ایران در سال ۹۹ روزگار متفاوتی را پشت سر گذاشت و روند حوادث به گونه‌ای غیرقابل‌پیش‌بینی پیش رفت.
ویروس کرونا که البته تمام دنیا را تحت تأثیر قرار داد، زندگی ایرانیان را هم با دشواری‌های فراوان روبه‌رو کرد، اما هجوم مردم به سمت بورس و راه‌یافتن اصطلاحات بازار سرمایه به زندگی روزمره مردم یکی از پدیده‌های سال ۹۹ در جامعه ایران بوده است. در همین سال روستایی محروم در یکی از دورافتاده‌ترین مناطق استان کهگیلویه‌وبویراحمد پا به رسانه‌ها گذاشت و «مال‌استریت» به شهرت رسید؛ «مال‌ملا» با جمعیتی حدود ۵۰۰ نفر ابتدا با گزارشی از صداوسیما که نشان از رضایت کم‌نظیر ساکنان این روستا از بورس داشت، به آوازه رسید؛ اما این شادمانی ادامه پیدا نکرد و در آخرین روزهای بهمن گزارشی از همین روستا بار دیگر خبرساز شد.
ساکنان «مال‌استریت» این‌بار از نابودی سرمایه و داشته‌های خود سخن گفتند و حالا همین روستا نمادی از وضعیت بازار سرمایه در ایران است. روزگاری شرایط بر وفق مراد مردم پیش می‌رفت و هر روز سرمایه آنها در بازاری غیرعادی رشد پیدا می‌کرد و به همین شدت هم افراد تازه پا به بازار بورس می‌گذاشتند، اما از ماه‌ها پیش ورق برگشت و نه‌تنها سودهای حاصل‌شده که حتی سرمایه مردم هم از بین رفته است.
پیش‌تر رئیس سازمان بورس کشور گفته بود که پیش از آزادسازی سهام عدالت، نزدیک به ۱۳ میلیون ایرانی کد معاملاتی بورس داشتند که پس از آزادسازی سهام عدالت این جمعیت به عدد ۴۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر رسید و حتی بعدتر از مرز ۶۰ میلیون کد بورسی هم فراتر رفت. داده‌های رسمی می‌گوید نتیجه آن صف‌های طولانی در مقابل دفاتر عضویت در بورس و سامانه سجام آن‌هم در دوران همه‌گیری ویروس کرونا، عضویت حدود ۸۰ درصد مردم ایران در بازار سرمایه یا دست‌کم دارابودن کد بورسی است.
در همین حدود یک سال هم البته تمام متغیرهای سنجش بازار سرمایه رشدی غیرعادی داشتند؛ شاخص کل بورس با رشدی چند ده‌برابری حتی به بالاتر از دو میلیون هم رسید و ارزش بازار بورس هم نسبت به سال ۱۳۸۸، به رشدی بیش از صد برابر رسید. روند صعودی البته از جایی نزولی شد و شاخص با کاهشی کم‌سابقه ضرر هنگفتی روی دست مردم و به‌خصوص کاربران کم‌تجربه و غیرحرفه‌ای بر جای گذاشت. در چند ماه گذشته البته بارها قواعد این بازار با نیت کمک مردم و سرمایه‌گذاران تغییر یافت، ولی نتیجه چندان با هدف تغییرات پیش نرفت و بازار به روند کاهشی خود ادامه داد.
به گزارش آسیانیوز به نقل از شرق، از هفته پیش هم دامنه نوسان، تغییری اساسی پیدا کرد و همین تغییر افرادی را به ورود دوباره ترغیب کرد ولی نتیجه آن یک روز مثبت و در ادامه بازگشت روند نزولی بوده است. در یک ماه باقیمانده تا پایان سال پرافت‌وخیز جامعه ایران، بازار سرمایه به کجا خواهید رسید و مجلس چه برنامه‌ای برای نظارت بر این بازار دارد؟ یک کارشناس بازار سرمایه و نایب‌رئیس کیسیون اقتصادی مجلس دراین‌باره و توضیحاتی را ارائه می‌دهد.
تصمیمات مسئولان نتیجه عکس می‌دهد
«فرزین آقابزرگی» کارشناس بازار سرمایه، معتقد است که در حدود یک ماه باقیمانده تا پایان سال، امید چندانی به تغییر روند نزولی بازار بورس نیست و اگرچه نیت تغییرات را مثبت می‌داند، اما می‌گوید که نتیجه هر تغییری تأثیر منفی بر این بازار است.
