بیماری های مقعد یا آنورکتال شرایطی هستند که ناحیه مقعد و رکتوم را تحت تاثیر قرار می دهند. اختلالات رایج مقعد و رکتوم شامل هموروئید، شقاق مقعد و فیستول مقعدی است. برای اکثر افراد، بیماری های مقعدی موجب نگرانی و خجالت و همچنین درد فیزیکی است.
در ادامه انواع بیماری های مقعدی را بررسی می کنیم و نکات لازم برای پیشگیری و درمان را ذکر خواهیم کرد. (قسمتی از این مطلب از سایت پرتو کلینیک برگرفته شده است)
مقعد چیست
مقعد قسمتی از مجرای روده است که از کانال عضلانی لگن و اسفنکترهای مقعدی عبور می کند. این روزنه نهایی است که از طریق آن مدفوع از بدن خارج می شود. در بزرگسالان، مقعد ۴ تا ۵ سانتی متر طول دارد. نیمه پایینی کانال مقعد دارای انتهای عصبی حساسی است و زیر پوشش آن رگ‌های خونی و در قسمت میانی آن غدد ریز مقعدی متعددی وجود دارد.
بیماری های مقعدی چیست؟
همانطور که غذا هضم می شود، از دستگاه گوارش عبور می کند. مواد زائد باقی مانده به شکل مدفوع از بدن دفع می شود که مدفوع نامیده می شود. اختلالات مقعدی بر مقعد، ناحیه ای که مدفوع از آن خارج می شود، تأثیر می گذارد. مقعد انتهای دستگاه گوارش است که به خارج از بدن متصل می شود. اختلالات رکتوم بر رکتوم، ناحیه بالای مقعد که در آن مدفوع قبل از دفع در بدن نگه داشته می شود، تاثیر می گذارد.
انواع بیماری های مقعدی
انواع مختلفی از بیماری های مقعدی وجود دارد، از عارضه های جزئی مانند خارش مقعد تا نگرانی های مهم تر مانند زگیل:
- آبسه مقعدی
- شقاق مقعدی
- فیستول مقعدی
- هموروئید
- بی اختیاری مدفوع
- افتادگی راست‌روده
شقاق مقعدی
شقاق شکاف یا پارگی خطی در پوشش کانال مقعد است. شقاق مقعدی زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع بزرگ و سخت دهانه مقعد را بیش از حد کشیده و آنودرم ظریف را پاره کند. ممکن است شقاق مقعدی به دلیل اسهال طولانی مدت، بیماری التهابی روده یا بیماری های مقاربتی که ناحیه مقعد را درگیر می کند، ایجاد شود. شقاق مقعدی حاد (کوتاه مدت) معمولا سطحی و کم عمق هستند، اما شقاق مقعدی مزمن (طولانی مدت) ممکن است در عمق آنودرم گسترش یابد و تا سطح عضله زیرین نمایان شود.
آبسه مقعد
آبسه مقعد مجموعه ای متورم و دردناک از چرک و عفونت در نزدیکی مقعد است. اکثر آبسه های مقعدی به دلایل نامشخص خود به خود به وجود می آیند. آنها از یک غده مقعدی کوچک منشا می گیرند که بزرگ می شود و محل عفونت زیر پوست ایجاد می شود. بیش از نیمی از آبسه های مقعدی در جوانان بین ۲۰ تا ۴۰ سال رخ می دهد و مردان بیشتر از زنان مبتلا می شوند. اکثر آبسه های مقعدی نزدیک دهانه مقعد قرار دارند.
فیستول مقعدی
فیستول مقعدی یک تونل باریک غیرطبیعی است که پس از تخلیه آبسه مقعدی باقی مانده است. فیستول بخش میانی کانال مقعد را به سطح پوست متصل می کند.
پس از تخلیه آبسه مقعدی (چه به صورت خود به خود چه توسط پزشک)، حداقل در نیمی از موارد فیستول مقعدی ایجاد می شود. گاهی اوقات باز شدن فیستول در سطح پوست دائماً باعث ترشح چرک یا مایع خونی می شود. ممکن است، دهانه فیستول به طور موقت بسته شود و باعث شود آبسه مقعدی قدیمی دوباره به صورت یک مجموعه دردناک چرک ظاهر شود.
