آسیانیوز ایران؛ سرویس افغانستان:
تصاویر دردناک از خانواده‌های افغان با کودکان خردسال که با زور از خانه‌هایشان در پاکستان بیرون کشیده می‌شوند، این روزها به نمادی از یک بحران انسانی تبدیل شده است. پاکستان که زمانی پناهگاه امن میلیون‌ها افغان بود، امروز با سیاست‌های سختگیرانه خود، بزرگ‌ترین موج اخراج پناهجویان در منطقه را رقم زده است. اما پشت پرده این تصمیم، چه دلایل سیاسی و امنیتی نهفته است؟
همزمان با
پایان مهلت خروج اتباع افغانستانی از پاکستان دولت این کشور از امروز (۱۲ فروردین) روند شناسایی و اخراج
فوری مهاجران افغان در مناطق مختلف پاکستان را در حالی آغاز می‌کند که این تصمیم
اسلام‌آباد با واکنش‌های داخلی و موضع گیری از سوی سازمان‌های بین المللی رو‌به‌رو
شده است. مسوولان انتظامی در اسلام‌آباد پایتخت پاکستان نیز به رسانه‌ها گفتند که
هرگونه ورود اتباع افغانستانی به پایتخت و شهر مجاور آن راولپندی ممنوع شده است.
هفدهم
اسفند پارسال مهلت نهایی برای خروج مهاجران افغانستانی از سوی وزارت کشور پاکستان
اعلام شد و مقرر گشت طی آن همه اتباع خارجی غیرمجاز از جمله دارندگان کارت هویت
افغانستانی تا ۱۱ فروردین (۳۱ مارس) پاکستان را ترک کنند در
غیر اینصورت از ۱۲ فروردین
روند شناسایی و اخراج آنان آغاز می‌شود.
آمار تکان‌دهنده: 860 هزار افغان از پاکستان بازگشته‌اند
رسانه‌های پاکستانی امروز گزارش دادند
که از نوامبر سال ۲۰۲۳ تا دیروز
حدود ۸۶۰ هزار تبعه
افغان از پاکستان به کشور خود بازگشته‌اند.
یک مقام ارشد پاکستانی به شبکه خبری داون نیوز این کشور گفت که ضرب الاجل برای
خروج اتباع افغانستانی روز گذشته ۱۱ فروردین به پایان رسید و از این پس روند اخراج همه اتباع
افغان آغاز می‌شود. وی هشدار داد که هر کسی که در پاکستان خانه یا مغازه به اتباع
افغانستانی کرایه دهد نیز باید متوجه پیامدهای آن باشد. در پاکستان به مهاجران افغان تا پایان
ماه یعنی امروز (۳۱ مارچ) فرصت داده شده است که کشور را ترک کنند. پس از آن، در صورتی
که مجوز اقامت معتبر نداشته باشند، با اخراج اجباری مواجه خواهند شد. این تصمیم
شامل افرادی نیز می‌شود که از آلمان پذیرش گرفته‌اند.
مهلت خروج صدها هزار پناهجوی
افغان در پاکستان به پایان می‌رسد. حکومت پاکستان اعلام کرده است که تمام افغان‌هایی
را که مجوز اقامت رسمی ندارند، از کشور اخراج خواهد کرد. کسانی که تا ۳۱ مارچ به‌طور داوطلبانه از کشور
خارج نشوند، با بازگرداندن اجباری مواجه خواهند شد. این تصمیم حتی شامل افغان‌هایی
نیز می‌شود که قصد سفر به آلمان را دارند. بر اساس گزارش وزارت خارجه آلمان، در
حال حاضر حدود ۲۶۰۰ نفر در پاکستان در حال طی مراحل خروج هستند و از آلمان پذیرش رسمی
دارند.