او دراین‌باره می‌گوید: «با توجه به روندی که در سال ۹۹ داشتیم، شاهد یک هجوم به سمت بازار سرمایه بودیم. این روند متشکل از چند عامل اثرگذار مانند تغییر نرخ ارز، تمرکز بیش از اندازه بر بازار سرمایه و... است که عمدتا به دلیل پیشگیری از سرایت این نقدینگی به سایر بازارها و جلوگیری از تعطیلی بازارهای دیگری به منظور تمرکز نقدینگی بر بازار سرمایه صورت گرفت؛ یعنی دلیل توجه به بازار سرمایه یکی پیشگیری از نفوذ این نقدینگی به سایر بازارها و دیگری هم با نگاهی به کسری بودجه دولت بود. همه این موارد باعث شد که یکی از نازل‌ترین بازارهای سرمایه‌ای را داشته باشیم که همین کاهش ضرورت چاره‌اندیشی را در مسئولان ایجاد کرد که متأسفانه تصمیمات آنها مفید و تأثیرگذار نبود».
اما با این تغییرات می‌توان به آینده این بازار دست‌کم در کوتاه‌مدت امیدوار بود؟ آقابزرگی در پاسخ به این پرسش هم می‌گوید: «مشکل فعلی ما در بازار سرمایه تقاضا است که پایین است، ولی تمرکز مسئولان بر عرضه است که در نهایت نتیجه به اینجا رسید و در حال حاضر امیدی به طراوت و شادابی که در شش ماه اول سال دیده می‌شد، نیست و انتظار هم نمی‌رود در این حدود یک ماه تغییری ایجاد شود». این‌طور که آقابزرگی می‌گوید امید چندانی به نتیجه این بازار و تغییر روند در یک ماه باقیمانده از سال هم وجود ندارد: «به سطحی رسیدیم که قدرت نوسان‌گیری کاهش یافته و همچنین تجربه تکنیکال و فرازونشیب حکم می‌کند که در آینده پیش‌رو افزایش قابل توجهی نسبت به همین شاخص فعلی هم نخواهیم داشت.
هرچند با کسری ۳۲۰ هزار میلیاردتومانی بودجه در سال پیش‌رو همچنان بازار بورس می‌تواند به دولت کمک کند، ولی درمجموع از این ماه باقیمانده انتظار رشد نداریم و حتی شاید برایند هم منفی باشد». این روند منفی بازار سرمایه در حالی است که مسئولان ارشد کشور بارها از تصمیمات حمایتی خود از این بازار سخن گفته‌اند و مدام هم برخی قواعد این بازار تغییر می‌کند. مسئولان واقعا نمی‌خواهند روند بازار بهتر شود یا اینکه چنین نیتی دارند، ولی تصمیمات آنها به نتیجه مطلوب نمی‌رسد؟ آقابزرگی در پاسخ به این پرسش پرتکرار این‌روزها هم می‌گوید: «به نظر که نیت کمک به بازار است اما نتیجه برعکس است.
بهبود آینده بازار سرمایه در بلندمدت هم خواسته مسئولان و هم فعالان اقتصاد است و انتظار همه حمایت از این بازار است، اما به دلیل کسری بودجه و جلوگیری از سرایت نقدینگی به سایر بازارها، بورس ابزار قرار گرفت و نتیجه مفید نبود. مسئولان می‌خواهند قمیت‌ها افزایش پیدا کند، اما تقاضایی وجود ندارد و همین نبود تقاضا باعث روند منفی بازار سرمایه شده است. پس مسئولان می‌خواهند روند بازار مثبت باشد، اما چون شرایط پذیرای این وضعیت نیست روند برعکس خواسته مسئولان پیش می‌رود». او در توضیح این موضوع ادامه می‌دهد: «در بازاری که متزلزل و با ریسک همراه است هرگونه تصمیم حتی تصمیماتی که باطنا می‌تواند تأثیر مثبت بگذارد، بازتاب منفی دارد چون هیجان ایجاد می‌کند. هم تصمیمات آزمون و خطایی و هم تصمیمات در وزارتخانه‌ها معمولا در شرایط ناپایدار بازار تأثیر مثبتی ایجاد نمی‌کند و شرایط حکم می‌کند که نتیجه هر تصمیمی منفی باشد.
در طول تاریخ بازار سرمایه ما، هیچ‌گاه چنین اراده‌ای برای حمایت از بازار سرمایه از سوی مسئولان نداشتیم ولی نتیجه این حمایت بی‌سابقه هم بهبود بازار سرمایه نیست؛ زیرا خود این تصمیمات هیجان ایجاد می‌کند و در این شرایط هیجان بدترین تأثیر را بر بازار دارد». اما در همین یک سال و نیم گذشته چندین میلیون ایرانی با هدف حفظ سرمایه خود یا افزایش آن، رو به بازار سرمایه آوردند و در این هجوم، تشویق‌های مسئولان هم تأثیر فراوانی داشت. نتیجه این حضور اما ضرر هنگفت برای بسیاری از مردم بوده است. این بخش از کاربران بورس در این شرایط باید چه کاری انجام دهند و پیشنهاد یک کارشناس بازار سرمایه به آنها چیست؟ آقابزرگی دراین‌باره هم توصیه‌هایی را مطرح می‌کند: «بهترین توصیه به افراد غیرحرفه‌ای و بدون تجربه و کسانی که ناخواسته به این بازار وارد شدند، حتی در حال حاضر و با وجود تجربه تلخ و زیانی که داشتند، مراجعه به کارشناسان، سبدگردان‌های معتبر و صندوق‌هاست.