هموروئید یا بواسیر
بواسیر معمولاً باعث درد نمی شود. با این وجود، گاهی اوقات رگ های خونی در هموروئید کوچک در لبه دهانه مقعد می توانند لخته شوند ("ترومبوزه"). بواسیر ممکن است با یک دوره یبوست یا اسهال ایجاد شود. هنگامی که ترومبوز رخ می دهد، هموروئید خارجی متورم، سفت و دردناک می شود و گاهی اوقات با ترشحات خونی همراه است.
علائم و نشانه های بیماری های مقعدی
اگرچه هر چهار اختلال مقعدی باعث ایجاد نوعی ناراحتی یا درد مقعدی می شود، علائم دیگر بسته به مشکل خاص مقعدی متفاوت است.
برای شقاق مقعدی، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در ناحیه مقعد: که اغلب به صورت تیز و سوزن سوزن توصیف می شود و معمولاً هنگام دفع شدیدتر می شود.
- خونریزی خفیف مقعدی: معمولاً مقداری خون قرمز روشن حین اجابت مزاج یا روی دستمال توالت دیده می شود.
علائم آبسه مقعدی عبارتند از:
- یک توده سفت و حساس یا متورم در ناحیه مقعد و اطراف آن که ممکن است بزرگ شود.
- گاهی اوقات تب، لرز و احساس بیماری به طور کلی.
علائم و نشانه‌های فیستول مقعدی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد خفیف در اطراف مقعد: در ناحیه‌ای متمرکز است که آبسه مقعدی قدیمی یا خود به خود تخلیه شده است یا توسط پزشک با جراحی باز شده است.
- تخلیه مداوم خون، چرک یا مخاط بدبو از ناحیه مقعد.
- علائم آبسه مقعدی، که ممکن است در صورت مسدود شدن دهانه خارجی فیستول و فعال شدن مجدد آبسه قدیمی ایجاد شود.
علائم و نشانه‌های هموروئید خارجی ترومبوزه، عبارتند از:
- تورم و بیرون زدگی سفت و دردناک در دهانه مقعد
- گاهاً ترشحات خونی، اگر سطح هموروئید شکسته شود.
علائم مرتبط با بیماری های مقعدی بسته به نوع خاصی از اختلال که تجربه می کنید متفاوت است. برخی از علائم شایع اختلالات آنورکتال عبارتند از:
- یک ترک قابل مشاهده در پوست مقعد
- خونریزی بعد از اجابت مزاج، همراه درد یا بدون درد
- اسهال و یبوست
- گاز و نفخ
- خارش یا سوزش در ناحیه مقعد
- توده و بیرون زدگی یا تورم در داخل و اطراف ناحیه مقعد
- درد در حین یا بعد از اجابت مزاج
- درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد
- خونریزی یا ترشح از مقعد
برخی از اختلالات مقعدی ناشی از عوامل محیطی مانند رژیم غذایی و سبک زندگی است. به عنوان مثال، نشستن طولانی مدت می تواند یک عامل خطر برای ابتلا به هموروئید باشد. سایر اختلالات آنورکتال می تواند همراه با یک بیماری زمینه ای اولیه مانند بیماری التهابی روده رخ دهد. در برخی موارد، برخی داروها و درمان ها می توانند خطر ابتلا به بیماری های آنورکتال را افزایش دهند.
بیماری های مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟
هنگامی که علائم خود را توصیف کردید، پزشک سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و شیوه زندگی شما می پرسد که به تشخیص بیماری مقعدی کمک می کند. بسته به علائم شما، پزشک ممکن است در مورد موارد زیر از شما سوال بپرسد:
- عادات روده به ویژه سابقه هرگونه یبوست
- سابقه پزشکی، سابقه خونریزی مقعدی، بیماری التهابی روده، بیماری های مقاربتی یا پرتو درمانی برای سرطان
- مصرف داروهای بدون نسخه که ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد
- داشتن رابطه جنسی مقعدی یا سابقه ضربه به مقعد
در مرحله بعد، پزشک یک معاینه فیزیکی از شکم، و سپس یک معاینه خارجی از ناحیه مقعد و یک معاینه دیجیتالی (انگشتی) رکتوم انجام می دهد.
