتژیک در امنیت غذایی کشورهای هدف دارند. این رقابت در بخش تولید و توزیع صنایع غذایی و کشاورزی یکی از شاخصه های اصلی در توسعه اقتصادی است.
برای کاهش وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام و چرخش به سمت اقتصاد چند محصولی در صادرات با توجه با پیامدهای منفی تکیهی اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از فروش نفت و محدود بودن ذخایر نفتی، جهت گیری سیاست های صادراتی باید به سود کالاهایی تغییر یابد که ایران در آنها مزیت نسبی دارد.
ایران دارای پتانسیلهای قابل توجهی در بخشهای مختلف تولیدی کشاورزی ازجمله تولید گندم، دانه های روغنی، شکر، علوفه، ذرت و... است که میتواند به عنوان ابزار نیرومند صادرات غیرنفتی به رونق اقتصاد کشور کمک کند.
ا توجه به چهارفصل بودن کشور و شرایط مناسب جغرافیایی، تنوع محصولات زراعی، وجود ، وجود افراد متخصص و با تجربه و دانش فنی در کشور می توان از پتانسیل های موجود در این بخش به نحو مطلوبی بهره برداری نمود و با استفاده از توان کارشناسی و انتقال دانش به بخش کشاورزی و صنعت میتوان باعث افزایش عملکرد محصولات زراعی و غذایی و متعاقبا واردات ارز به کشور به جای خروج ارز گردید.
پسته، زعفران، خشکبار و صنایع تبدیلی از جمله پتانسیلهای مثبت صادراتی کشور محسوب میشود که با برنامهریزی دقیق میتوان از آنها بهعنوان اقلام صادراتی جایگزین نفت بهره برداری کرد.
ایران بزرگترین تولیدکننده پسته، زعفران، خاویار، زرشک، فیروزه، میوههای شفتی مثل زردآلو و فرش دستباف در جهان است. این کشور همچنین بزرگترین ذخیره روی در جهان را دارد.
ایران همچنین هشتمین تولیدکننده میوه، دومین تولیدکننده خیار، چهارمین تولیدکننده سیمان، نهمین تولیدکننده آهن، هشتمین تولیدکننده لیمو، دهمین تولیدکننده انگور، دومین تولیدکننده زردآلو، هشتمین تولیدکننده مرغ، سومین تولیدکننده گاز طبیعی، ششمین تولیدکننده نفت، سومین صادرکننده نفت، ششمین تولیدکننده پیاز، دومین تولیدکننده گردو، سومین تولیدکننده هندوانه، هفتمین تولیدکننده گوجه فرنگی، هفتمین تولیدکننده مرکبات، چهارمین تولیدکننده بادام و هفتمین تولیدکننده پشم، سیزدهمین تولیدکننده آهک و دومین تولیدکننده پرلیت در جهان است.
ایران هجدهمین اقتصاد برتر دنیا، چهارمین تولیدکننده نفت در جهان، دارای اولین ذخایر گازی جهان، حائز رتبه دهم در صنعت گردشگری و رتبه پنجم در اکوتوریسم، بزرگترین و بیشترین میزان صنایع در حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا، رتبههای چهارم تا دهم دنیا در تولید روی و کبالت، دارای رتبه برتر در ذخایر آلومینیوم، منگنز و مس در جهان، رتبه چهارم دنیا به لحاظ تنوع تولیدات محصولات کشاورزی می باشد.
این پتانسیل های مهم صادراتی کشورمان باید به دیگر کشورهای جهان به نحو موثری معرفی و شناسانده شود و از فرصت سوزی ها و سبقت رقبا در بازارهای دنیا جلوگیری شود.متاسفانه با وجود تمامی تلاشها به دلیل وجود مشکلات ساختاری، توسعه این بخش با تنگناهایی مواجه است.
صادرات بخش کشاورزی با چالش های بسیاری مواجه بوده است . یکی از بزرگترین این چالش ها در سازمان تجارت جهانی (WTO) بحث یارانه هایی است که به بخش کشاورزی در اروپا و آمریکا پرداخته می شود و این کشورها با این یارانه ها عملاً بازارهای جهانی را تحت سلطه خود در آورده اند .
از دیگر چالش های موجود عدم قدرت رقابت پذیری بسیاری از محصولات ما از لحاظ کیفیت و تکنولوژی بسته بندی ، ماشین آلات پیشرفته مورد استفاده و دانش به کار رفته در تولید در مقایسه با برندهای قدرتمند بازارهای جهانی است .
خشکسالی ها و عدم توجه کافی دولت به بخش کشاورزی باعث شد که برخی برنامه های مورد انتظار در زمینه افزایش تولید محصولات استراتژیک محقق نشود.
مسائلی چون بهره وری کم و زیاد بودن هزینه های مالی تولید و چالشهای رقابتی و الزامات قانونی در روند صادرات تأثیر منفی برجا میگذارد.
مشوق های صادراتی و ارائه تسهیلات مناسب، کم بهره و بلندمدت ، کاهش تعرفه های گمرکی ، تسهیل الزامات فنی و تکنولوژیکی و قوانین دست و پاگیر و موانع موجود بر سر راه صادرکنندگان و توجه به مزیتهای بالقوه و بالفعل در صادرات کشور، فراهم کردن بسترهای مناسب برای تجارت بیشتر واحدها با خارج از کشور، ایجاد واحدهای بازاریابی در بخشهای دولتی و سفارتخانهها و واگذاری اعتبارات ارزی می تواند به توسعه صادرات در این بخش و خروج از رکود کمک شایان توجهی بنماید. همچنین برای تسخیر بازارهای منطقهای و جهانی وجود مراکز بازاریابی و فروش نقش اساسی دارند.
باید به نوعی از صنایع غذایی داخلی حمایت به عمل آید تا این صنایع توان رقابت در بازارهای جهانی را داشته باشند. علیرغم تمام چالش ها و مشکلات موجود افق رروشنی پیش روی صادرات و حضور موفق کشورمان در بازارهای جهانی قرار دارد و تحقق هدف مهم توسعه پایدار صادرات نیازمند یک عزم ملی و مدیریت درست و کارشناسانه در تمامی عرصه هاست ./