چون افراد حرفه‌ای در هر شرایطی می‌توانند کار خود را پیش ببرند اما درباره افراد تازه‌کار این شرایط فراهم نیست. من دوباره همان موردی را که از ابتدای سال همه کارشناسان تأکید کردند، یادآوری می‌کنم: مشورت از مراجع ذی‌صلاح. الان بالغ بر پنج هزار سایت سینگال‌دهی بدون مجوز وجود دارد، اما منابع قانونی و مجاری ذی‌صلاح هم به لحاظ تعداد و هم به لحاظ معروفیت و تأثیرگذاری بسیار کمتر هستند. بهتر است مردم به سمت مراجع معتبر و قانونی بروند تا کانال‌های بی‌حساب‌و‌کتاب».
روزی نیست که در کمیسیون اقتصادی حرف بورس نباشد
مجلس یازدهم از همان روزهای ابتدایی فعالیت خود به بازار سرمایه توجه جدی نشان داد و حتی چندین‌بار وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس را برای توضیح جدی فراخواند. نتیجه اما چندان متفاوت نبود و همچنان مردم کم‌تجربه در این بازار با کاهش سرمایه خود روبه‌رو هستند. «کاظم موسوی» نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس دراین‌باره توضیحاتی را ارائه می‌دهد و از لزوم بهبود جدی این بازار می‌گوید.
او می‌گوید: «بازار سرمایه و بورس مثل موج دریا متلاطم است و آن فرهیختگی و دانش ورود به بورس را باید از طریق صداوسیما و فضای مجازی در اختیار مردم قرار می‌دادند که این کار را نکردند. دولت و شخص رئیس‌جمهوری زیرساخت‌های سازمان بورس را تأیید کرده و مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری کرده است؛ این تشویق یعنی تأیید دولت. چون بالاخره این سازمان مال دولت است هرچند درحقیقت متعلق به مردم است.
در نتیجه باید دولت پاسخ‌گو باشد و مردم را اقناع کند و نظر بنده این است که توپ را در زمین مجلس نیندازند. ما همیشه گفتیم که باید تصمیمات به گونه‌ای باشد که اموال مردم به یغما نرود». نایب‌رئیس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید که هر روز در این کمیسیون بحث بورس مطرح است و خطاب به دولت می‌گوید: «پیشنهاد من است که دولت و جناب آقای دکتر روحانی پاسخ‌گو باشند. به مردم هم توضیح دادم که سعی نکنند به صورت شتاب‌زده بیرون بروند و به نظرم فضا بهتر خواهد شد و اینکه شتاب‌زده مابقی سرمایه را جای دیگر ببرند به صلاح نیست. امیدواریم یک روزی اینجا منتفع شوند چون مجلس نظارت بیشتری روی این موضوع دارد و امیدوارم این درد و آلام مردم مرهم شود. حتی به لحاظ شرعی این رفتار دولت با مردم نابخشودنی است زیرا حق و حقوق مردم از دست رفته است».
اما کمیسیون اقتصادی مجلس چه برنامه و طرحی برای نظارت بر بازار سرمایه دارد؟ موسوی در پاسخ به این پرسش هم می‌گوید: «من روزی را ندیدم که در کمیسیون ما از بورس صحبت نشود زیرا درد و آلام عمومی مردم است. نمایندگان به حوزه خود می‌روند و آنجا مردم مشکلاتشان را مطرح می‌کنند و این به فضای کمیسیون می‌رسد. یکی از طرح‌های ما در کمیسیون بر این بوده که یک نفر در جلسه هیئت دولت به‌عنوان نماینده ناظر مجلس در شورای عالی دولت عضو باشد و در جلسات هیئت دولت باشد که این نظارتی از طرف مردم بر بورس باشد.
یعنی ما به‌عنوان مجلس آنجا حق نظارت داشته باشیم و این اتفاق افتاده است». او می‌گوید که کمیسیون اقتصادی مجلس برنامه جدی برای نظارت بر بورس دارد و معتقد است که روند تغییرات باید به گونه‌ای باشد که سرمایه ازبین‌رفته مردم بازگردد؛ این تلاش‌ها و تغییرات در قوانین بورس البته مورد تأیید بسیاری از کارشناسان این حوزه نیست. بعضی از کارشناسان می‌گویند بازار باید روند عادی خود را طی کند و هرگونه تغییر از بالا نتیجه‌ای متفاوت از هدف تغییر خواهد داشت./