معمولاً پزشک آندوسکوپی (قرار دادن یک ابزار لوله مانند در مقعد برای مشاهده داخل کانال مقعد) و سیگموئیدوسکوپی (تلسکوپ برای بررسی رکتوم و پایین کولون) را نیز انجام می دهد.
فرآیند تشخیص در کلینیک بیماری های مقعدی شامل تعدادی آزمایش غربالگری مختلف است:
- معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی بیمار
- معاینه رکتال دیجیتال
- کولونوسکوپی
- آزمایشات تصویربرداری، مانند سونوگرافی یا MRI
پیشگیری از بیماری های مقعدی
- با جلوگیری از یبوست از شقاق و بواسیر جلوگیری میکنید.
- با افزودن تدریجی فیبر بیشتر به رژیم غذایی خود و با نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در روز مدفوع خود را نرم کنید.
- از پودرهای مکمل فیبر استفاده کنید..
- تمیز کردن ملایم ناحیه مقعد
- تعویض مداوم لباس زیر و خشک نگه داشتن مقعد
- استفاده از کاندوم هنگام انجام رابطه مقعدی
- هرگز جسم خارجی را وارد مقعد نکنید.
درمان بیماری های مقعدی
پزشک باید نوع اختلال مقعدی را تشخیص دهد. پس از تشخیص، بسته به نوع اختلال، درمان ممکن است شامل جراحی باشد یا نباشد. اگر جراحی لازم باشد، پزشک از بیهوشی مناسب برای جلوگیری از احساس درد در این ناحیه استفاده می کند.
درمان شقاق مقعدی
برای درمان شقاق حاد، پزشک ابتدا توصیه میکنند از یبوست پیشگیری نمایید.
ممکن است یک پماد دارویی موضعی را روی شقاق بمالید و چندین بار در روز ناحیه مقعد را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در آب گرم خیس کنید ("حمام سیتز").
برای درمان شقاق مزمن، جراحی می تواند مشکل را در بیش از ۹۰ درصد موارد از بین ببرد.
درمان آبسه مقعدی
برای تخلیه چرک، آبسه مقعدی باید توسط پزشک باز شود. این روش برش و درناژ نامیده می شود و می تواند به عنوان یک روش سرپایی انجام شود، به خصوص اگر جوان هستید و آبسه نزدیک به دهانه مقعد است.
اکثر آبسه های مقعدی پس از تخلیه توسط پزشک بهبود می یابند. برخی از آنها به فیستول مقعدی تبدیل می شوند. اگر فیستول بهبود آبسه را پیچیده کند، فیستولوتومی هم فیستول و هم آبسه باقیمانده را در اکثر بیماران کاملاً از بین می برد.
درمان فیستول مقعدی
عمل جراحی فیستول برای باز کردن سقف مسیر فیستول ("فیستولوتومی")، موثرترین درمان است. پزشک مجرای عفونی را باز می کند و بقایای آبسه مقعدی قدیمی را می تراشد. زخم را باز می گذارند تا از پایین به بالا بهبود یابد. اگر فیستول با بیماری کرون همراه باشد، درمان به سمت بیماری کرون با داروهای ضد التهابی همراه با آنتی بیوتیک هدایت می شود.
درمان هموروئید خارجی ترومبوز شده
معمولاً هموروئید به آرامی خود به خود ناپدید می شود. این فرآیند را می توان با مصرف مکمل فیبر برای نرم کردن مدفوع و همچنین با ("حمام سیتز") تسریع کرد. اگر هموروئید به طور غیرعادی دردناک باشد، پزشک یک عمل جراحی جزئی تحت بی حسی موضعی برای برداشتن هموروئید لخته شده انجام می دهد.