پاکستان
میزبان یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های مهاجر افغان در جهان است. برآوردها نشان می‌دهد
که بین سه تا چهار میلیون افغان در این کشور زندگی می‌کنند که به دلیل درگیری‌های
متعدد در افغانستان به این کشور پناه آوردهاند. تنها پس از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱، حدود ۴۰۰ هزار نفر به پاکستان پناه برده‌اند. حکومت پاکستان در خزان سال ۲۰۲۳ برنامه‌ای تحت عنوان «طرح
بازگرداندن خارجی‌های غیرقانونی» اعلام کرد که طبق آن، تمامی اتباع افغانستان بدون
مدارک معتبر، حدود ۱،۷ میلیون نفر، باید این کشور را ترک کنند. به گفته سازمان بین‌المللی
مهاجرت (IOM)، تاکنون حدود ۸۴۰ هزار نفر به‌طور داوطلبانه یا
اجباری از پاکستان خارج شده‌اند. اکنون، افغان‌هایی که دارای اقامت موقت بودند نیز
باید کشور را ترک کنند که شمار آنها به حدود ۸۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.
دلایل امنیتی پاکستان برای اخراج افغان‌ها
پاکستان
اخراج این افراد را عمدتاً به دلایل امنیتی توجیه می‌کند و حکومت افغانستان را
متهم می‌سازد که از گروه طالبان پاکستانی (TTP) حمایت می‌کند؛ گروهی که در ماه‌های اخیر چندین حمله در پاکستان
انجام داده است. طالبان این اتهامات را رد کرده‌اند. س از تسلط طالبان و خروج کشورهای غربی از افغانستان، حکومت آلمان
به نیروهای محلی اردوی آلمان، کارکنان کمک‌های توسعه‌ای دولتی و سازمان‌های امدادی
و همچنین افراد در معرض خطر، وعده پذیرش در آلمان را داده است. افراد در معرض خطر
شامل فعالان حقوق زنان، فعالان حقوق بشر، خبرنگاران هستند. به گفته وزارت خارجه
آلمان، حکومت آلمان به‌طور مداوم از مقامات پاکستانی می‌خواهد که «از افغان‌های به‌شدت
در معرض خطر محافظت کرده و وضعیت بشردوستانه آنها را در نظر بگیرند.»
روز پنجشنبه گذشته، یک هواپیمای
چارتر با ۱۷۴ نفر از افراد در معرض خطر از اسلام‌آباد به شهرهانوفر آلمان رسید.
با این حال، روند انتقال این افراد همچنان به‌کندی پیش می‌رود که یکی از دلایل آن،
بررسی‌های امنیتی گسترده است. بر اساس اطلاعات وزارت داخله
آلمان، از ماه می سال ۲۰۲۱ تاکنون، در چارچوب برنامه‌های مختلف پذیرش، حدود ۳۶,۴۰۰ نفر از افغانستان وارد آلمان
شده‌اند که بیشتر آنها در هفته‌های پس از تغییر حکومت در افغانستان به این کشور
آمدند. از طریق برنامه پذیرش دولت فدرال که در ماه اکتوبر سال ۲۰۲۲ آغاز شد، تاکنون ۱,۴۳۷ نفر به آلمان منتقل شده‌اند.
این برنامه شامل افراد در معرض خطر مانند خبرنگاران و فعالان حقوق بشر است.
بازداشت بیش از ۱۴۰۰ مهاجر افغان در بهمن ماه 1403
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور
پناهندگان یا «یو ان اچ سی آر» در گزارش اخیر خود گفته است که بیش از ۱۴۰۰ مهاجر افغان در ماه فبروری در
پاکستان بازداشت شده‌اند. بیش از ۵۰ درصد آنها در شهرهای اسلام‌آباد و راولپندی به سر می‌برند.
برخی از این مهاجران از هراس بازداشت پولیس و اخراج از پاکستان به گونه پنهانی
زندگی می‌کنند. کمیساریای عالی سازمان ملل در
امور پناهندگان در گزارشی که به روز چهارشنبه ۱۲ مارچ نشر شد گفته است که بیش
از ۱۴۰۰ مهاجر افغان در ماه فوریه در پاکستان بازداشت شده‌اند که بیش از ۵۰ درصد آنها در شهرهای اسلام‌آباد
و راولپندی زندگی می‌کنند.
در این گزارش که در وب‌سایت ریلیف این سازمان منتشر شده، آمده است که اخراج مهاجران افغان از پاکستان
۴۴ درصد افزایش یافته و تنها در ماه فبروری ۱۴۱۷ تن اخراج شده‌اند.
