کاهش نرخ رشد جمعیت در سال های گذشته و پیش بینی اینکه نرخ رشد جمعیت طی دو دهه آینده به صفر خواهد رسید، توجه بسیاری از کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. که این موضوع سبب شد حتی سیاست گذار خود را ملزم به تبیین سیاستی برای جلوگیری از کاهش نرخ رشد جمعیت گرداند.
اینکه چه سیاستی وضع شد و آیا اینکه سیاست وضع شده کارگشا خواهد بود نیاز به بررسی مشوق هایی سیاستی ارائه شده توسط سیاست گذار دارد، اما آنچه مشهود به نظر می رسد این است که سیاست گذار مولفه تورم را در تبیین سیاست های تشویقی خود در نظر نگرفته است، به نوعی می توان این سولات را مطرح کرد که آیا مشوق های ارائه شده با سطح هزینه های معیشتی خانوار و زوج های جوان همخوانی دارد؟
----------------------
بیشتر بخوانید:
«اجبار» پرداخت مالیات سنگین برای مهاجرت از ایران
----------------------------------------------------------
آیا مشوق های انگیزشی افزایش جمعت این ذهنیت را برای خانوار و زوج های جوان بوجود خواهد آورد تا اقدام به افزایش زاد و ولد کنند؟ و آیا اینکه به جنبه های روانی خانوار و زوج ها توجه شده است که به چه امید و آینده ای با توجه به افزایش سالانه تورم و کاهش قدرت خرید خانوار و نبود وضعیت اشتغال فرزندان در آینده و همچنین ابهام در پیش بینی آینده دست به زاد و ولد بزنند؟
اینها مواردی است که نیازمند این است که سیاستگذار به بررسی عمیق تر موضوع بپردازد. به نوعی می توان گفت سیاست های تبیین شده همانند داروهای مسکن درد بیمار را به طور مقطعی درمان می کند و می بایست فکر اساسی برای تومورهای این بیمار سرطانی داشت.
با توجه به توضیحات فوق اگرچه جلوگیری از کاهش رشد جمعیت از اهمیت خاصی برخوردار است اما موضوعی که به نظر می رسد باید مورد توجه بیش¬تر سیاست¬گذار قرار گیرد، موضوع سرمایه انسانی متخصص است.
-------------------------
بیشتر بخوانید:
«تشدید» بحران ارز؛ چرا «تبلیغ» برای خروج از کشور ممنوع شد؟
------------------------------------------------------------------
آمار و ارقام نشان می دهد که نه تنها مهاجرت نخبگان در سال های اخیر افزایش یافته بلکه در این سال ها مهاجرت اساتید نیز روند صعودی به خود گرفته است. بر اساس جدیدترین آمارهای رصدخانه مهاجرت ایران، از تعداد دو هزار و 765 نفر دارندگان مدال المپیاد دانش‌آموزی در بازه زمانی ۸۰ تا ۹۱ بیش از هزار نفر مقیم خارج هستند؛ همچنین حدود هزار نفر از آنها نیز سابقه خروج دارند و تنها ۱۲۲ نفر از مهاجران بازگشتند.
همچنین بیش از پنج هزار و ۶66 نفر تعداد مشمولان بنیاد نخبگان در بازه زمانی 80 تا 94 و از این تعداد نیز حدود هزار و ۵36 نفر مقیم خارج هستند. حدود هزار و 500 نفر نیز سابقه خروج دارند، اما تنها حدود 208 نفر از آنها بازگشتند. در همین بازه زمانی از تعداد حدود 54 هزار نفر از رتبه‌های زیر هزار کنکور سراسری، بیش از هشت هزار و 984 نفر مهاجرت کردند و حدود هزار و 417 نفر از آنها به کشور بازگشتند. همچنین بر اساس گزارش های اخذ در وزارت علوم حدود 900 نفر از اساتید دانشگاه در سال 98 از کشور خارج شده اند. اگر با تامل بیش تری به این گزارش¬ها و آمارها بنگریم وضعیت نابسامان و افزایش رشد خروج نخبگان و نیروی کار متخصص برکسی پوشیده نیست. این موضوع می تواند زنگ خطری برای کشور باشد.