بر این اساس، این ارقام نسبت به ماه جنوری سال روان ۱۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. در
جزئیات این گزارش آمده است، با وجود اینکه گذرگاه تورخم از ۲۲ فوریه تا کنون بسته است اما
میزان اخراج مهاجران افغان از پاکستان ۴۴ درصد افزایش یافته و تنها در ماه
فبروری ۱۷ هزار و ۹۰۰ تن به افغانستان بازگشته‌اند که از این تعداد ۱۴۱۷ تن اخراج شده‌اند. پیش از این، آسوشیتدپرس گزارش
داده بود که مقامات پاکستانی در اسلام آباد و شهرهای اطراف برای بازداشت مهاجران
افغان که مدارک ندارند، فشار آوردهاند. این در حالی است که دولت پاکستان در سال جاری اعلام کرد که از اول اپریل اخراج مهاجران
افغان را که در انتظار رفتن به
کشورهای ثالث هستند آغاز خواهد کرد.
سرنوشت مهاجران در معرض خطر
برخی از مهاجران افغان که منتظر
ویزای کشورهای اروپایی در پاکستان هستند در هراس اخراج به افغانستان سر می‌برند و
می‌گویند که پولیس پاکستان حین بازداشت با آنها بدرفتاری کرده و آنها را به زور
به افغانستان اخراج می‌کند. صنم، مهاجر ترنسجندر افغان که ۲۴ سال دارد، از هفت ماه پیش به
این سو در راولپندی پاکستان به سر می‌برد. او شب و روز هراس دارد از اینکه پلیس
پاکستان وی را بازداشت و به افغانستان برگرداند. صنم ویزای یک ساله پاکستان را
دارد و هفت ماه از آن گذشته است. اما به گفته او ویزایش غیر قانونی است زیرا هر سه
ماه باید به افغانستان برود و برگردد و تائیدی دخولی و خروجی را داشته باشد. او می‌گوید:«
من نمی‌توانم به دلیل تهدید و خطر به مرز افغانستان بر گردم.» صنم
مانند هزاران مهاجر دیگر افغان در انتظار بیرون شدن از پاکستان به کشورهای غربی
است. او می‌گوید که تنها به دفتر سازمان ملل متحد مراجعه کرده و تا هنوز پاسخی از
سوی این سازمان و سفارت های دیگر برای کمک دریافت نکرده است. وی افزود: «بر علاوه
ترس از اخراج پولیس من از مشکلات اقتصادی بسیار زیاد رنج می‌برم.»
بر اساس گزارش کمیساریای عالی
سازمان ملل در امور پناهندگان، در پی اعلام طرح بازگرداندن اتباع خارجی فاقد اسناد
قانونی از سوی دولت پاکستان، از ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۳ تا کنون بیش از ۸۴۳ هزار و ۴۰۰ مهاجر افغان به افغانستان
اخراج و یا بازگردانده شده‌اند. اگرچه تعداد دقیق مهاجران افغان
در پاکستان مشخص نیست، اما تخمین زده می‌شود که حدود ۱،۳ میلیون مهاجر افغان دارای کارت
پی او آر و ۷۰۰ هزار تن دارای کارت ای سی سی هستند.
در ماه ژانویه، سازمان عفو بین‌الملل از مقامات پاکستانی خواست که
بازداشت، زندانی کردن و آزار و اذیت مهاجران افغان را متوقف کنند. در بیانیه این
سازمان آمده است که «دولت پاکستان بارها و خودسرانه چنین سیاست هایی را برگزیده
است که آسیب پذیری افغان ها را در این کشور افزایش داده و در ۱۵ ماه گذشته باعث بازگشت هزاران
تن به افغانستان شده است.»
پاکستان مهاجران افغان را
که در انتظار رفتن به کشورهای ثالث هستند، اخراج می‌کند
مقامات پاکستانی برای بازداشت مهاجران افغان که مدارک ندارند در
اسلام آباد و شهرهای دیگر فشار آوردهاند. این اقدام پس از آن صورت می‌گیرد که
دولت پاکستان تصمیم گرفته است از ۳۱ مارچ امسال اخراج مهاجران افغان را که در انتظار رفتن به
کشورهای ثالث هستند، آغاز کند.