در مباحث اقتصادی نیروی کار به عنوان یکی از عوامل تولید بشمار می رود. فقدان نیروی کار متخصص می تواند آسیب های زیادی را به بخش تولید وارد کند که این امر بر روی رشد اقتصادی تاثیر منفی گذاشته و می تواند منجر به کندی روند توسعه اقتصادی شود.
سرمایه انسانی متخصص در واقع مکمل سرمایه فیزیکی است و موجب می شود تا از سرمایه های فیزیکی به صورت مناسبت تری بهره برداری شود. تجربه کشورهای پیشرفته و مطالعات مختلف در زمینه رشد اقتصادی کشورها در طول زمان و یا در میان کشورها، نشان داده است که توضیح نرخ رشد اقتصادی تنها از طریق عوامل مرسوم؛ مانند سرمایه و نیروی کار، نتایج دقیقی به دست نمی دهد و سرمایه انسانی به عنوان یک متغیر اصلی باید وارد مدل های رشد شود.
به همین خاطر سیاست گذار باید توجه بیشتری برای جلوگیری از مهاجرت سرمایه انسانی متخصص اختصاص دهد. از همین رو سیاستگذار می بایست توجه خود را به چند موضوع متمرکز کند:
1- بهره وری: بدین معنی که شرایطی فراهم گردد تا سرمایه انسانی بتواننـد سـقف بهـره وری خـود را ارتقـا بخشند و در فرایند درآمدزایی و اشتغال، مشارکت فعال داشته باشند.
2- برابری: به این معنا که سرمایه انسانی باید از شانس مساوی برای دسترسی بـه فرصـت هـا برخوردار باشند. موانع موجود بر سر راه فرصتهای اقتصـادی، سیاسـی و اجتمـاعی بایـد بـه گونه¬ای برطرف شود که افراد بتوانند ضمن مشـارکت در ایـن فرصـت هـا، از منـافع آنهـا نیـز بهرهمند شوند به بیان دیگر، همه افراد به طور مساوی، هم امکان کسب قابلیتها را داشته باشند و هم فرصت بکارگیری و ارائه آنها را.
3- پایایی: یعنی باید دسترسی به فرصت¬ها نه تنها برای نسل هـای حاضـر کـه بـرای نسل های بعدی هم تضمین شود و برای نیل به این مهم؛ هر نوع سرمایه ی فیزیکی، انسـانی و زیست محیطی باید ذخیره سازی و جبران شود.
---------------------
بیشتر بخوانید:
کارزار گزارش ورشکستگی دولت در شبکه های اجتماعی/چندین برابر شدن نرخ دلار چقدر واقعی است؟
------------------------------------------
4-توانمندسازی: به این معنی که توسعه باید توسط سرمایه انسانی صـورت گیـرد نـه بـرای سرمایه انسانی. از این رو افراد باید در جریان تصمیمات و فرآیندهایی که زندگی آ نها را شکل می دهـد مشارکت تام داشته باشند، بنابراین باید فرصت ایجاد این توانمندی برای آنها فراهم شود. عدم توجه به متغیرهای فوق منجر به خروج سرمایه انسانی خواهد شد و مشکلات عدیده ای برای کشور بوجود خواهد آورد، لذا باید متغییرهای فوق را به سطح مطلوب رساند که در غیر این صورت احـزاب سیاسی نابالغ، سازمان¬های اقتصادی ناسالم و دیوانسالاری ناکارآمد را پیش رو خواهیم داشـت.
هر سیاستی که توسط سیاست گذار اخذ می شود برای خود هزینه ای برای کشور به همراه دارد. فرض کنید سیاست هایی برای جلوگیری از کاهش رشد جمعیت در نظر گرفته شود و طی سال های آینده روند رشد جمعیت صعودی گردد و از بین این جمعیت فعال، نیروی انسانی متخصص تربیت شوند که منایع مادی و معنوی فراونی از کشور صرف آموزش و پرورش آنها شده است. اگر شرایط مناسبی برای حفظ نیروی انسانی متخصص در نظر گرفته نشود، آیا می توان گفت که سیاست تبیین شده برای جلوگیری از کاهش رشد جمعیت با موفقیت به انجام رسیده است؟
امید است سیاستگذار با درک شرایط پیش رو و ریشه یابی درست مساله به تبیین سیاستی درخور برای حل معضل مهاجرت نیروی کار متخصص برآید تا شاهد بالندگی و توسعه ایران عزیز باشیم./