بر اساس گزارش آسوشیتدپرس که به روز چهارشنبه ۱۹ فبروری نشر شد، این رسانه سندی را دریافت کرده است که در آن
شهباز شریف نخست وزیر پاکستان ماه گذشته تصمیم گرفته بود که از ۳۱ مارچ، اخراج مهاجران افغان را
که در انتظار اخراج به کشورهای ثالث هستند، آغاز کند.
این در حالی است که هزاران مهاجر افغان همچنان در اسلام آباد
پایتخت و شهرهای دیگر منتظر دریافت ویزا از کشورهای اروپایی و امریکا هستند. آنها
چندین بار اعتراض کرده‌اند و از کشورهای ذیربط خواسته‌اند تا به خواسته های آنها
رسیدگی کنند.
واکنش طالبان به اخراج افغان‌ها
از سوی
دیگر سفارت افغانستان در پاکستان می‌گوید که مقامات پاکستان بر تمام مهاجران افغان
در پایتخت و سایر شهرها در این کشور فشار آوردهاند. به گفته این سفارت، افغان‌ها
در اسلام آباد و راولپندی تحت بازداشت، بازرسی و دستور پلیس برای ترک این دو شهر و
نقل مکان به سایر نقاط پاکستان قرار گرفته‌اند.
مقام‌های طالبان می‌گویند که روند بازداشت افغان‌ها بدون اعلام
قبلی آغاز شده و از آن مطلع نشده‌اند.
اما وزارت امور خارجه پاکستان این اتهامات طالبان را رد کرده و
گفته است که مقامات پاکستانی تنها در تلاش هستند تا شرایط را برای بازگشت سریع
افغان‌ها فراهم کنند.
کمیساریای
عالی سازمان ملل هم در پیامی که برای مهاجرین افغان مقیم پاکستان منتشر کرده است،
نوشته است که از مسئولین حکومتی مطلع شده است که تمامی افغان‌ها باید قبل از ۲۸ فوریه ۲۰۲۵ از اسلام‌آباد وراولپندی نقل
مکان کنند. در این پیام آمده است که برای
دارندگان ویزای معتبر، کسانی که نامه‌های مربوط به اسکان مجدد و یا سایر برنامه‌های
نقل مکان را دارند، مهلت تعیین شده ۳۱ مارچ اعلام شده است.
این نهاد به مهاجران افغان مقیم اسلام آباد توصیه کرده است که
تدابیری برای جایگزین شدنشان پیدا کنند، و افزوده که اگر این نهاد اطلاعات جدید بر
خلاف این زمان‌بندی دریافت کند، مهاجرین را مطلع خواهد کرد.
پاکستان مدت‌هاست که افغان‌هایی را که به‌طور غیرقانونی در این
کشور زندگی می‌کنند، تهدید کرده است. به گفته
سازمان بین المللی مهاجرت، بیش از ۸۰۰ هزار مهاجر افغان از سال ۲۰۲۳ به کشورشان بازگشته و یا به
زور از پاکستان اخراج شده‌اند.
بیش از نیم میلیون مهاجر افغان
پس از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱ به پاکستان فرار کردند. برخی
بدون مدارک در پاکستان زندگی می‌کنند و هزاران تن دیگر در انتظار اسکان مجدد در
ایالات متحده و جاهای دیگر هستند.
تضاد داخلی در پاکستان: مخالفت ایالت خیبرپختونخوا با سیاست اخراج
دولت ایالت
خیبرپختونخوا در شمال غرب پاکستان به عنوان استان همجوار مرزی با افغانستان با
اعلام اختلاف خود با تصمیم دولت اسلام‌آباد گفت که باید در طرح خروج افغانستانی‌ها
از پاکستان که اکثریت آنان در ایالت خیبرپختونخوا ساکن هستند تجدید نظر شود. در
همین حال منابع خبری در افغانستان با اشاره به نگرانی‌های حکومت سرپرست این کشور
نسبت به اخراج اتباع افغان از کشورهای همسایه گزارش دادند که کابل خواهان بازگشت
داوطلبانه افغانستانی‌ها به کشور است. مولوی عبدالکبیر سرپرست وزارت امور
افغانستان، از کشورهای همسایه خواسته است تا روند اخراج را متوقف کرده و به افغان‌ها
اجازه دهند تا داوطلبانه به کشور خود بازگردند.
آینده نامعلوم 25 هزار افغان منتظر ویزای آمریکا
هم اکنون حدود ۲۵ هزار تبعه افغانستانی که پس از
سقوط کابل به شهرهای مختلف پاکستان مهاجرت کرده‌اند از تابستان ۲۰۲۱ تا امروز منتظر انتقال به کشورهای
ثالث از جمله آمریکا هستند. با این حال پس از فرمان اجرایی اخیر دونالد ترامپ رئیس
جمهور آمریکا برای تعلیق روند انتقال اتباع افغانستانی به ایالات متحده، وضعیت این
دسته از شهروندان افغانستانی در پاکستان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
تحلیل سیاسی آسیانیوز ایران
سیاست جدید پاکستان در قبال مهاجران افغان را باید در چند بُعد مورد بررسی قرار داد:
۱. دلایل امنیتی
دولت پاکستان عمده توجیه خود را بر مسائل امنیتی استوار کرده است. مقامات این کشور مدعی هستند که گروه‌های تروریستی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) از میان پناهجویان افغان عضوگیری می‌کنند. هرچند طالبان افغانستان این ادعاها را رد کرده‌اند، اما حملات اخیر در خاک پاکستان بهانه لازم را برای این اقدام فراهم کرده است.
۲. عوامل اقتصادی
پاکستان که خود با بحران اقتصادی شدیدی دست و پنجه نرم می‌کند، حضور میلیونی افغان‌ها را بار مالی سنگینی بر دوش اقتصاد این کشور می‌داند. کاهش کمک‌های بین‌المللی نیز این فشار را دوچندان کرده است.
۳. تنش‌های سیاسی با طالبان
روابط اسلام‌آباد با حکومت طالبان در کابل به شدت تیره شده است. این اخراج‌ها می‌تواند ابزاری برای فشار سیاسی بر طالبان باشد تا در قبال فعالیت گروه‌های معارض پاکستانی در افغانستان اقدام جدی‌تری انجام دهند.
۴. نقض حقوق بشر
سازمان‌های بین‌المللی به شدت این اقدام پاکستان را محکوم کرده‌اند. بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی، اخراج دسته‌جمعی پناهجویان بدون بررسی فردی وضعیت آنها نقض آشکار حقوق بشر محسوب می‌شود. گزارش‌ها از شرایط اسفبار بازداشتگاه‌ها و رفتارهای خشونت‌آمیز با پناهجویان حکایت دارد.
۵. پیامدهای انسانی
بازگشت میلیون‌ها افغان به کشوری که با بحران اقتصادی شدید، محدودیت‌های طالبان و کمبود شدید کمک‌های بشردوستانه مواجه است، فاجعه‌ای انسانی را رقم خواهد زد. بسیاری از این افراد در افغانستان هیچ خانه و منبع درآمدی ندارند.
۶. واکنش جامعه بین‌الملل
اگرچه سازمان ملل و کشورهای غربی این اقدام را محکوم کرده‌اند، اما عملاً اقدام مؤثری برای متوقف کردن آن انجام نداده‌اند. این سکوت می‌تواند به الگویی خطرناک برای سایر کشورهای میزبان پناهجویان تبدیل شود.
جمع‌بندی
سیاست اخراج پناهجویان افغان توسط پاکستان، بیش از آنکه راه‌حلی برای معضلات این کشور باشد، بحران‌های منطقه‌ای را تشدید خواهد کرد. این اقدام نه تنها موجب تشدید ناامنی در مرزهای دو کشور خواهد شد، بلکه ممکن است موج جدیدی از مهاجرت‌های غیرقانونی به سمت اروپا و دیگر کشورها را به دنبال داشته باشد. جامعه بین‌الملل برای جلوگیری از یک فاجعه انسانی بزرگ باید هرچه سریع‌تر وارد عمل شود.